Ο Λάζλο Μπόλονι είναι από τις μεγάλες μορφές του ποδοσφαίρου της Ρουμανίας. Ο νυν προπονητής του Παναθηναϊκού κατέκτησε το Κύπελλο Πρωταθλητριών ως παίκτης με τη Στεάουα, φόρεσε 102 φορές τη φανέλα της Εθνικής, 23 εκ των οποίων ως αρχηγός, ενώ αναδείχτηκε δύο φορές ποδοσφαιριστής της χρονιάς. Ακόμα και παράσημο έχει πάρει από το ρουμανικό κράτος για την προσφορά του στον αθλητισμό! Αν τον ρωτήσεις όμως, δεν θα διστάσει να σου απαντήσει ότι νιώθει μισός Ούγγρος. Το φανερώνει άλλωστε και το μαγυάρικο «Λάζλο» που χρησιμοποιεί, μια και στη Ρουμανία είναι γνωστός ως «Λάντισλαου». Δεν είναι παράλογο να νιώθει έτσι, μια και γεννήθηκε μεν στη Ρουμανία αλλά από οικογένεια με μαγυάρικες ρίζες.
Η περίπτωση Μπόλονι αποτελεί ένα από τα πολλά παραδείγματα της σχέσης ανάμεσα στις δύο γειτονικές χώρες και για το πώς τα σύνορά τους ήταν για πολλές εκατονταετίες «θολά».
Ένα ακόμα πιο τρανταχτό ποδοσφαιρικό παράδειγμα είναι αυτό της Οράντεα. Μίας άσημης σήμερα ομάδας, η οποία όμως έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στο «εμβρυακό» στάδιο της ανάπτυξης του ποδοσφαίρου σε Ρουμανία και Ουγγαρία πριν από έναν αιώνα, καταφέρνοντας να αναδειχτεί πρωταθλήτρια και στις δύο χώρες! Το ξετύλιγμα του κουβαριού της ιστορίας της είναι συναρπαστικό και περιλαμβάνει «ήρωες» που θα έπαιζαν αργότερα τον δικό τους ρόλο και στην Ελλάδα!
Τα πρώτα βήματα στην Ουγγαρία
H Οράντεα είναι μία πόλη της βορειοδυτικής Ρουμανίας, μία από τις πιο πλούσιες της χώρας, 10 χλμ. απόσταση από τα σύνορα με την Ουγγαρία. Η θέση της ως «πύλη» προς την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη την έχουν καταστήσει εδώ και αιώνες ως ένα από τα σημαντικότερα οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα της περιοχής. Γι’ αυτό και από το 1113, έτος ίδρυσής της, αποτελούσε πάντα μήλο της έριδος ανάμεσα σε Ούγγρους και Ρουμάνους. Χαρακτηριστικά, μόνο από το 1918 έως το 1945, η πόλη άλλαξε …χώρα τέσσερις φορές, περνώντας οριστικά σε ρουμανικά χέρια μόνο με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, κάτι που είχε επιπτώσεις μεταξύ άλλων και στο ποδόσφαιρο!
Ο «βασιλιάς των σπορ» έφτασε στην πόλη το 1902. Τότε ακόμα η πόλη της Οράντεα ήταν μέρος της Αυστροουγγαρίας και είχε το ουγγρικό όνομα Νατζβάραντ.
Οκτώ χρόνια αργότερα, ιδρύθηκε η πρώτη ποδοσφαιρική ομάδα της, ονόματι Nagyváradi Atletikai Club ή πιο απλά NAC, με πράσινες και λευκές φανέλες. Πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο συμμετείχε στα ερασιτεχνικά πρωταθλήματα της Ν. Ουγγαρίας, χωρίς ιδιαίτερες διακρίσεις.
Ρουμανική ομάδα με Ούγγρους παίκτες!
Στις 4 Ιουνίου του 1920 υπογράφτηκε στο Παρίσι η Συνθήκη του Τριανόν, σύμφωνα με την οποία η Ουγγαρία έχασε τα 3/4 του εδάφους της και το 65% του πληθυσμού της.
Ανάμεσα στα εδάφη που απώλεσε ήταν και η πόλη Νατζβάραντ, η οποία έγινε πλέον μέρος της Ρουμανίας και πήρε το όνομα Οράντεα!
Αντίστοιχα, μετονομάστηκε και η ποδοσφαιρική ομάδα της πόλης, που κράτησε τα χρώματά της αλλά ήταν πλέον γνωστή ως Clubul Atletic Oradea ή CAO.
