Mε ιστορία 4.000 χρόνων το Xόκεϊ είναι το αρχαιότερο γνωστό παιχνίδι με μπάλα. Η πρώτη αναφορά για ένα άθλημα παραπλήσιο με το Xόκεϊ παραπέμπεται σε αρχαιοελληνικό ανάγλυφο στο οποίο απεικονίζεται παίκτης με κυρτό ραβδί σε σχήμα κεράτων. Το παιχνίδι είχε το όνομα ‘κερητίζειν’. Μαρτυρίες αναφέρουν ότι ένα παιχνίδι με κυρτά μπαστούνια και μπάλα παιζόταν εκτός από τους Έλληνες και τους Πέρσες και από τους Αιγυπτίους. Μια μορφή του Χόκεϊ εμφανίζεται και στη Μεσαιωνική Ευρώπη όπως αποδεικνύουν εικόνες σε καθεδρικούς ναούς. Το όνομά του προέρχεται πιθανά από τη γαλλική λέξη Hocquet που είναι η γκλίτσα του βοσκού.
Το 1800 οι Βρετανοί έδωσαν στο άθλημα τη σημερινή μορφή του. Μάλιστα το 1908 το άθλημα με τη συμμετοχή ομάδων ανδρών διεξήχθη στα πλαίσια των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου. Οι γυναίκες αγωνίσθηκαν για πρώτη φορά το 1980 στη Μόσχα. Στο Μόντρεαλ, το 1976, το φυσικό χορτάρι αντικαταστάθηκε από τον τεχνητό χλοοτάπητα.
Η Διεθνής Ομοσπονδία του Χόκεϊ ιδρύθηκε το 1924 και την ίδια χρονιά το άθλημα άρχισε να καλλιεργείται στην Ελλάδα, στις τάξεις του Ομίλου Αντισφαίρισης Αθηνών. Χρειάστηκε όμως να περάσουν 70 χρόνια για να ιδρυθεί η Ελληνική Ομοσπονδία Χόκεϊ (1994).
Oι κανονισμοί του Χόκεϊ
Το Χόκεϊ επί χόρτου, είναι από τα πλέον θεαματικά αθλήματα και οι παίκτες που αγωνίζονται πρέπει να είναι ιδιαίτερα ικανοί για να έχουν απόλυτο έλεγχο στις πάσες και στα κτυπήματα που πραγματοποιούν. Επίσης είναι απαραίτητη η επιδεξιότητά τους για να σταματούν την μπάλα με το μπαστούνι, αλλά και για να διασχίζουν το γήπεδο κάνοντας ντρίμπλες και τρέχοντας μαζί με την μπάλα.
Σε αυτήν τη φάση, οι αθλητές ελέγχουν την μπάλα μόνο με την επίπεδη εσωτερική μεριά του μπαστουνιού, ενώ απαγορεύεται να χρησιμοποιήσουν τα πόδια ή οποιοδήποτε άλλο μέρος του σώματός τους.
Εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα αποτελεί ο τερματοφύλακας, ο οποίος εκτός από το μπαστούνι, μπορεί να χρησιμοποιήσει όλο το σώμα του, προκειμένου να αποκρούσει την μπάλα, αλλά μόνο όταν βρίσκεται μέσα στο δικό του κύκλο.
Οι Κάρτες
Οι διαιτητές (δύο) μπορούν να δείξουν προς τους παίκτες, την κόκκινη, την κίτρινη, αλλά και την πράσινη κάρτα. Η πράσινη κάρτα καταλογίζεται ως προειδοποίηση, η κίτρινη επισύρει αποβολή τουλάχιστον για πέντε λεπτά και η κόκκινη σημαίνει μόνιμη αποβολή.
Η Σύνθεση
Κάθε ομάδα αποτελείται από 11 βασικούς παίκτες, ενώ επιτρέπεται να έχει και πέντε αναπληρωματικούς στον πάγκο. Αλλαγές μπορούν να πραγματοποιηθούν ανά πάσα στιγμή, με εξαίρεση τις φάσεις στις οποίες εκτελείται κόρνερ, ή πέναλτι. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι αλλαγές επιτρέπονται μόνο εφόσον υπάρξει τραυματισμός ή αποβολή του τερματοφύλακα.
Από τους παίκτες που αγωνίζονται σε κάθε ομάδα, ο τερματοφύλακας, παραμένει στον κύκλο της ομάδας του, ενώ οι υπόλοιποι είναι επιθετικοί, αμυντικοί και μέσοι, οι οποίοι βρίσκονται διασκορπισμένοι μέσα στο γήπεδο.
