Ο Τζον Τόμπσον έφυγε από τη ζωή πριν από λίγες μέρες έχοντας δίπλα στο όνομα του δίκαια τον χαρακτηρισμό ‘’θρύλος’’. Ήταν ένας από τους πλέον επιδραστικούς κολεγιακούς προπονητές όλων των εποχών, έστειλε 26 παίκτες στο ΝΒΑ μεταξύ των οποίων τρεις από τους καλύτερους ψηλούς όλων των εποχών (Πάτρικ Γιούιν, Αλόνζο Μούρνινγκ, Ντικέμπε Μουτόμπο) και ένα big-time γκαρντ ονόματι Άλεν Αϊβερσον. Πριν και πάνω απ΄ όλα σε εποχές που τα ρατσιστικά στερεότυπα υπήρχαν ακόμη (έστω και σε σημαντικά μειωμένο βαθμό) στο μπασκετικό NCAA έγινε ο πρώτος Αφρο-αμερικάνος κόουτς που κατέκτησε τίτλο. Το πέτυχε το 1984 με επικεφαλής της ομάδας του τον Γιούιν σε ένα μνημειώδη τελικό όπου οι Χόγιας έριξαν στο καναβάτσο το πανεπιστήμιο του Χιούστον που είχε ως καλύτερο παίκτη του, ένα άλλο εμβληματικό ψηλό, τον Ακίμ Ολάζουγιον. Η τεράστια επιτυχία του Τζορτζτάουν μετέτρεψε τον Τόμπσον σε προπονητή-σούπερ σταρ. Ο δίμετρος φωνακλάς κόουτς με σήμα κατατεθέν τη λευκή πετσέτα στον ώμο έγινε μέσα σε νύχτα σύμβολο του αθλητισμού των Αφρο-αμερικάνων και το πάντοτε, ελευθέρων απόψεων, Τζορτζτάουν μια μηχανή παραγωγής χρήματος: Για δεκαετίες ολόκληρες τα προϊόντα του πανεπιστημίου με το λόγκο της μασκότ των Χόγιας (ένα συμπαθέστατο μπουλντόγκ) ήταν μεταξύ των πλέον ευπώλητων και αναγνωρίσιμων σε όλο τον πλανήτη. Το 1985 το Τζορτζτάουν πλησίασε ένα δεύτερο τίτλο χάνοντας οριακά από το αουτσάιντερ (Βιλανόβα) στον τελικό του φάιναλ φορ. Και δύο χρόνια αργότερα η ABA/USA, η ερασιτεχνική ομοσπονδία μπάσκετ των ΗΠΑ, είχε στην ουσία ένα μονόδρομο μπροστά της: Ανέθεσε την ευθύνη της εθνικής ομάδας των ΗΠΑ στον Τόμπσον. Αξίζει να ανοίξουμε μια μεγάλη, πλην όμως επεξηγηματική, παρένθεση για να καταλάβουμε το κλίμα της εποχής….
Ο Μπέλοφ, ο Τζόρνταν και ο Όσκαρ Σμίντ
Στην Αμερική διψούσαν για ένα αγώνα ρεβάνς απέναντι στη Σοβιετική Ένωση. Ένα παιχνίδι που μόνιμα ετεροχρονιζόταν. Η τελευταία φορά που οι δύο ομάδες είχαν βρεθεί αντιμέτωπες σε επίπεδο Ολυμπιακών Αγώνων ήταν στον ταραχώδη τελικό του Μονάχου το 1972. Οι αήττητοι σε Ολυμπιακά τουρνουά μπάσκετ Αμερικάνοι έχασαν το χρυσό στον πιο επεισοδιακό τελικό της ιστορίας του μπάσκετ. Τα τελευταία 3’’ του αγώνα παίχθηκαν τρεις φορές μέχρι να σκοράρει το νικητήριο καλάθι ο Αλεξάντερ Μπέλοφ και οι ηττημένοι Αμερικάνοι μίλησαν όχι άδικα, για συμπαιγνία και σκάνδαλο. Αρνήθηκαν να παραλάβουν τα αργυρά μετάλλια, δεν εμφανίσθηκαν ποτέ στο βάθρο της απονομής και όλα τα μέλη της ομάδας αποφάσισαν ομόφωνα να συμπεριλάβουν όρο στη διαθήκη τους ώστε ούτε οι μελλοντικοί κληρονόμοι τους να παραλάβουν τα μετάλλια που παραμένουν στα αζήτητα της ΔΟΕ εδώ και σχεδόν μισό αιώνα. Το 1976 στην Πόλη του Μέξικο (όπου