Η …πρώτη μετακόμιση, αποτέλεσε την απαρχή της πιο επιτυχημένης εποχής στην ιστορία της. Παρά το γεγονός ότι ανήκε πλέον στη Ρουμανία, την πλειοψηφία των παικτών της αποτελούσαν αυτόχθονες Ούγγροι. Ένα από τα πρώτα μεγάλα αστέρια της ήταν ο Ελεμέρ Μπερκέσι, ο οποίος αργότερα έπαιξε στην Μπαρτσελόνα και έγινε ο πρώτος ξένος τεχνικός στην ιστορία του αγγλικού ποδοσφαίρου αναλαμβάνοντας το 1954 την Γκρίμσμπι!
Το 1921-22 ανέβηκε στην πρώτη κατηγορία του εθνικού πρωταθλήματος και έπειτα από μερικά σκαμπανεβάσματα, μέσα σε μία δεκαετία άρχισε να καθιερώνεται ως μία από τις καλύτερες ομάδες της χώρας.
Στην εποχή του Μεσοπολέμου 18 παίκτες της φόρεσαν τη φανέλα της Εθνικής Ρουμανίας, οι περισσότεροι Ούγγροι, Εβραίοι ή Γερμανοί!
Ανάμεσά τους ήταν ο στράικερ Φρανσίσκ (ή Φέρεντς) Ρονάι, ο οποίος πέτυχε το πρώτο γκολ στην ιστορία της Εθνικής Ρουμανίας το 1922.
Εκεί ήταν και ο επιθετικός Νικολάε Κόβατς, ένας από τους μόλις πέντε παίκτες που έπαιξαν και στα τρία πρώτα προπολεμικά Παγκόσμια Κύπελλα (1930, 1934, 1938). Γνωστότερος ήταν ο αδελφός του Στέφαν, ο οποίος ξεκίνησε την καριέρα του ως παίκτης στην Οράντεα, αλλά έγινε θρύλος ως προπονητής κατακτώντας δύο Κύπελλα Πρωταθλητριών με τον Άγιαξ του Κρόιφ, πριν έρθει στην Ελλάδα για να πάρει Κύπελλο με τον Παναθηναϊκό το 1982!
Από τις μεγάλες μορφές της Οράντεα εκείνη την εποχή ήταν και ο επίσης επιθετικός Γκιούλα (ή Ιούλιου, ανάλογα από το ποια πλευρά θα το δει κανείς) Μπάρατκι, ο οποίος αργότερα δοξάστηκε στη Ντινάμο Βουκουρεστίου και κατά τη διάρκεια της καριέρας του έπαιξε και με τις δύο Εθνικές, Ουγγαρίας και Ρουμανίας!
Το ίδιο έκανε και άλλος ένας φημισμένος επιθετικός, ο Ιούλιου Μπόντολα, που αγωνίστηκε στην Οράντεα αρχικά από το 1929 έως το 1937 και κρατούσε το ρεκόρ σκοραρίσματος στην Εθνική Ρουμανίας για 66 χρόνια, πριν το καταρρίψει το 1997 ο Γκιόργκι Χάτζι! Ο τελευταίος έμελλε να επιστρέψει και για δεύτερη θητεία στην Οράντεα εν μέσω παγκόσμιας πολεμικής σύρραξης…
Επιστροφή στην Ουγγαρία και πρωτάθλημα με Γκιούλα Λόραντ!
Το 1940 ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε ήδη ξεσπάσει στην Ευρώπη και στις 30 Αυγούστου στη Βιέννη, οι ηγέτες της ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας συναντήθηκαν για να μοιράσουν τα εδάφη που είχαν κατακτήσει μεταξύ τους και ανάμεσα στους συμμάχους τους.
Η Ουγγαρία, έλαβε έτσι μεταξύ άλλων και την περιοχή της βορείου Τρανσυλβανίας, συμπεριλαμβανομένης και της πόλης Οράντεα.
Έτσι, η Clubul Atletic Oradea μετονομάστηκε ξανά σε Nagyváradi Atletikai Club και αρκετοί παίκτες ουγγρικής και γερμανικής καταγωγής που έπαιζαν σε ομάδες της Ρουμανίας, έσπευσαν να φορέσουν τη φανέλα της. Ανάμεσά τους και ο Μπόντολα, ο οποίος είχε φύγει το 1937 για τη θρυλική Βένους Βουκουρεστίου, όμως όχι μόνο επέστρεψε στη Νατζβάραντ το 1940, αλλά έχοντας γράψει ιστορία με την Εθνική Ρουμανίας χρίστηκε διεθνής και με την Ουγγαρία, στην οποία πέτυχε 4 γκολ σε 13 συμμετοχές!
