Πόσο Τζόρνταν μπορεί να αντέξει κάποιος; Προσωπικά, δεν γνωρίζω τα…όρια μου! Αναγνώστης του 99% των βιβλίων που έχουν κυκλοφορήσει είτε για τον Τζόρνταν, είτε από τα μέλη της δυναστείας των Μπουλς, αυτόπτης μάρτυς των τελικών του 1998 δηλώνω ανερυθρίαστα ότι αντέχω και….περισσότερες δόσεις Τζορντανισμού. Τα δέκα επεισόδια του Last Dance εύκολα μπορούν να το κατατάξουν μέσα στο ΤΟΠ-5 των αθλητικών ντοκιμαντέρ όλων των εποχών. Στην προσωπική μου λίστα των μπασκετικών ντοκιμαντέρ νομίζω ότι θρονιάστηκε εύκολα –και θα μείνει εκεί για καιρό- στο νούμερο 2. Το νούμερο 1 είναι πιασμένο εδώ και 26 χρόνια από το αξεπέραστο Hoop dreams, το όραμα δυο κινηματογραφιστών που γυρίστηκε χωρίς την υποστήριξη μεγάλων παραγωγών ή τηλεοπτικών δικτύων. Οι τύποι έκτισαν ένα αληθινό μπασκετικό έπος και έφτασαν μέχρι την οσκαρική υποψηφιότητα. Αναζητείστε το, δείτε το και θα καταλάβετε τι εννοώ…
Πίσω στον τελευταίο χορό. Δέκα επεισόδια, σχεδόν εννιά ώρες Τζόρνταν με bonus και φουλ έξτρα όπως το υλικό της κάμερας που ακολουθούσε τους Μπουλς σε ξενοδοχεία, λεωφορεία και γήπεδα και δεν είχε εμφανισθεί ποτέ ξανά! Συν την μαρτυρία των περισσότερων πρωταγωνιστών αλλά και την τέλεια δημοσιογραφική γωνία αφού κανένα επίμαχο γεγονός δεν κρύφτηκε όπως ο περιβόητος εθισμός του MJ στον τζόγο, τα τερτίπια του Ρόντμαν, η παιδιάστικη συμπεριφορά του Πίπεν. Κι΄ όμως υπήρχαν πολλά πράγματα που δεν είδαμε, πολλά πρόσωπα που αγνοήθηκαν και πολλά γεγονότα που παραδόξως πως δεν χώρεσαν στις εννιά και βάλε ώρες.
1. Ούτε ίχνος της Χουανίτα Βανόι. Τα τρία παιδιά του Τζόρνταν εμφανίζονται για μερικά δευτερόλεπτα το καθένα στο ξεκίνημα του 10ου επεισοδίου. Η μητέρα του σε πολλές διαφορετικές σκηνές, ο ρόλος και το τραγικό τέλος του πατέρα του αλλά και όλες οι περιφερειακές θεωρίες συνωμοσίας καλύπτονται επαρκώς. Δεν είδαμε καν το πρόσωπο της Χουανίτα Βανόι της πρώτης συζύγου του Τζόρνταν. Ο παιδικός του έρωτας και κεντρικό πρόσωπο σε ένα επώδυνο διαζύγιο που του κόστισε 168 εκατομμύρια δεν εμφανίστηκε για μισό δευτερόλεπτο, φυσικά δεν μίλησε, ίσως γιατί θα έλεγε πράγματα που θα τσαλάκωναν την εικόνα του. Στο φάκελλο διαζυγίου που κατέθεσε υπήρχαν στοιχεία και φωτογραφίες για μπόλικες ‘’μπερμπαντιές’’ του Μάικλ με άλλες γυναίκες και σε μια σπάνια δήλωση της η Χουανίτα είχε πει ‘’ξέρω πια ότι σε κάθε πόλη που πήγαινε να παίξει τον περίμενε και μια διαφορετική γυναίκα για να περάσουν μαζί το βράδυ’’. Ουπς…. Δεν αποκλείεται πάντως η ίδια να μη δέχτηκε να μιλήσει καθώς μετά το διαζύγιο έχει αποτραβηχτεί από τα φώτα της δημοσιότητας. Επίσης δεν εμφανίστηκε πουθενά η δεύτερη σύζυγος του Ιβόν Πέτο, κάτι μάλλον λογικό αφού γνωρίστηκε με τον ΜJ το 2008 πολύ αργότερα από την εποχή που διαδραματίζονται τα γεγονότα του Last Dance.