ειρήσθω εν παρόδω ο Τζον Τόμπσον ήταν βοηθός προπονητής στην Ολυμπιακή ομάδα των ΗΠΑ) ο τελικός ρεβάνς δεν έγινε ποτέ. Οι Γιουγκοσλάβοι απέκλεισαν τους Σοβιετικούς στον ημιτελικό και για τους Αμερικάνους η νίκη στον τελικό ήταν ‘’μισή χαρά’’ αφού δεν συνοδεύθηκε από την πολυπόθητη ρεβάνς. Το 1980, λόγω μποϋκοτάζ οι ΗΠΑ δεν πήγαν στη Μόσχα και το 1984 τους μιμήθηκαν οι Σοβιετικοί αφήνοντας την αρμάδα του Μάικλ Τζόρνταν που κοούτσαρε ο Μπόμπι Νάιτ να σαρώνει τους αντιπάλους της στο Λος Άντζελες. ‘’Κρίμα που δεν ήρθε ο κοντοστούπης κομμουνιστής νάνος να τον πηδήξω’’, είχε πει σε ένα από τα αξέχαστα ξεσπάσματά του ο Μπόμπι Νάιτ για τον Σοβιετικό θρύλο της προπονητικής Αλεξάντερ Γκομέλσκι. Το 1987 η μπασκετική Panx Americana δέχτηκε ένα άλλο κτύπημα στο γόητρο της που δεν προερχόταν από Σοβιετικούς αλλά από ένα Βραζιλιάνο. O Όσκαρ Σμιντ άλωσε ένα ακόμη μπασκετικό φέουδο των ΗΠΑ στον τελικό της Ιντιανάπολης όταν στη «Μάρκετ Αρίνα» σκόραρε 47 πόντους και οδήγησε τους ‘’καριόκας’’ στη νίκη με 120-115. Για πρώτη φορά οι Αμερικάνοι έχαναν το χρυσό στους Παναμερικανικούς και η αίσθηση υπεροχής των ομάδων που απάρτιζαν κολλεγιόπαιδες τέθηκε στα σοβαρά υπό αμφισβήτηση.
Κοινή απαίτηση το χρυσό
Με αυτά τα ενδιαφέροντα δεδομένα οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Σεούλ το 1988 είχαν αποκτήσει περισσότερους από ένα λόγους που το χρυσό μετάλλιο ήταν κοινή απαίτηση. Και αν συνοδευόταν από μια νίκη στον τελικό επί των Σοβιετικών ακόμη καλύτερα. Από την πρώτη στιγμή που ο Τόμπσον ανακοίνωσε την επιλογή των 12 παικτών που θα πήγαιναν στην Κορέα άρχισαν οι φωνές διαμαρτυρίες. Ο κόουτς του Τζορτζτάουν δεν έδινε δεκάρα για όσα έλεγαν οι επικριτές. Έγκριτοι σχολιογράφοι, ακόμη και στους ήπιους New York Times, υποστήριζαν ότι ‘’η ομάδα αποτελεί την επιτομή του reverse racism και ο Τόμπσον κάλεσε παίκτες με βάση το χρώμα και όχι την ικανότητα’’. Πιο εξτρεμιστικές φωνές έγραφαν ότι αν ο Τόμπσον δεν φέρει το χρυσό από την Κορέα θα γίνει παρίας του μπάσκετ. Ο λόγος των αντιδράσεων; Στην τελική 12άδα υπήρχαν 11 Αφρο-αμερικάνοι και μόνο ένας λευκός, ο σουτέρ Νταν Μάερλι. Η αλήθεια είναι ότι ο Τόμπσον κάλεσε πρωτοκλασάτους παίκτες από το NCAA με επικεφαλής τον ‘’ναύαρχο’’ Ντέιβιντ Ρόμπινσον και ένα άλλο ψηλό που έκανε θραύση, τον πρωταθλητή του 1987 με το Κάνσας Ντάνι Μάνινγκ. Στην ίδια ομάδα υπήρχαν δύο παίκτες που μια σχεδόν δεκαετία αργότερα θα πέρναγαν και από τη χώρα μας. Ο Τσαρλς Σμιθ, περαστικός από τον Ηρακλή το 1997 και ο Γουίλι ‘Αντερσον που έπαιξε χωρίς να τελειώσει τη σεζόν στον Ολυμπιακό τη σεζόν που κέρδισε το πρώτο Πρωταθλητριών στη Ρώμη (1997) και ένα χρόνο αργότερα στην ΑΕΚ του Ιωαννίδη.