Ο Αγωνιστικός χώρος
Το γήπεδο είναι παραλληλόγραμμό και έχει μήκος 91,40 μέτρα και πλάτος 55 μέτρα. Οι μακριές πλευρές ονομάζονται ‘πλάγιες γραμμές’ και οι στενές γραμμές ‘τελικές γραμμές’ ή ‘γραμμές τέρματος’ στη μέση των οποίων είναι τοποθετημένες οι εστίες. Γύρω από κάθε εστία και με αφετηρία τις γραμμές τέρματος, υπάρχει μια σχεδόν ημικυκλική γραμμή που οριοθετεί το λεγόμενο κύκλο επιτυχίας.
Ένας αγώνας μπορεί να διεξαχθεί σε κλειστή εγκατάσταση (Χόκεϊ κλειστού χώρου) ή, όπως συνηθίζεται, σε ανοικτή (Χόκεϊ ανοικτού χώρου) όπως συμβαίνει στους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Συνήθως οι αγώνες διεξάγονται σε γρασίδι, αλλά σε υψηλού επιπέδου διοργανώσεις χρησιμοποιείται συνθετικός χλοοτάπητας, όπως συνέβη στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Ο χλοοτάπητας ποτίζεται με αυτόματο σύστημα.
Το Γκολ
Για να σημειωθεί γκολ, ένας επιθετικός παίκτης πρέπει να ακουμπήσει την μπάλα μέσα στον κύκλο επιτυχίας, προτού αυτή καταλήξει στα δίχτυα του αντίπαλου τέρματος. Το γκολ κατακυρώνεται όταν η μπάλα περάσει ολόκληρη τη γραμμή του τέρματος.
Πέναλτι Κόρνερ
Σε περίπτωση κατά την οποία η αμυνόμενη ομάδα παραβεί κάποιον κανονισμό μέσα στο δικό της κύκλο, όπως για παράδειγμα όταν παρεμποδίζει με αντικανονικό τρόπο ένα πιθανό γκολ, καταλογίζεται ένα πέναλτι κόρνερ για την αντίπαλη ομάδα, το οποίο εκτελείται ως εξής: Ένας παίκτης της αντίπαλης ομάδας παίρνει θέση σε ένα σημείο της τελικής γραμμής και δίνει την μπάλα σε κάποιον συμπαίκτη του έξω από τον κύκλο επιτυχίας. Ταυτόχρονα, πέντε αμυντικοί οι οποίοι περίμεναν πίσω από την τελική γραμμή, τρέχουν προς τον επιθετικό παίκτη, που πρόκειται να εκτελέσει το σουτ. Αφού η μπάλα σταματήσει τελείως, ο επιθετικός παίκτης σουτάρει για γκολ.
Διάρκεια αγώνα
Ο αγώνας διαρκεί 70 λεπτά (δύο ημίχρονα των 35 λεπτών και ενδιάμεσο διάλειμμα 10 λεπτών). Η ομάδα που θα σημειώσει τα περισσότερα γκολ ανακηρύσσεται νικήτρια. Σε περίπτωση ισοπαλίας, δίνεται παράταση, κατά την οποία νικήτρια ομάδα είναι εκείνη που θα σημειώσει πρώτη γκολ, το οποίο ονομάζεται και ‘χρυσό γκολ’. Εφόσον δε σημειωθεί γκολ κατά τη διάρκεια της παράτασης, η οποία διαρκεί δύο ημίχρονα των 15 λεπτών, τότε ακολουθεί η διαδικασία των πέναλτι, όπου οι παίκτες κάθε ομάδας εναλλάξ εκτελούν πέναλτι έως ότου υπάρξει διαφορά και αναδειχθεί η νικήτρια ομάδα.
Ο εξοπλισμός στο Χόκεϊ
Η μπάλα του Xόκεϊ είναι σκληρή, κατασκευασμένη από τεφλόν με σφαιρικό σχήμα και κυψελοειδή επιφάνεια. Η διάμετρός της κυμαίνεται από 224 έως 235 χιλιοστά και το βάρος της από 156 έως 163 γραμμάρια, ενώ το χρώμα της είναι συνήθως άσπρο. Σε ό,τι αφορά στα ρούχα των παικτών, είναι κλασσικές φανέλες και μόνο η στολή του τερματοφύλακα διαφέρει, καθώς έχει διαφορετικό χρώμα και φέρει προστατευτικά στα χέρια, στα πόδια (τα οποία δεν πρέπει να είναι σκληρά στις άκρες), και στο κεφάλι (κράνος). Η στολή του τερματοφύλακα πρέπει να πληροί απολύτως τις προδιαγραφές των κανονισμών, ώστε να μην αυξάνει τον όγκο του και να μην του παρέχει εμφανές πλεονέκτημα.