2. Ούτε μια αναφορά για το Breakfast club. Εξαιρετικά παράδοξο αφού αποτελεί τον απόλυτο μύθο για την μπασκετική εργασιομανία του Τζόρνταν. Τα δύο τελευταία χρόνια με το ΝΒΑ να αλλάζει και τους ίδιο να μεγαλώνει ηλικιακά ο Τζόρνταν κατάλαβε ότι έπρεπε να αλλάξει τον τρόπο δουλειάς του. Και στο γήπεδο που είχε στο υπόγειο του σπιτιού του αποφάσισε να δουλεύει έξτρα ώρες κάθε πρωί. Τα πρώτα μέλη του breakfast club που έπεισε να συμμετέχουν ήταν ο Πίπεν και ο Χάρπερ. Μάλιστα, για να τους δώσει έξτρα κίνητρο προσέλαβε τον καλύτερο σεφ πρωινών στην πόλη και μετά τη μια ή τις δύο ώρες εξαντλητικής δουλειάς τους περίμενε ένα μοναδικό πρωινό. Ο Τζόρνταν όριζε την ώρα προσέλευσης την προηγούμενη μέρα στο τέλος των προπονήσεων των Μπουλς απλά με τα δάχτυλα των χεριών του. ‘’Αύριο το πρωί στις 6’’, έλεγε. Για να χωρέσει το έξτρα session στο βαρύ καθημερινό του πρόγραμμα χρειαζόταν να ξυπνάει πολύ νωρίς και φυσικά το ίδιο έκαναν και οι άλλοι δύο συμπαίκτες του. Αργότερα, καλούσε σποραδικά και κάποιους άλλους παίκτες της ομάδας να πλαισιώσουν για μια-δύο φορές το τριμελές breakfast club. Το breakfast club ήταν καθημερινή ρουτίνα μέχρι και τους τελικούς του 1997 αλλά την τελευταία σεζόν μειώθηκαν αισθητά οι κοινές προπονήσεις της τριάδας.
3. Tην πιο κλασική συνήθεια του Ρόντμαν. Σε όλη τη διάρκεια της τελευταίας σεζόν ο Ντένις Ρόντμαν σπάνια ξεκινούσε στην πεντάδα των αγώνων. Και υπήρχε συμφωνία μετά την παρουσίαση να μην κάθεται στον πάγκο μέχρι τη στιγμή που θα τον χρειαζόταν για πρώτη φορά στον αγώνα η ομάδα. Πήγαινε στα αποδυτήρια, έκανε ποδήλατο για να μείνει ‘’ζεστός’’, παρακολουθούσε όσα διαδραματίζονταν μερικά μέτρα πιο μακριά από το εσωτερικό κύκλωμα τηλεόρασης και όταν ερχόταν η ώρα να παίξει ο Τζάκσον έστελνε ένα νεαρό να τον ειδοποιήσει για να μπει στο παιχνίδι.
