Το όνομα του δόκτορα Τζέιμς Νέισμιθ έχει συνδεθεί άμεσα και θα μνημονεύεται στον αιώνα τον….άπαντα με το μπάσκετ. Λίγοι γνωρίζουν ότι ο άνθρωπος που επινόησε ένα από τα πλέον δημοφιλή αθλήματα στον πλανήτη, το μπάσκετ, είναι Καναδός και όχι Αμερικάνος. Γεννήθηκε σαν σήμερα σε μια ταπεινή αγροτική φάρμα του Οντάριο και απέκτησε τις πρώτες του ακαδημαϊκές γνώσεις στον Καναδά. Πήρε πτυχίο καθηγητή φυσικής αγωγής στο πανεπιστήμιο Μαγκίλ του Μόντρεαλ, το ίδιο κολέγιο στο οποίο σπούδασαν σχεδόν ένα αιώνα αργότερα η Άννυ Κωνσταντινίδου (αποκαλούμενη και θηλυκός Γκάλης) και ο σέντερ της εθνικής και του ΠΑΟΚ στη δεκαετία του ’80 Μάνθος Κατσούλης. Το όνομα του Νέισμιθ όμως έμελλε να συνδεθεί όχι με τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε αλλά με μια μικρή Αμερικάνικη πόλη, το Σπρίγκφιλντ της Μασαχουσέτης. Εκεί είχε μετακομίσει για επαγγελματικούς λόγους ο Νέισμιθ και δούλευε ως καθηγητής φυσικής αγωγής στο τοπικό πανεπιστήμιο YMCA. To YMCA (Young Men’s Christian Association) είναι το πανεπιστήμιο της Χριστιανικής αδελφότητας με έδρα τη μικρή πόλη της Μασαχουσέτης που απέχει γύρω στα 100 χιλιόμετρα από τη Βοστώνη. Ποτέ όμως δεν μπόρεσε να κερδίσει την διάκριση που του….αναλογεί στην ιστορία του μπάσκετ! Ο Νέισμιθ τον χειμώνα του 1891 είχε μετακομίσει γύρω στα τρία χιλιόμετρα πιο μακριά σε ένα άλλο τοπικό πανεπιστήμιο το Σπρίγκφιλντ κόλετζ όπου έκανε το μεταπτυχιακό του δουλεύοντας παράλληλα σαν καθηγητής φυσικής αγωγής.
Όσοι έχουν επισκεφθεί τη μικρή ήσυχη πόλη ξέρουν καλά δύο πράγματα: Μυρίζει παντού….μπάσκετ και έχει πολύ βαρύ χειμώνα! Τα δύο γεγονότα έμελλε να συνδεθούν μεταξύ τους. Χρειαζόταν μια απλή κίνηση, τόσο συνηθισμένη για όλους μας που αποτέλεσε τη βάση για να φωνάξει ο Νέισμιθ τον Νοέμβριο του 1891 το δικό του ‘’εύρηκα’’! Ο προβληματισμός του Νέισμιθ μια χιονισμένη μέρα του Νοεμβρίου του 1891 ήταν πως θα απασχολούσε σε κλειστό χώρο τους μαθητές του με κάποια αθλητική δραστηριότητα φού έξω έπεφτε πυκνό χιόνι. Έγραφε και έσβηνε στα χαρτιά που είχε μπροστά του αλλά καμία ιδέα δεν του άρεσε. Μέχρι που γέμισε ένα χαρτί με άχρηστες σημειώσεις και έκανε μια κίνηση που έχουν κάνει δισεκατομμύρια άλλοι άνθρωποι. Το τσαλάκωσε και το πέταξε στο κοντινό καλάθι σκουπιδιών. Ο μύθος που υπάρχει στο Σπρίγκφιλντ μέχρι σήμερα είναι ότι πιθανώς αυτό ήταν και το μοναδικό ‘’καλάθι’’ που έβαλε στη ζωή του. Ήταν αρκετό όμως για να γεννηθεί το μπάσκετ, ένα νέο σπορ που στόχο είχε να κρατήσει απασχολημένους τους μαθητές του Νέισμιθ μέσα στο καταχείμωνο. Όταν αργότερα ξεκίνησαν τα πρώτα επίσημα ενδοπανεπιστημιακά παιχνίδια μεταξύ των ομάδων καθηγητών και μαθητών έπαιξε και ο ίδιος σε ένα. Το ‘’στατιστικό’’ φύλλο αγώνα που έχει διασωθεί και υπάρχει μέχρι σήμερα στο μουσείο του πανεπιστημίου Σπρίνγκφιλντ είναι….ξεκάθαρο. Ο Νέισμιθ δεν σκόραρε κανένα από τους επτά όλους κι όλους πόντους της ομάδας των καθηγητών και έκανε τρία φάουλ. Προφανώς όμως κανείς ποτέ δεν θα τον ψέξει για την αρνητική παρουσία του σε ένα αγώνα μπάσκετ!!!
Σήμερα στο πανεπιστήμιο που έγινε το λίκνο του μπάσκετ υπάρχει ένα ολόκληρο μουσείο με σπάνια εκθέματα. Από την πρώτη μπάλα και το πρώτο αυτοσχέδιο καλάθι (δεν ήταν τίποτε παραπάνω από ένα ταπεινό καλάθι συγκομιδής φρούτων) μέχρι φωτογραφίες και έγγραφα της εποχής! Φρόντισε να τα στείλει ως δώρο στις επόμενες γενιές ο ίδιος ο Νέισμιθ. Μερικά χρόνια πριν τον θάνατο του, τον Νοέμβριο του 1939 σε ηλικία 78 ετών, με κάθε επισημότητα ΄΄έθαψε’’ στο προαύλιο του σχολείου μια χρονοκάψουλα. Δύο τεράστια κουτιά με όλα τα αντικείμενα που είχαν διασωθεί από τις πρώτες μέρες του μπάσκετ. Όταν οι απόγονοι του ανέσυραν τη χρονοκάψουλα πενήντα χρόνια αργότερα βρήκαν ότι χρειαζόταν για να ιδρύσουν το μουσείο. Ήδη, όμως δέκα χιλιόμετρα ανατολικά στην άλλη άκρη της πόλης το ΝΒΑ είχε ιδρύσει το δικό του μουσείο το θρυλικό Hall of Fame. Εκεί που αποσύρονται τα ονόματα των θρύλων του μπάσκετ και μένουν για πάντα ως την απόλυτη επιβράβευση της προσφοράς τους στο άθλημα που 128 χρόνια μετά από εκείνη τη χιονισμένη μέρα γιγαντώθηκε και δεν απασχολεί μια χούφτα μαθητές και ένα καθηγητή αλλά μετράει δισεκατομμύρια πιστούς σε όλο τον πλανήτη! Χωρίς όμως τον Νέισμιθ τίποτε δεν θα ήταν το ίδιο. Ενδεχόμενα κάποιος άλλος, κάπου αλλού, κάποια άλλη στιγμή να είχε την ίδια έμπνευση. Αλλά ο Καναδός δόκτορας που αργότερα πήρε και πτυχίο ιατρικής και έγινε προπονητής της ομάδας μπάσκετ του κολεγίου του Κάνσας ήταν γραφτό να αφήσει το όνομα του δια παντός στην πρώτη σελίδα του μεγάλου βιβλίου του μπάσκετ.