Ένα από τα «εκλεκτά» αθλήματα της ΔΟΕ είναι το μοντέρνο πένταθλο, καθώς είναι το μοναδικό σπορ, που έχει δημιουργηθεί από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή. Μάλιστα ήταν αυτή, που είχε τα ηνία του αθλήματος, μέχρι το 1948, οπότε και ιδρύθηκε η διεθνής επιτροπή μοντέρνου πεντάθλου, με πρωτεργάτη τον Σουηδό Ολυμπιονίκη του 1920, Γκούσταφ Ντρίσεν.
Το μοντέρνο πένταθλο (πιστόλι σκοποβολής, ξιφασκία, κολύμβηση, ανώμαλος δρόμος, ιππασία) διεξήχθη στους Ολυμπιακούς αγώνες, για πρώτη φορά το 1912, αλλά η πρώτη απόπειρα για την εισαγωγή του έγινε το 1909. Ακολούθησε μια δεύτερη προσπάθεια και τελικά το 1911, στην 14η σύνοδο της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής στη Βουδαπέστη, συμπεριλήφθηκε στα ολυμπιακά αγωνίσματα. Και όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο Πιέρ ντε Κουπερτέν: «το άγιο πνεύμα του αθλητισμού φώτισε τους συναδέλφους μου και αποδέχθηκαν ένα σπόρ, στο οποίο έδωσα πολύ μεγάλη σημασία».
Οι ρίζες του, όμως, ανάγονται στην αρχαιότητα και στο σύνθετο άθλημα των πέντε αγωνισμάτων (δισκοβολία, ακοντισμός, άλμα είς μήκος, αγώνας δρόμου και πάλη), που διεξήχθη για πρώτη φορά στους Ολυμπιακούς Αγώνες το 708 πΧ, με πρώτο νικητή τον Λάμπι τον Λακεδαιμόνιο, έναν αθλητή εξοικειωμένο με το άθλημα, καθώς οι Σπαρτιάτες χρησιμοποιούσαν το πένταθλο για εκγύμναση των στρατιωτών τους.
Μάλιστα, ο Αριστοτέλης εξύμνησε το άθλημα αναφέροντας ότι «οι πιο τέλειοι αθλητές είναι οι πενταθλητές, με σώματα, που συνδιάζουν ταχύτητα και δύναμη σε πραγματική αρμονία».
Η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, του προσέδωσε μια σύγχρονη μορφή, ενώ ιδαίτερη έμφαση έδωσε ο Βαρώνος, Πιέρ ντε Κουπερτέν, στη διεξαγωγή ενός αθλήματος εμπνευσμένου από το πνεύμα του αρχαίου πεντάθλου. Πηγή έμπνευσης αποτέλεσε η περιπέτεια ενός έφιππου αξιωματικού-αγγελιοφόρου, ο οποίος πέφτοντας στη γραμμή του εχθρού, αναγκάστηκε να υπερασπίσει τον εαυτό του με το πιστόλι και το ξίφος του και για να παραδώσει το μήνυμά του, χρειάστηκε να τρέξει και να κολυμπήσει σ’ ένα επικίνδυνο ποτάμι.
Όπως ήταν φυσικό, αυτοί που ενθουσιάστηκαν και ασχολήθηκαν αμέσως με το νέο άθλημα ήταν οι στρατιωτικοί και μάλιστα ο πρώτος «επώνυμος» αθλητής, που πήρε την πέμπτη θέση στον πρώτο αγώνα, που έγινε σε Ολυμπιάδα, ήταν ο νεαρός τότε υπολοχαγός Τζόρτζ Πάτον, που τρείς δεκαετίες αργότερα σαν στρατηγός, αναδείχθηκε σε μεγάλη μορφή του Β΄ παγκοσίου πολέμου.
Αγωνιστικά στοιχεία
Παλιότερα οι αθλητές αγωνίζονταν σε ένα άθλημα κάθε μέρα επί πέντε συνεχείς ημέρες. Όμως, από το 1996 καθιερώθηκε να αγωνίζονται διαδοχικά και στα πέντε διαφορετικά αθλήματα μέσα σε μια ημέρα, σε διάστημα οκτώ ωρών. Αναλυτικά, ο αθλητής ή η αθλήτρια αγωνίζεται σε καθένα από τα επιμέρους αθλήματα και το άθροισμα των ατομικών βαθμολογιών που θα συγκεντρώσει καθορίζει την κατάταξή του. Νικητής είναι εκείνος που θα μαζέψει τους περισσότερους βαθμούς. Στο ομαδικό νικήτρια ομάδα ανακηρύσσεται εκείνη που οι αθλητές της θα συγκεντρώσουν συνολικά το μεγαλύτερο άθροισμα βαθμών. Κάθε ομάδα έχει πέντε ή έξι αθλητές.
Η σειρά των επιμέρους αγωνισμάτων κατά τους τελικούς είναι: Σκοποβολή, Ξιφασκία, Κολύμβηση, Ιππασία και Ανώμαλος Δρόμος. Η σειρά των τεσσάρων πρώτων αγωνισμάτων μπορεί να αλλάζει ανάλογα με τον αριθμό των αθλητών και την υλικοτεχνική υποδομή των διοργανωτών. Ωστόσο, το αγώνισμα του ανώμαλου δρόμου διεξάγεται πάντοτε τελευταίο.
Τα αγωνίσματα
– Σκοποβολή
Αεροβόλο πιστόλι 4,5 mm, από απόσταση 10 μ. σε όρθια στάση. Κάθε αθλητής ρίχνει 20 βολές και έχει χρόνο 40 δευτερόλεπτα για κάθε βολή.
– Ξιφασκία
Αγώνισμα ξίφους μονομαχίας (τύπου επέ). Ο κάθε άθλητής αγωνίζεται διαδοχικά με όλους τους υπόλοιπους σε αγώνα διάρκειας ενός λεπτού. Όποιος πετυχαίνει χτύπημα νικά. Αν μέσα στο λεπτό κανείς δεν έχει επιτυχία τότε θεωρούνται και οι δυο χαμένοι.
– Κολύμβηση
Αγώνισμα 200 μ. ελεύθερο. Οι αθλητές αγωνίζονται μια φορά σε σειρές και υπολογίζεται ο χρόνος τους και όχι η θέση.
– Ιππασία
Αγώνισμα εμποδίων σε διαδρομή 350-450 μ. με 12-15 εμπόδια. Οι αθλητές γνωρίζονται με τα άλογα μόλις 20 λεπτά πριν από την έναρξη του αγώνα.
– Ανώμαλος Δρόμος
Αγώνας 3.000 μέτρων εκτός σταδίου. Οι αθλητές έχουν καταταγεί σύμφωνα με τις επιδόσεις τους στα υπόλοιπα τέσσερα αθλήματα και ξεκινά πρώτος εκείνος που προηγείται στη βαθμολογία. Οι υπόλοιποι ξεκινούν με καθυστέρηση ανάλογα με τη διαφορά βαθμολογίας που έχουν από τον πρώτο. Ο νικητής του ανωμάλου δρόμου είναι ο νικητής όλου του αγώνα.