Άλλοι μεγάλοι της εποχής που έσπευσαν στη Νατζβάραντ ήταν οι παρακάτω:
Ο σέντερ φορ Φραντσίσκ Σπίλμαν, γερμανικής καταγωγής, ο διεθνής Ρουμάνος μέσος με ουγγρικές ρίζες Γκούσταβ Γιούχας, ο Νικολάε Σίματοκ, πρώτος Ρουμάνος που αγωνίστηκε στην Ίντερ και μετέπειτα πρωταθλητής Ισπανίας με τον Λάζλο Κουμπάλα στην Μπαρτσελόνα, καθώς και ο θρύλος του ρουμανικού ποδοσφαίρου μέσος Γιόζεφ Πετσόφσκι.
Ανάμεσά τους ήταν όμως και ένας 20χρονος Ούγγρος μεσοαμυντικός με κροατικές ρίζες, που μετακόμισε το 1943 στη Νατζβάραντ από την Χαλαντάς, ονόματι Γκιούλα Λόραντ.
Ο νεαρός τότε άσος, είχε μόλις ξεκινήσει ένα σπάνιο ταξίδι στον χώρο του ποδοσφαίρου. Λίγα χρόνια μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, έπαιξε στη «Χρυσή Ουγγαρία» του Πούσκας που κατέκτησε χρυσό Ολυμπιακό μετάλλιο, διέλυσε την Αγγλία και έφτασε στον τελικό του Μουντιάλ 1954.
Αργότερα ακολούθησε σπουδαία καριέρα προπονητή και τη σεζόν 1975-76 οδήγησε τον ΠΑΟΚ στην κατάκτηση του πρωταθλήματος Ελλάδας για πρώτη φορά στην ιστορία του. Ο θρυλικός τεχνικός πέρασε στη συνέχεια από Φρανκφούρτη, Μπάγερν και Σάλκε, πριν επιστρέψει στην Τούμπα, στον πάγκο της οποίαςάφησε και την τελευταία του πνοή το 1981 κατά τη διάρκεια ενός ντέρμπι με τον Ολυμπιακό!
Όλα αυτά τα αστέρια, δεν δυσκολεύτηκαν να πάρουν την άνοδο από τις τοπικές κατηγορίες της Τρανσυλβανίας και να ανέβουν στα «σαλόνια» της Ουγγαρίας.
Τη σεζόν 1942-43 η Νατζβάραντ τερμάτισε δεύτερη και το 1943-44, την ώρα που το ναζιστικό καθεστώς πλησίαζε την ήττα, έγινε η πρώτη ομάδα σε 43 χρόνια ιστορίας του ουγγρικού πρωταθλήματος εκτός Βουδαπέστης που κατακτούσε τον τίτλο!
Έχοντας τεχνικό την παλιά της δόξα Φέρεντς Ρονάι, βρέθηκε στην κορυφή της βαθμολογίας για 28 από τις 30 αγωνιστικές της σεζόν χάνοντας μόνο ένα ματς, για να τερματίσει 13 πόντους από τη δεύτερη Φερεντσβάρος! Πρώτος σκόρερ της σεζόν με 23 γκολ ήταν ο Σπίλμαν, που πήρε και το βραβείο του παίκτη της χρονιάς.
Πίσω στη Ρουμανία και πρωτάθλημα ξανά!
Η Νατζβάραντ δεν είχε την ευκαιρία να υπερασπιστεί τον τίτλο του 1944, μια και λόγω των εξελίξεων στο μέτωπο η σεζόν 1944-45 ματαιώθηκε μετά από μόλις τέσσερις αγωνιστικές. Η NAC, δεν έμελλε ποτέ να αγωνιστεί ξανά στο ουγγρικό πρωτάθλημα. Η Βόρειος Τρανσυλβανία κατελήφθη από σοβιετικά και ρουμανικά στρατεύματα το 1944 και στο τέλος του πολέμου, επεστράφη στη Ρουμανία!
Η Νατζβάραντ έγινε ξανά Οράντεα και επέστρεψε στο ρουμανικό πρωτάθλημα, όμως ο πυρήνας της πρωταθλήτριας είχε διαλυθεί. Οι Πετσόφσκι, Μπόντολα και Ρονάι έφυγαν για την Κλουζ, ενώ άλλα πέντε μέλη της ομάδας μετακόμισαν στην ανερχόμενη τότε δύναμη του ρουμανικού ποδοσφαίρου, Αράντ.
Τη σεζόν 1948-49, είχαν απομείνει μόλις τρία μέλη από την ομάδα που είχε αναδειχτεί πρωταθλήτρια Ουγγαρίας πέντε χρόνια νωρίτερα, ο τερματοφύλακας Άντολφ Βέτσεϊ, ο επιθετικός Ίοαν Κόβατς και ο Σπίλμαν.