Το ειδικό μπαστούνι που χρησιμοποιούν οι παίκτες είναι λείο και ίσιο. Όλες του οι ακμές πρέπει να είναι καμπύλες, ενώ η εσωτερική του πλευρά ίσια και επίπεδη. Επίσης η κάτω άκρη του μπαστουνιού είναι κυρτή και πιο πλατιά από την άνω.
Ορολογία
Τερματοφύλακας: O παίκτης που υπερασπίζεται το τέρμα.
Αμυντικός ή Λίμπερο (Defender / Fullback): O παίκτης με θέση στην αμυντική γραμμή του γηπέδου της ομάδας.
Κεντροαμυντικός παίκτης ή Σέντερ Χάφ (Halfback / Midfielder): Ο παίκτης ο οποίος συνήθως αγωνίζεται στο κέντρο του γηπέδου.
Επιθετικός παίκτης (Attacker): Ο παίκτης με θέση στην επιθετική γραμμή του γηπέδου της ομάδας. Ονομάζεται επίσης ‘κυνηγός’.
Γραμμή τέρματος (Goal-line): Η τελική γραμμή που εκτείνεται μεταξύ των δοκαριών τέρματος.
Πίσω τελική γραμμή (Back-line): Η γραμμή η οποία οριοθετεί το γήπεδο και συμπεριλαμβάνει τη γραμμή τέρματος που εκτείνεται μεταξύ των δοκαριών τέρματος.
Γραμμή κέντρου, κεντρική γραμμή (Centre line): Νοείται η γραμμή κατά μήκος του γηπέδου που το διαιρεί σε δύο τμήματα.
Πλάγια γραμμή γηπέδου (Sideline): Η ‘μακριά’ πλευρά οριοθέτησης του γηπέδου χόκεϊ.
Είσοδος της μπάλας στον αγώνα / ενδιάμεσο (Bully): Μέθοδος επανεκκίνησης του αγώνα: Δύο παίκτες στέκονται ο ένας απέναντι στον άλλο, κτυπούν εναλλάξ τα μπαστούνια τους στο έδαφος και μετά τρεις φορές ταυτόχρονα ? έπειτα σπρώχνουν, επιδιώκοντας τον έλεγχο της μπάλας.
Στίγμα κέντρου (Centre mark): Σημείο στο κέντρο του γηπέδου, όπου τοποθετείται η μπάλα για την εκκίνηση του αγώνα στο ημίχρονο ή μετά από επίτευξη τέρματος.
Πάσα πίσω (Centre pass): Η εναρκτήρια πάσα που δίνεται για την εκκίνηση του αγώνα στο ημίχρονο ή μετά από επίτευξη τέρματος. Πραγματοποιείται από κεντρικό παίκτη προς συμπαίκτη που βρίσκεται πίσω του. Ονομάζεται επίσης ‘προωθημένη πάσα πίσω’ ή ‘πέρασμα πίσω’.
Προώθηση, σπρώξιμο (Push): Μετακίνηση της μπάλας στο έδαφος με τη βοήθεια του μπαστουνιού.
Κύκλος επιτυχίας (Goal circle): Πρόκειται για τη σχεδόν ημικυκλική περιοχή (σε σχήμα D) γύρω από κάθε εστία τέρματος, όπου ο τερματοφύλακας έχει δικαίωμα να χρησιμοποιήσει όλο το σώμα του για να αναχαιτίσει την μπάλα. Ονομάζεται επίσης ‘κύκλος επίθεσης’ και ‘σέντρα’.
Κύκλος επίθεσης (Shooting circle): Πρόκειται για τον κύκλο επιτυχίας που είναι μια σχεδόν ημικυκλική περιοχή (σε σχήμα D) γύρω από κάθε εστία τέρματος, όπου πρέπει να ακουμπήσει την μπάλα ο επιθετικός παίκτης προτού την κατευθύνει στο τέρμα. Ονομάζεται επίσης ‘σέντρα’, ‘ζώνη βολής τερμάτων’ και ‘κύκλος επιτυχίας’.
Κτύπημα πέναλτι ή κτύπημα κόρνερ (Penalty corner): Το μικρό ‘κτύπημα κόρνερ’. Πρόκειται για την ελεύθερη βολή που επιτρέπεται σε μία ομάδα και εκτελείται εννέα μέτρα από την πλησιέστερη εστία τέρματος. Δίνει σε έναν παίκτη τη δυνατότητα να περάσει την μπάλα στο συμπαίκτη του, που βρίσκεται δίπλα στην οριακή γραμμή του κύκλου επιτυχίας, ώστε να σουτάρει .
