Η Ποδηλασία Πίστας είναι πιο εξειδικευμένη και σύνθετη από αυτή του δρόμου, αλλά και την ορεινή. Περιλαμβάνει αγωνίσματα μικρών, μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων, στα οποία η ταχύτητα, η αντοχή και η τακτική αποτελούν καταλυτικούς παράγοντες για το αποτέλεσμα. Εντάχθηκε στο πρόγραμμα των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, το 1896, στην Αθήνα και φιλοξενήθηκε στο Ποδηλατοδρόμιο του Φαλήρου (σημερινό Στάδιο Καραϊσκάκη).
Τέσσερα χρόνια αργότερα, στη Ρώμη, οι Ομοσπονδίες του Βελγίου, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ελβετίας ίδρυσαν τη Διεθνή Ομοσπονδία Ποδηλασίας (UCI), η οποία σήμερα αριθμεί πάνω από 170 Εθνικές Ομοσπονδίες – μέλη, διαχωρισμένες σε πέντε ηπειρωτικές ενώσεις.
Στην Ελλάδα η Ποδηλασία εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1885, ενώ πέντε χρόνια αργότερα διοργανώνονται οι πρώτοι αγώνες. Το πρώτο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα διεξήχθη το 1929, ενώ το 1937 ιδρύθηκε η Ποδηλατική Ομοσπονδία Ελλάδας (Π.Ο.Ε.). Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο η Π.Ο.Ε. ενσωματώθηκε στο Σύνδεσμο Ελληνικών Γυμναστικών και Αθλητικών Σωματείων (Σ.Ε.Γ.Α.Σ), ως το 1972, οπότε ιδρύθηκε η Ελληνική Ομοσπονδία Ποδηλασίας (Ε.Ο.Π.).
Οι κανονισμοί της Ποδηλασίας πίστας στα αγωνίσματα με ελληνική συμμετοχή
Σπριντ: Στην προκριματική φάση οι αγωνιζόμενοι προσπαθούν να φέρουν τον καλύτερο δυνατό χρόνο στα τελευταία 200 μέτρα, διανύοντας μια απόσταση 875 μέτρων (3,5 στροφές). Στους ολυμπιακούς αγώνες οι 18 καλύτεροι χρόνοι περνούν στην επόμενη φάση. Εκεί αγωνίζονται σε ζευγάρια, αυτός που είχε τον καλύτερο χρόνο με αυτόν που είχε τον 18ο χρόνο, ο δεύτερος με τον 17ο, ο τρίτος με τον 16ο κ.τ.ο. από την αρχή μέχρι και την φάση του 1/8 τελικού υπάρχει η διαδικασία των Repechage (δεύτερη ευκαιρία) που μπορεί να επαναφέρει στην επόμενη φάση κάποιους από τους χαμένους των ζευγαριών. Από το 1/8 τελικού και μέχρι τον τελικό οι αγώνες κρίνονται στις δύο νίκες. Στο τέλος υπάρχουν 2 ζευγάρια που μάχονται, το ένα για το χρυσό μετάλλιο και το άλλο για το χάλκινο.
Διαδικασία αγωνίσματος στους Ολυμπιακούς Αγώνες:
Ανδρών:
* Στα προκριματικά οι αθλητές αγωνίζονται για μια θέση στο 1/16 τελικού, στα 200 μέτρα με φόρα. Σ αυτή τη φάση οι αθλητές παίρνοντας φόρα προσπαθούν να κάνουν τον καλύτερο χρόνο χρονομετρώντας τα τελευταία 200 μέτρα και κατατάσσονται με βάση τον χρόνο τους.
* Στο 1/16 τελικού αγωνίζονται οι 18 καλύτεροι αθλητές σε 9 ζεύγη. Οι νικητές των ζευγαριών περνούν στο 1/8 τελικού, οι χαμένοι πάνε στα Repechage της φάσης του 1/16.
* Οι 3 νικητές των τριών αγώνων του repechage προκρίνονται για το 1/8 τελικού.
* Στο 1/8 τελικού αγωνίζονται σε 6 ζεύγη (οι 9 που πέρασαν αμέσως και οι 3 νικητές των repechage). Οι νικητές αυτών των νέων ζευγαριών περνούν στο 1/8 τελικού (6 αθλητές), οι χαμένοι πάνε στα repechage της φάσης του 1/8.
* Οι 2 νικητές των repechage προκρίνονται για το 1/4 τελικού συναντώντας τους 6 που προκρίθηκαν αμέσως.
* Οι χαμένοι των repechage παίρνουν μέρος στον αγώνα για τις θέσεις 9-12.
