Έχει τονιστεί πολλές φορές από την κριτική ότι η μαζική κουλτούρα έχει διαμορφώσει μία νέα αισθητική. Το κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον έχει θέσει κάποια χαρακτηριστικά για την αναμενόμενη λογοτεχνική έκφραση, μεγαλώνοντας τελικά την πολιτισμική απόσταση μεταξύ έργου και αναγνώστη. Η νέα ποιητική συλλογή της Φυτοπούλου («το δόντι που δακρύζει», ενύπνιο, 2019) τόσο με την ποιητική της όσο και με την αισθητική και αναγνωστική του πρόσληψη στέκεται με σθένος απέναντι στην πολιτισμική βιομηχανία. Με ευαισθησία φωτίζει πλευρές της σκοτεινής ανθρώπινης συνθήκης (τις Κυριακές), του δράματος των υποταγμένων (ξηρά τροφή, ο σκύλος του Παβλόφ, σιβιλαϊζέισιον, trafficking, Mari Lo).
Το στοιχείο της αλογίας διαποτίζει όλη τη συλλογή. Υπερρεαλίζοντα χαρακτηριστικά διαπνέουν όλες τις συνθέσεις της συλλογής, παράλληλα με τη συνειρμική και θρυμματισμένη κίνηση του στίχου. Το δόντι διατηρεί μία διαρκή συμβολική διάσταση, άλλοτε με την αγριότητα και άλλοτε με την παιδικότητα (το δόντι που δακρύζει, τις Κυριακές, φιλάνθρωπος, trafficking, κακό δόντι, στοματικός έλεγχος, εύσπλαχνος αλκολισμός, το πρώτο δόντι). Εξάλλου, συχνή είναι και η παρουσία των σκύλων (η γιαγιά του Ντέιβιντ Λιντς, ο σκύλος του Παβλόφ, ο ανδαλουσιανός σκύλος, εξάγγελος). Το σύμβολο, για τον Eagleton, είναι μία σύνδεση του πνεύματος με την ύλη, την εικόνα∙ ενώνει την κίνηση με την ακινησία, το πνεύμα και τον κόσμο∙ το υλικό του σώμα λειτουργεί μέσα από μία αλήθεια κατανοούμενη με άμεση διαίσθηση.
Συχνά σκηνές ωμής βίας (trafficking, Mari Lo) λειτουργούν ως μία αντίδραση απέναντι στην απάθεια για τη βιωμένη βία που μάς κυκλώνει, τηλεοπτική και πραγματική. Η Φυτοπούλου μέσα από την ωμότητα και τον θρυμματισμό των εικόνων μάς εξαναγκάζει να συνειδητοποιήσουμε τη γλώσσα, ανανεώνει τις συνήθεις αντιδράσεις και καθιστά τα αντικείμενα “αντιληπτά”. Η ποιητική της καθιστά ανοίκεια ή αποξενώνει τη συμβατική γλώσσα και μάς οδηγεί σε μία πληρέστερη, βαθύτερη, αίσθηση της εμπειρίας. οι συνθέσεις της μοιάζουν μία αντίδραση απέναντι στη σαδιστική κακοποίηση της εξουσίας που επιδιώκει τη μαζοχιστική συμμόρφωση, όπως θα έγραφε ο Eagleton.
Το ποιητικό κείμενο της Φυτοπούλου διατηρεί τα χαρακτηριστικά του αινιγματικού κειμένου (Adorno) ή του απροσδιορίστου (Iser) και προβάλλει το αίτημα της διεύρυνσης της προσωπικής αυτογνωσίας του αναγνώστη (τις Κυριακές, αύριο). Οι συνθέσεις της “προγραμματίζουν” την ανάγνωσή τους, κατασκευάζουν τη θέση από την οποία “θα ήθελαν” να διαβαστούν (Chelard-Mandroux). Οι λέξεις κατευθύνουν τον αναγνώστη διαμορφώνοντας μία εικονιστική ερμηνεία. Το νόημα, για τον Iser, συλλαμβάνεται ως εικόνα∙ εικόνα προσφέρει το γέμισμα όσον οι τυπικές δομές του κειμένου αφήνουν απ’ έξω. Εισάγει το κοινό στην αισθητική του διασπασμένο στα σημεία νοήματος, θέτοντας μία λογοτεχνική ανθρωπολογία που αναζητά την ανθρώπινη συνθήκη (απόγονος, ο ανδαλουσιανός σκύλος, γατοτροφή). Φέρνει σε διάλογο το έργο με το κοινωνικό περίγυρο, κατά τον Bakhtine (ο σκύλος του Παβλόφ, σιβιλαϊζέισιον). Ο αναγνώστης ακολουθώντας τις ρηματικές ενδείξεις, που ελέγχουν την ανάγνωση, προσανατολίζει την ερμηνεία του. «Το νόημα δεν υπάρχει για να εξηγηθεί, αλλά για να ξαναζήσει∙ (υπάρχει) για να οδηγήσει τους αποδέκτες του να βιώσουν μέσα από αυτό τα επακόλουθά του» (Adorno).
Για τον Lotman το ποιητικό κείμενο είναι ένα “σύστημα συστημάτων”, ένας συσχετισμός σχέσεων. Ενεργοποιεί ολόκληρο το σώμα του σημαίνοντος, αναγκάζει τη λέξη να λειτουργήσει υπό την έντονη πίεση άλλων λέξεων και να ελευθερώσει το πλουσιότερο δυναμικό της. Το ποιητικό έργο είναι μία διαρκής παραγωγή και υπέρβαση προσδοκιών, ένα παιχνίδι λέξεων και νοημάτων ανάμεσα στο σύνηθες και το τυχαίο, στους κανόνες και τις αποκλίσεις, στα τριμμένα σχήματα και την ανοικείωση.
Διαβάστε όλο το θέμα στο TVXS.gr