Γωνιακό κτύπημα πέναλτι (Corner hit): Συνήθως εκτελείται περίπου 5 μέτρα από τη σημαία κόρνερ. Επιτρέπεται σε περίπτωση που το προηγούμενο κτύπημα έχει στείλει την μπάλα κατά λάθος έξω από την πίσω τελική γραμμή. Ονομάζεται επίσης μακρινό κόρνερ (‘long corner’).
Ελεύθερο κτύπημα (Free hit): Η ευκαιρία για πάσα, που δίνεται σε έναν παίκτη όταν η αντίπαλη ομάδα κάνει παράβαση έξω από τα όρια του κύκλου επιτυχίας.
Κτύπημα (Hit): Όταν δίνεται ώθηση στην μπάλα με μια ζυγισμένη κίνηση.
Ντρίμπλα (Dribble): Η κίνηση ενός παίκτη, ο οποίος ελέγχει ταυτόχρονα την μπάλα με το μπαστούνι.
Τέρμα/ Γκολ (Field goal): Είναι το τέρμα που επιτυγχάνεται μετά από συνεχόμενη φάση αγώνα.
Παίκτες στο γήπεδο (Field players): Οι 10 παίκτες στο γήπεδο, εκτός του τερματοφύλακα.
Σάρωση ή Σκούπισμα (Scoop): Η κίνηση με την οποία ο παίκτης σπρώχνει την μπάλα με το μπαστούνι, την υψώνει στον αέρα. Καλείται και ‘σήκωμα της μπάλας’.
Προστατευτικό ποδιού (Kicker): Το προστατευτικό περικάλυμμα του ποδιού που στερεώνει ο / η τερματοφύλακας στο μπροστινό μέρος και στα πλάγια του παπουτσιού, και το οποίο του / της επιτρέπει να αποκρούει την μπάλα.
Φράγμα (Obstruction): Παράβαση που καταλογίζεται συνήθως επειδή χρησιμοποιείται το σώμα ή το μπαστούνι ως ασπίδα ή εμπόδιο για να εμποδίσει τον αντίπαλο να χτυπήσει την μπάλα. Καταλογίζεται επίσης όταν ο αντίπαλος παίκτης εμποδίζεται να κινηθεί.
Γλίστρημα, ‘τάκλιν’ (Tackle): Απόπειρα παίκτη να ‘κλέψει’ την μπάλα από άλλο παίκτη.
Κόκκινη κάρτα: Ο διαιτητής αποβάλλει οριστικά έναν παίκτη από τον αγώνα.
Κίτρινη κάρτα: Ο διαιτητής αποβάλλει προσωρινά τουλάχιστον για 5 λεπτά έναν παίκτη.
Πράσινη κάρτα: Ο διαιτητής προειδοποιεί τον παίκτη για κάποια συγκεκριμένη (εσφαλμένη) πράξη του κατά τον αγώνα.
Οι μεγάλες δυνάμεις και οι μεγάλες μορφές του Χόκεϊ
Η χώρα με τη μεγαλύτερη παράδοση στο Χόκεϊ είναι η Ινδία, στην οποία το άθλημα διαδόθηκε από τους Βρετανούς αποίκους. Η Εθνική ομάδα ανδρών της Iνδίας έχει κατακτήσει οκτώ χρυσά Ολυμπιακά μετάλλια, από τα οποία έξι σε συνεχόμενες διοργανώσεις, από το 1928 έως το 1956. Από την Ινδία προέρχεται και θεωρείται ο κορυφαίος παίκτης όλων των εποχών: ο θρυλικός Μπαλμπίρ Σίνγκχ. Ο Σίνγκχ οδήγησε την ομάδα της χώρας του στην κατάκτηση τριών χρυσών Ολυμπιακών μεταλλίων, το 1948, το 1952 και το 1956. Ως κορυφαία στιγμή στην καριέρα του θεωρείται ο τελικός του Ολυμπιακού τουρνουά του 1952, στον οποίο σημείωσε πέντε γκολ για λογαριασμό της ομάδας του η οποία επικράτησε της Ολλανδίας με 6-1.
Μεγάλη μορφή του παγκοσμίου Χόκεϊ αποτελεί και ο συμπατριώτης του Ντχιάν Τσάντ ο οποίος στέφθηκε τρεις φορές χρυσός Ολυμπιονίκης (1928, 1932, 1936), μάλιστα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου ήταν αρχηγός της Εθνικής ομάδας της Ινδίας. Εκτός από την Ινδία, το Χόκεϊ αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό, με ανάλογες διεθνείς επιτυχίες και στο Πακιστάν, όπου επίσης εισήχθη από Βρετανούς αποίκους.