4. Τον αληθινό ρόλο του Φιλ Τζάκσον μέσα στην ομάδα. Παραδόξως πως, ο ρόλος του Φιλ Τζάκσον αλλά και η εμφάνιση του σε όλο το ντοκιμαντέρ είναι εντυπωσιακά υποβαθμισμένα. Λίγα λόγια, σποραδικές παρουσίες και τα….απολύτως απαραίτητα. Το μυαλό πίσω από την συνύπαρξη τόσων ετερόκλητων προσωπικοτήτων παρότι έχει γράψει τουλάχιστον πέντε βιβλία για αυτή την ομάδα δεν εξήγησε ποτέ πως συνέδεσε τα κομμάτια του παζλ μέσα στο μυαλό του αλλά και μέσα στο γήπεδο. Ο ευφυέστατος Τζάκσον δεν ήταν ποτέ περισσότερο προπονητής από ότι μάνατζερ προσωπικοτήτων. Είχε τον τρόπο να χειραγωγεί τον Τζόρνταν και να του επαυξήσει στο μέγιστο βαθμό το ‘’winning at all costs’’ πνεύμα. Όπως αναφέρεται και στο τελευταίο βιβλίο του Ρόναλντ Λέιζενμπι για τον Τζόρνταν πάντοτε ήξερε να του δημιουργήσει τα σωστά κίνητρα ακόμη και αν χρειαζόταν μερικές φορές να μετατρέψει σε σάκο του μποξ με ανύπαρκτες αιτίες μερικούς αναλώσιμους συμπαίκτες του όπως ο Σκοτ Μπαρέλ ή ο Αυστραλός Λιου Λόνγκλι στον οποίο πλειστάκις ο Τζόρνταν είχε πει στα αποδυτήρια ‘’Σε σιχαίνομαι για τις πάσες μου που γλιστράνε από τα χέρια σου και πάνε χαμένες’’. Ο Τζάκσον είχε κάνει πλύση εγκεφάλου στον διαθέσιμο να την υποστεί Τζόρνταν ότι ΄΄είμαστε εμείς εναντίον όλου του κόσμου’’. Επίσης, σύμφωνα με μια διαδεδομένη θεωρία συνωμοσίας ήταν ο αληθινός πληροφοριοδότης του συγγραφέα του βιβλίου Jordan rules. Ο Σαμ Σμιθ που εμφανίστηκε στο ντοκιμαντέρ δεν έχει κατονομάσει ποτέ τις πηγές του αλλά αρχικά για αυτό κατηγορήθηκε ο Μπιλ Κορτράιτ (πολύ αγαπητή φιγούρα στα αποδυτήρια των Μπουλς) και μετά ο Χόρας Γκραντ που τελικά έφυγε από την ομάδα. Σε κάποιο σημείο ο Σαμ Σμιθ λέει ‘’εγώ νομίζω ότι τελικά το βιβλίο έκανε πολύ καλό και όχι κακό στην ομάδα’’. Με βάση αυτή τη σκέψη πολλοί υποστηρίζουν ότι ο Τζάκσον ήταν ο πληροφοριοδότης για να δημιουργήσει μερικά έξτρα κίνητρα στον σούπερ σταρ του.
5. Γιατί ο Τζόρνταν μισεί θανάσιμα τον Αϊζάια Τόμας. Ο τρόπος που μίλησε για τον παλιό του αντίπαλο ο MJ ήταν όχι απλά υποτιμητικός αλλά σχεδόν ταπεινωτικός. Στο ντοκιμαντέρ κυριαρχεί η άποψη ότι αυτό έγινε γιατί ήταν ο ηγέτης των ‘’βρώμικων’’ Bad boys του Ντιτρόιτ και ο εμπνευστής της προσβλητικής αποχώρησης της ομάδας από τον πάγκο στου τελικούς της ανατολής που νίκησαν οι Μπουλς. Στο βιβλίο Μoney players που κυκλοφόρησε το 1997 αναφέρεται ξεκάθαρα ότι ο Τόμας ήταν μέλος μιας αχώριστης τριάδας φίλων μαζί με τον Τζόρνταν και τον Μάτζικ. Και μετατράπηκε σε μισητό τους εχθρό πολύ μετά τους τελικούς. Όταν έμαθαν ότι κυκλοφορούσε φήμες για τον τρόπο με τον οποίο ‘’κόλλησε’’ τον ιό του AIDS ο Μάτζικ. Φήμες που αφορούσαν τη χρήση ενέσιμων ναρκωτικών και τον σεξουαλικό προσανατολισμό του Μάτζικ. Η ‘’ενοχή’’ του Τόμας δεν αποδείχθηκε ποτέ αλλά από τότε έχει μετατραπεί σε ‘’παρία’’ του ΝΒΑ.