Ωστόσο, ο παλιός παίκτης Νικολάε Κόβατς ανέλαβε προπονητής και πλαισίωσε τους παλιούς με νέο αίμα. Ο Γκεόργκε Βάτσι, Ρουμάνος διεθνής ουγγρικής καταγωγής επιθετικός, πέτυχε 21 γκολ σε 26 αγώνες. Οι Γκεόργκε Μπόντο, Λάζλο Ζιλάχι και και Γκαβρίλ Σερφοζό κυριαρχούσαν στο κέντρο, δημιουργώντας ένα καλό σύνολο. Η Οράντεα, ανέβηκε στην κορυφή την ένατη αγωνιστική και δεν την εγκατέλειψε ποτέ. Με 16 νίκες, 5 ισοπαλίες και 5 ήττες, τερμάτισε πέντε πόντους μπροστά από τη Ραπίντ Βουκουρεστίου κάνοντας το απίστευτο: να αναδειχτεί μέσα σε μία πενταετία πρωταθλήτρια σε δύο διαφορετικές χώρες, με δύο διαφορετικά ονόματα, αλλά το ίδιο σήμα και φανέλα!
Τα χρόνια της παρακμής και η διάλυση
Τα επόμενα χρόνια άλλες ομάδες έμελλε να πάρουν την πρωτοκαθεδρία στη Ρουμανία, με την Οράντεα να μην γνωρίζει ποτέ ξανά τη δόξα στο πρωτάθλημα και μάλιστα να υποβιβάζεται στη δεύτερη κατηγορία και να αλλάζει το όνομά της ξανά σε Progresul Oradea.
Είχε πάντως κάποιες περιστασιακές επιτυχίες στο Κύπελλο. Συγκεκριμένα το 1955 ως ομάδα της δεύτερης κατηγορίας έφτασε στον τελικό, ενώ έναν χρόνο αργότερα, έχοντας ανέβει στα «σαλόνια» κατάφερε να κατακτήσει το τρόπαιο, κερδίζοντας 2-0 στον τελικό την Energia Campia Turzii.
Οι εποχές όμως είχαν οριστικά αλλάξει και τα χρόνια της παρακμής είχαν έρθει. Ο σύλλογος άλλαξε για άλλη μία φορά – την τελευταία – όνομα και έγινε Crisana Oradea. Για μερικά χρόνια έγινε «ασανσέρ» ανάμεσα στις κατηγορίες και το 1963 η ομάδα που είχε αναδειχτεί πρωταθλήτρια σε δύο χώρες διαλύθηκε οριστικά.
Η αναβίωση του 2017
Κύλησε πάνω από μισός αιώνας από τη διάλυση της Οράντεα, και η Ρουμανία από το Ανατολικό μπλοκ πέρασε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ποδοσφαιρικά, σε αυτό το διάστημα η χώρα γνώρισε επιτυχίες με την Εθνική Ρουμανίας του Χάτζι και τη Στεάουα Βουκουρεστίου, η οποία αναδείχτηκε το 1986 πρωταθλήτρια Ευρώπης.
Τα κατορθώματα της ιστορικής Οράντεα είχαν ξεχαστεί από τους περισσότερους. Όχι όμως από όλους!
Μία ομάδα ντόπιων σε συνεργασία με τον δήμο της πόλης, αποφάσισε να επανασυστήσει τον σύλλογο με τη «βαριά» ιστορία. Έτσι στις 17 Μαρτίου 2017 επέστρεψε, για άλλη μία φορά με νέα ονομασία: Asociația Clubul Sportiv CAO 1910! Έπειτα από 54 χρόνια, οι πράσινες και λευκές φανέλες πάτησαν ξανά το γρασίδι του γηπέδου της Οράντεα, το οποίο πήρε το όνομα του μεγαλύτερου σκόρερ της, Ιούλιου Μπόντολα.
Οι νέοι ιδιοκτήτες προχώρησαν σε συνεργασίες με τοπικές ακαδημίες για νέα ταλέντα, ενώ γνωστοποίησαν την επανίδρυση της ομάδας με έντονη παρουσία της στα social media με λογαριασμούς σε Facebook, Instagram αλλά και στο διαδίκτυο με την επίσημη ιστοσελίδα. Η νέα Οράντεα, ξεκίνησε από την πέμπτη κατηγορία της Ρουμανίας και ήδη έχει ανέβει στην τρίτη, αγωνιζόμενη φέτος στον 10ο Όμιλο της Liga III.
Ποιος ξέρει; Ίσως μία μέρα η Ρουμανία δει ξανά την πιο άσημη-διάσημη ομάδα της να επιστρέφει στα «σαλόνια».
Σε αυτή τη μικρή γωνιά της Ευρώπης, έχουν συμβεί και πιο απίθανα πράγματα…