Ο εθισμός θεωρήθηκε κάποτε ως μια «ασθένεια» που σχετιζόταν κυρίως με ουσίες, όπως το αλκοόλ και τα οπιούχα. Ωστόσο, σήμερα η έννοια του εθισμού σχετίζεται με πολλά διαφορετικά μεταξύ τους πράγματα, από τη ζάχαρη και τα ψώνια, μέχρι τον τζόγο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι αποκτούν τέτοιου είδους καταναγκαστικές συμπεριφορές με το θέμα να παίρνει επικίνδυνες διαστάσεις. Μάλιστα φέτος για πρώτη φορά ανοίγει η πρώτη κλινική για τον εθισμό στο διαδίκτυο του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) συμπεριέλαβε τη «διαταραχή παιχνιδιών» στη λίστα με τις επίσημες διαγνώσεις εθισμού. Αλλά τι οδηγεί τους ανθρώπους στον εθισμό και τι μπορεί να γίνει;
Η πρώτη χρήση του όρου με τη νέα του «έννοια» έγινε το 1992, όταν οι εφημερίδες ανέφεραν ότι ο Michael Douglas κρατήθηκε σε κέντρο σεξουαλικής απεξάρτησης στην Αριζόνα, παρόλο που ο ίδιος αρνήθηκε ότι έπασχε από κάτι τέτοιο. Η νευροεπιστήμη έχει πλέον αποδείξει σε μεγάλο βαθμό ότι η χημική ουσία του εγκεφάλου, ντοπαμίνη, οδηγεί σε αυτές τις ασυγκράτητες επιθυμίες, που οδηγούν στον εθισμό. Επιπλέον, ο κόσμος σήμερα βομβαρδίζετα καθημερινά από τη διαφήμιση και μαθαίνει σε ένα υπερκαταναλωτικό τρόπο ζωής. «Ο αριθμός των ατόμων που είναι εθισμένοι σε κάτι έχει αυξηθεί», επιβεβαιώνει ο Michael Lynskey, καθηγητής στο King’s College του Λονδίνου στον Guardian. «Στη γενιά των γονιών μου υπήρχε μόνο το τσιγάρο και το αλκοόλ. Τώρα υπάρχουν περισσότερα, που σε συνάρτηση με την υπερκατανάλωση ενθαρρύνουν την παρατεταμένη χρήση διαφορετικών πραγμάτων».
Πολλά από αυτά τα είδη εθισμού θεωρούνται συμπεριφορικά και όχι σωματικά, αφού πρόκειται για εξαρτήσεις που δεν έχουν σχέση με κάποια ουσία. Παρόλο αυτά, οι συνέπειες τους μπορεί να είναι εξίσου καταστροφικές. Ο τζόγος είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου εθισμού κι έχει αναγνωριστεί ιατρικά από το 2013. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τα ποσοστά αυτοκτονίας των τζογαδόρων είναι υψηλότερα σε σχέση με όσους είναι εθισμένοι σε κάποια ουσία. «Υπάρχουν φοιτητές που παρατούν τις σπουδές τους επειδή εθίζονται σε κάποιο τυχερό παιχνίδι και υπάρχουν και οικογένειες που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα επειδή κάποιος εθίζεται στα ψώνια, ενώ τα χρέη τρέχουν», ανέφερε η Henrietta Bowden-Jones, ψυχίατρος σε κλινική για την εξάρτηση από το διαδίκτυο.
Ορισμένες φορές, οι καταναγκασμοί συμβαίνουν για να καλύψει το άτομο κάποιο άλλο πρόβλημα ή για να βρει «καταφύγιο» από οικογενειακά προβλήματα. Είναι όμως δύσκολο να παραβλέψουμε το γεγονός ότι πολλές από αυτές τις συμπεριφορές εθισμού γίνονται με το πάτημα ενός κουμπιού, του γνωστού «like». Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2018, διαπιστώθηκε ότι οι γονείς ανησυχούν δύο φορές περισσότερο για τον εθισμό των παιδιών τους στο διαδίκτυο παρά στα ναρκωτικά και στα τυχερά παιχνίδια.
Φυσικά δεν συμφωνούν όλοι με τον ορισμό αυτών των νέων διαταραχών ως εθισμών. Αυτός είναι και ο λόγος που μόνο ο τζόγος και τα παιχνίδια είναι από τον WHO στη λίστα των εθισμών. Ωστόσο, με τα χρόνια τείνει να αλλάζει αυτή η κατάσταση. Πάρτε για παράδειγμα την σεξομανία. Πολλές φορές στο παρελθόν δεν αντιμετωπιζόταν σαν πρόβλημα, αλλά σαν μα φυσιολογική κατάσταση. Παρόλο αυτά, οι νευροεπιστήμονες που είχαν τη δυνατότητα να μελετήσουν τον εγκέφαλο ανθρώπων με τέτοιες τάσεις παρατήρησαν ότι είχαν πολλές ομοιότητες με τους τοξικομανείς. Σύμφωνα με τον Lynskey, όλοι όσοι εθίζονται έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά γνωρίσματα, όπως παραμέληση των ευθυνών, αδυναμία διακοπής και σύνδρομο στέρησης.