6. Ο ρόλος του Τζάκσον στη διάλυση της ομάδας. Στο τέλος του 10ου επεισοδίου και ουσιαστικά όλου του ντοκιμαντέρ Τζάκσον και Ράινστορφ μιλάνε για την πρόταση ανανέωσης στον κόουτς των Μπουλς. Και γίνεται αντιληπτό ότι ο Τζόρνταν δεν ήξερε πολλά πράγματα για το γεγονός από την αντίδραση του στα όσα λένε. Ο Τζάκσον είχε αποφασίσει το καλοκαίρι του 1997 να μετατρέψει σε εχθρό της ομάδας τον Τζέρι Κράουζ για να δημιουργήσει ένα ακόμη κίνητρο. Ήταν ο εμπνευστής του όρου ‘’last dance’’ και ήδη το επόμενο καλοκαίρι είχε αποφασίσει τι ήθελε να κάνει. Ο Τζέι Μαριότι ρεπόρτερ των Σικάγο Σαν Τάιμς έγραψε ξεκάθαρα στην εφημερίδα μια μέρα μετά τους τελικούς του 1998 ότι ‘’ο Τζάκσον θα μείνει ένα χρόνο έξω και μετά θα αναλάβει είτε τους Λέικερς, είτε τους Νίκς. Μάλλον τους Λέικερς γιατί πιστεύει ότι με τον Κόμπε και τον Σακίλ έχει τους επόμενους Τζόρνταν-Πίπεν και την επόμενη δυναστεία έτοιμη’’. Ο Τζάκσον αντίθετα στο ντοκιμαντέρ αναφέρει ότι αρνήθηκε να επιστρέψει για να μην φέρει σε δύσκολη θέση τον Τζέρι Κράουζ. Ο Λέιζενμπι σε ένα από τα βιβλία του για τους Μπουλς γράφει επίσης ότι ο Τζάκσον του είχε εξομολογηθεί ότι ‘’θα είναι η τελευταία μου χρονιά. Μετά από 7 χρόνια η σχέση ενός προπονητή με τους παίκτες έχει φθαρεί και εγώ είμαι στην ομάδα εννιά’’. Επίσης ο ίδιος ο Τζάκσον σε ένα από τα βιβλία του έχει γράψει: ‘’Μοιάζει με θαύμα ότι τα καταφέραμε την τελευταία χρονιά. Μερικές φορές απορώ πως έγιναν όλα αυτά. Ο Πίπεν έχασε μισή σεζόν και ήθελε τρέιντ, ο Ρόντμαν την κοπάνησε για το Βέγκας, έβλεπα τον Λόνγκλι να παίζει άθλια και να χάνει τη μια μπάλα μετά την άλλη’’. Με απλά λόγια: Δεν πίστεψε ποτέ στην πιθανότητα κατάκτησης ενός ακόμη τίτλου.