Ρεβάνς μετά από 16 χρόνια
Προφανώς και ανεξάρτητα των κραυγών που δεν μιλούσαν για τη μπασκετική ικανότητα αλλά για το χρώμα των παικτών η ομάδα δεν ήταν για πέταμα. Μόνο που κανείς δεν υπολόγιζε τον παράγοντα….Σαμπόνις. Ο Λιθουανός γίγαντας δύο χρόνια νωρίτερα είδε την πολλά υποσχόμενη καριέρα του να βρίσκεται στο χείλος της αβύσσου. Δύο διαδοχικές ρήξεις αχίλλειου τένοντα πριν από 40 χρόνια ήταν ταφόπλακα για οποιονδήποτε αθλητή, πολύ περισσότερο για κάποιον που κουβάλαγε το κορμί του Σαμπόνις. Ο ‘’Σάμπας’’ που όπως έχει εξομολογηθεί ‘’μισούσε’’ κάθε τι Ρωσικό και ποτέ δεν τραγούδησε τον εθνικό ύμνο έφυγε για το Πόρτλαντ και παρέδωσε την τύχη του στο ιατρικό επιτελείο των Μπλέιζερς, της ομάδας που μερικά χρόνια νωρίτερα τον είχε επιλέξει στο ίδιο ντραφτ με τον Ντράζεν Πέτροβιτς. Κανείς όμως δεν περίμενε θαύματα. Ο Σαμπόνις επανεμφανίστηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες μετά από απουσία σχεδόν δύο χρόνων, φανερά επηρεασμένος από τους τραυματισμούς και στα πρώτα ματς της Σοβιετικής Ένωσης όχι απλά αγκομαχούσε να τρέξει αλλά σχεδόν κούτσαινε. Μέχρι το βράδυ της 28ης Σεπτεμβρίου. Οι διασταυρώσεις των νοκ άουτ αγώνων έφεραν αντιμέτωπους τους Σοβιετικούς με τους Αμερικάνους στην πολυαναμενόμενη ρεβάνς 16 χρόνια μετά το φιάσκο του Μονάχου! Ξημερώματα ώρα Αμερικής λίγο πριν πάνε στις δουλειές τους εκατομμύρια άνθρωποι καθηλώθηκαν μπροστά στην τηλεόραση τους περιμένοντας το….αναμενόμενο. Ένα Αμερικάνικο θρίαμβο. Οι Σοβιετικοί είχαν ήδη χάσει μια φορά από τους Γιουγκοσλάβους και στον προημιτελικό γύρο είχαν νικήσει με αίμα και ιδρώτα τη Βραζιλία του Όσκαρ με πέντε πόντους διαφορά. Οι Αμερικάνοι είχαν κερδίσει τα πέντε ματς του προκριματικού ομίλου με μέσο όρο διαφορών πάνω από 30 πόντους και στα προημιτελικά είχαν ισοπεδώσει τους Πορτορικάνους με 94-57. Η μάχη έμοιαζε άνιση. Μόνο που ο Σαμπόνις στην πιο μεγάλη βραδιά της μεγάλης του καριέρας έβαλε στις….πλάτες του τους Αμερικάνους ψηλούς, έκανε….παιχνιδάκι τον Ρόμπινσον, σκόραρε με 1.,5 πόδι 27 πόντους και στο τέλος του αγώνα οι Σοβιετικοί έφευγαν νικητές με 82-76. Δύο μέρες αργότερα θα κέρδιζαν το χρυσό απέναντι στους Γιουγκοσλάβους την ώρα που η μπασκετική Αμερική και όχι μόνο ‘’έβραζε’’ κατά του Τόμπσον! Στον τύπο εμφανίστηκαν ακραία άρθρα που μιλούσαν ακόμη και για….κρεμάλες και φυσικά όλοι εκείνοι που για ένα χρόνο υποστήριξαν ότι οι επιλογές του Τόμπσον έγιναν με τη λογική του reverse racism είχαν πια είχαν βγάλει τα σπαθιά από τα θηκάρια. Ευτυχώς που τα περιβόητα social media απείχαν μερικές δεκαετίες γιατί σε διαφορετική περίπτωση η κατάσταση θα ήταν παντελώς ανεξέλεγκτη. Για πολλούς μήνες ο Τόμπσον ήταν το πιο ‘’μισητό’’ πρόσωπο στη μπασκετική –και πιθανώς όχι μόνο- Αμερική. Παρότι εξωστρεφής και φωνακλάς υπέμεινε το μαρτύριο αμίλητος, όπως και τις άγριες αποδοκιμασίες σε κάθε εκτός έδρας αγώνα των Χόγιας. Πολύ αργότερα, σε μια συνέντευξη του στην Ουάσινγκτον Ποστ υπεραμύνθηκε των επιλογών του: ‘’Διάλεξα παίκτες με το ίδιο, ακριβώς, σύστημα που διάλεγαν όλοι οι προηγούμενοι εθνικοί προπονητές’’, θα πει. ‘’Δυστυχώς, η εποχή που στέλναμε ερασιτέχνες παίκτες των κολεγίων να τα βγάλουν πέρα με επαγγελματίες έχει φτάσει στο τέλος της. Οι Σοβιετικοί είχαν παίκτες επιπέδου ΝΒΑ όπως ο Σαμπόνις και ο Μαρτσουλιόνις. Αν έπαιζαν με τους δικούς μας επαγγελματίες τα πράγματα θα ήταν αλλιώς’’, ήταν το βασικό επιχείρημα του Τόμπσον, εναρμονισμένο πια με το κλίμα που υπήρχε. Φυσικά, δεν έλειψαν και κάποιες ακραίες τοποθετήσεις όπως η στιγμή που χαρακτήρισε το ιατρικό επιτελείο του Πόρτλαντ ‘’εθνικούς προδότες’’, επειδή έκαναν καλά τον Σαμπόνις!