7. Πότε αποφάσισε ο Τζόρνταν να σταματήσει για δεύτερη φορά το μπάσκετ. Κι΄ όμως κανείς δεν ξέρει τι θα γινόταν το καλοκαίρι του 1998 αν δεν υπήρχε η απεργία των παικτών και ένα ατύχημα με τον….κόφτη των πούρων του Τζόρνταν. Ο Τζόρνταν όπως φαίνεται στο ντοκιμαντέρ λέει ότι θα μιλήσει για το μέλλον τον Οκτώβριο. Μόνο πουν τον Οκτώβριο του 1998 το ΝΒΑ ήταν ‘’λοκαρισμένο’’ λόγω της απεργίας των παικτών. Μέχρι τον Ιανουάριο του 1999 όταν τελείωσε η απεργία ο Τζόρνταν δεν είχε πει λέξη. Μια εβδομάδα μετά τη λήξη του λοκ άουτ ο Τζόρνταν ανακοίνωσε ότι αποσύρεται από τα παρκέ επειδή είναι σωματικά και πνευματικά εξοντωμένος! Ηταν η μισή αλήθεια. Η άλλη μισή είναι ότι είχε κόψει άσχημα τον τένοντα του δαχτύλου του με ένα κόφτη πούρων στη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών του στις Μπαχάμες. Πουθενά δεν γίνεται αναφορά σε μια δήλωση του Κράουζ για το θέμα: ‘’ήταν φανερό ότι δεν θα μπορούσε να παίξει. Προς τιμήν του δεν μας ζήτησε ποτέ να υπογράψει ένα συμβόλαιο μαμούθ, το μεγαλύτερο μονοετές στην ιστορία του μπάσκετ. Θα μπορούσε να το κάνει, θα πέρναγε το μεγαλύτερο διάστημα μιας σεζόν 50 μόλις αγώνων στη λίστα τραυματιών λόγω του προβλήματος με το χέρι και θα πληρωνόταν ηγεμονικά. Αλλά μέχρι το ατύχημα με τον κόφτη δεν είχε πει ποτέ και σε κανένα μας ότι δεν ήθελε να συνεχίσει’’. Η απόδειξη βέβαια όλων αυτών είναι ότι ο Τζόρνταν ξανάπαιξε τρία χρόνια αργότερα με τους Γουίζαρντς!
8. Ο αληθινός ρόλος του Κράουζ. Σε όποιον παρακολούθησε τα πρώτα κυρίως επεισόδια του ντοκιμαντέρ η εντύπωση που μένει είναι ότι ο Κράουζ ήταν ο κακός, κοντόχοντρος ανθρωπάκος που διέλυσε μια αυτοκρατορία. Προφανώς και δεν μπορούσε να υπερασπιστεί τον εαυτό του αφού έφυγε από τη ζωή το 2017, πολύ πριν αρχίσουν τα γυρίσματα. Όμως έχει αφήσει πίσω του ένα βιβλίο, ημιτελών έστω αναμνήσεων και άπειρες συνεντεύξεις που ρίχνουν φως ή τουλάχιστον μεταφέρουν τη δική του εκδοχή στην όλη ιστορία. Είναι ζήτημα αν είδαμε 4-5 λεπτά με δηλώσεις αρχείου. Είναι το μακράν πιο αδικημένο πρόσωπο της ιστορίας αλλά ευτυχώς η υστεροφημία του, το πάθος και η αγάπη του για το μπάσκετ διασώθηκαν με την μεταθανάτια είσοδο του στο Hall of fame, το ίδιο βράδυ και στην ίδια τελετή εισόδου με τον Νίκο Γκάλη.
9. Η μυστική συνάντηση που οδήγησε στη διάλυση. Μόνο από….μισόλογα σχετικά με την ηλικία των παικτών και τη δυνατότητα τους να επιστρέψουν δυνατοί για να διεκδικήσουν το….7ο καλύπτεται αυτό το σκέλος της ιστορίας. Κι’ όμως είναι γνωστό ότι λίγο μετά την κατάκτηση του τίτλου, τον Ιούλιο του 1998, έγινε μια συνάντηση στην οποία ο ιδιοκτήτης των Μπουλς πληροφορήθηκε λεπτομέρειες από το ιατρικό επιτελείο της ομάδας και πήρε στα χέρια του μια γραπτή αναφορά του γυμναστή Τσιπ Σέιφερτ. Μέχρι τότε, υπήρχαν σκέψεις να επιστρέψουν ορισμένοι ή όλοι οι παίκτες της ομάδας για ένα ακόμη….χορό! Όταν το ιατρικό επιτελείο συμφώνησε σχεδόν ομόφωνα ότι τρεις παίκτες της ομάδας ήταν ουσιαστικά ‘’τελειωμένοι’’ σωματικά (Λόνγκλι, Πίπεν και Ρόντμαν) αποφασίστηκε οριστικά και αμετάκλητα να μην γίνει καμία προσπάθεια επανένωσης της ομάδας. Δεν υπάρχει η παραμικρή αναφορά σε αυτή τη συνάντηση και όλα μοιάζουν προαποφασισμένα ένα χρόνο πριν!
10. Το καθοριστικό επεισόδιο στην προβολή του φιλμ. Μεσούσης της σεζόν και ενώ οι Μπουλς δεν είχαν ξεκινήσει καλά στη διάρκεια της προβολής ενός βίντεο από τον αγώνα της προηγούμενης βραδιάς ο Τζάκσον σταμάτησε την εικόνα μετά από ένα τραγικό λάθος του Λόνγκλι: ‘’Όλοι κάνουμε λάθη. Και εγώ έκανα το πιο μεγάλο επιστρέφοντας φέτος σε αυτή την ομάδα’’. Η επόμενη φωνή που ακούστηκε στο σκοτεινό δωμάτιο ήταν του Τζόρνταν: ‘’Και εγώ έκανα το ίδιο λάθος’’. Ξαφνικά, η ατμόσφαιρα βάρυνε και βάρυνε ακόμη περισσότερα όταν συνεχίστηκε η προβολή και ακούστηκε η φωνή του Λόνγκλι μέσα στο σκοτάδι να λέει: ‘’Είναι εύκολη η κριτική’’. Ο υπερήλικας ασίσταντ του Τζάκσον, μακαρίτης πια Τεξ Γουίντερ που είχε πολύ καθοριστικό ρόλο στην ομάδα (φαίνεται ελάχιστα στο ντοκιμαντέρ και μόνο λόγω της τριγωνικής επίθεσης) απευθύνθηκε αμέσως στον Αυστραλό λέγοντας ‘’δεν σε καταλαβαίνω, είσαι μόνιμα εντελώς λάθος και δεν έχεις τα σωστά κίνητρα’’. Ο Λόνγκλι απάντησε ‘’δεν αναφερόμουν στους προπονητές αλλά στον Τζόρνταν που συνέχεια κάνει κριτική. Θέλω λοιπόν να ξέρει ότι είναι εύκολο να κάνεις κριτική’’. Ο Τζόρνταν αρκετά θυμωμένος απάντησε στον Αυστραλό που ήταν εξαιρετικά αγαπητός μέσα στα αποδυτήρια ότι ‘’Το μόνο πράγμα που με τρελαίνει είναι η ήττα. Νομίζω ότι την επόμενη φορά πρέπει να παίξεις καλύτερα για να το λύσουμε αυτό το θέμα. Άλλαξε ή άντε γαμ….’’. Ο Τζάκσον άναψε τα φώτα και σταμάτησε την προβολή του φιλμ. Παραδόξως όλοι ήταν πολύ ήρεμοι μέσα στο δωμάτιο μετά το ξέσπασμα στα σκοτεινά. Το περιστατικό δεν αναφέρεται πουθενά στο ντοκιμαντέρ παρότι άλλαξε ριζικά από τότε τον τρόπο προσέγγισης του Τζόρνταν στους συμπαίκτες του. Αντίθετα, υπάρχει εκτενής αναφορά στο βιβλίο του Ρόναλντ Λέιζενμπι (αμετάφραστο στα Ελληνικά) Blood on the horns.