Σώθηκε από θαύμα
Η ήττα των Αμερικάνων στον ημιτελικό της Σεούλ άλλαξε άπαξ και δια παντός τον παγκόσμιο χάρτη του μπάσκετ. Στον 17ο όροφο του Ολίμπικ Τάουερ της Νέας Υόρκης ένας δαιμόνιος πρώην δικηγόρος ονόματι Ντέιβιντ Στερν είδε μέσα από το χάος μια ευκαιρία. Και έγινε μπροστάρης των συζητήσεων με τη ΔΟΕ για την είσοδο των επαγγελματιών στους Ολυμπιακούς Αγώνες, κάτι που έγινε τέσσερα χρόνια αργότερα στη Βαρκελώνη όταν εμφανίστηκε η πρώτη και μοναδική Dream Team! Οι Αμερικάνοι επέστρεφαν στον θρόνο της κυριαρχίας τους, ξαναγίνονταν η αναμφισβήτητη νούμερο 1 παγκόσμια δύναμη του αθλήματος και κυρίως το ΝΒΑ θα αποκόμιζε τα τεράστια οφέλη αυτής της ιστορίας με την εκτόξευση της εμπορικότητας και της δημοφιλίας του στις τέσσερις γωνιές του πλανήτη. Όταν έπεσε η αυλαία των αγώνων της Βαρκελώνης τέσσερα χρόνια μετά το βατερλό της Σεούλ λίγοι πια είχαν λόγους να βρίζουν και να καταριούνται δημόσια τον κόουτς από την Ουάσινγκτον. Ο Τόμπσον θα έμενε στους Χόγιας μέχτι το 1999, 27 συναπτά έτη στον πάγκο τους, μέχρι που εγκατέλειψε την ενεργό προπονητική και έγινε τηλεσχολιαστής για πάνω από μια δεκαετία. Φρόντισε πάντως χάρη στην επιρροή του στο πρόγραμμα του κολεγίου να προωθήσει στη θέση του πρώτου προπονητή τον συνονόματο γιό του που συνέχισε την οικογενειακή παράδοση στην ομάδα μέχρι το 2017 όταν τον διαδέχτηκε ο Πάτρικ Γιούιν. Φυσικά, οι επικριτές του Τόμπσον βρήκαν ένα διαφορετικό λόγο να τα βάλουν μαζί του: Μίλησαν για νεποτισμό αλλά και πάλι ο πατήρ Τόμπσον δεν έδωσε δεκάρα. Άλλωστε, ένιωθε ευλογημένος και τυχερός που βρισκόταν ακόμη στον κόσμο των ζωντανών αφού την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 από ένα λάθος του ταξιδιωτικού του πράκτορα ακυρώθηκε την τελευταία στιγμή το εισιτήριο του στην πτήση 77 της American Airlines με προορισμό το Λος Άντζελες. Το αεροπλάνο είχε στόχο να κτυπήσει τον Λευκό Οίκο την ώρα που δύο άλλα γκρέμιζαν τους Δίδυμους Πύργους αλλά έπεσε τελικά στη Βιρτζίνια χωρίς να γλιτώσει κανείς από τους 64 επιβαίνοντες. Το νήμα της ζωής του Τόμπσον θα κοβόταν 19 ολόκληρα χρόνια αργότερα στις 30 Αυγούστου αλλά το όνομα του για παραπάνω από ένα λόγους θα είναι σημείο αναφοράς για πολλές δεκαετίες ακόμη.