* Στο 1/4 τελικού αγωνίζονται 8 αθλητές (οι 6 που προκρίθηκαν αμέσως και οι δύο νικητές του repechage) όπου αγωνίζονται πλέον στις δύο νίκες (αν υπάρξει ισοπαλία τότε γίνεται και τρίτος αγώνας). Οι 4 νικητές προκρίνονται κατ ευθείαν για τα ημιτελικά. Οι χαμένοι παίρνουν μέρος στον αγώνα για τις θέσεις 5-8.
* Στα ημιτελικά η νικητής χρειάζεται πάλι να κάνει δύο νίκες για να περάσει στον τελικό. Τα ζεύγη είναι δύο που σημαίνει ότι οι δύο νικητές που θα περάσουν στον τελικό αγωνίζονται για το χρυσό μετάλλιο (θέσεις 1-2), ενώ οι χαμένοι για το χάλκινο (θέσεις 3-4).
Ομαδικό σπρίντ: Μια ομάδα αποτελούμενη από τρεις αθλητές προσπαθεί να καλύψει στο συντομότερο δυνατό χρόνο τις τρεις πρώτες στροφές, ξεκινώντας από στάση. Οι 8 καλύτερες προκρίνονται στον ημιτελικό και οι τέσσερις ομάδες που θα έχουν τον καλύτερο χρόνο σε αυτή τη φάση, αγωνίζονται σε ζεύγη στον τελικό. Οι δύο πρώτες για το χρυσό μετάλλιο και οι άλλες δύο για το χάλκινο. Από το 2007 εντάχθηκε στο πρόγραμμα του εθνικού, του ευρωπαϊκού και του παγκοσμίου πρωταθλήματος το Ομαδικό Σπριντ γυναικών, με δύο αθλήτριες που παίρνουν μέρος σε δύο στροφές.
Διαδικασία αγωνίσματος στους Ολυμπιακούς Αγώνες:
* Δύο ομάδες των 3ων αθλητών βρίσκονται κάθε φορά στην εκκίνηση στον προκριματικό. Συνολικά συμμετέχουν 12 ομάδες.
* Οι ομάδες με τους οχτώ καλύτερους χρόνους περνούν στον πρώτο γύρο που αγωνίζονται πάλι σε ζεύγη. Στον τελική φάση προκρίνονται οι 4 νικήτριες ομάδες.
* Οι ομάδες που είχαν τους δύο καλύτερους χρόνους στον πρώτο γύρο αγωνίζονται για τις θέσεις 1-2 και το χρυσό μετάλλιο και οι άλλες δύο για τις θέσεις 3-4.
Κέιριν: Σε εξάδες οι αθλητές ακολουθούν το ρυθμό που επιβάλει το ντέρνι (ειδικό μηχανοκίνητο ποδήλατο που ο οδηγός του μπορεί να και κρατά ελεγχόμενη ταχύτητα) για 5,5 στροφές. Μετά το ντέρνι φεύγει όπου για 2,5 στροφές ο κάθε αθλητής ακολουθεί τη δική του τακτική, προσπαθώντας να περάσει πρώτος από τη γραμμή τερματισμού. Οι δύο ή οι τρεις πρώτοι (ανάλογα με τη φάση του αγώνα) περνούν στην επόμενη φάση, ενώ υπάρχει και εδώ η διαδικασία των repechage (δεύτερη ευκαιρία). Στο τέλος έξι αθλητές αγωνίζονται στον τελικό για τρία μετάλλια.
Διαδικασία αγωνίσματος στους Ολυμπιακούς Αγώνες*:
* 22 ποδηλάτες ξεκινούν τον προκριματικό αγώνα σε τρεις σειρές των 7 και 8 αθλητών, με κλήρωση. Οι δύο πρώτοι προκρίνονται για την δεύτερη φάση, οι υπόλοιποι πάνε στα repechage.
* Στα ρεπεσάζ οι 16 αθλητές αγωνίζονται ξανά σε τρεις σειρές. Οι δύο πρώτοι προκρίνονται για την δεύτερη φάση.
* Οι 12 αθλητές δημιουργούν δύο σειρές των 6 και παίρνουν μέρος στα ημιτελικά. Οι τρεις πρώτοι από κάθε σειρά προκρίνονται για τον τελικό των θέσεων 1-6, ενώ οι υπόλοιποι αγωνίζονται στον αγώνα των θέσεων 7-12.
Οι υπόλοιποι κανονισμοί της Ποδηλασίας Πίστας
Η πίστα είναι ο αγωνιστικός χώρος ενός ποδηλατοδρομίου και πρόκειται μια ελλειψοειδή επιφάνεια (από ξύλο ή από μπετόν) αποτελούμενη από δύο ευθείες και δύο στροφές. Η κλίση της πίστας στις ευθείες είναι 11-12 μοίρες και στις στροφές φτάνει τις 40-42 μοίρες. Το συνολικό μήκος μίας πίστας ολυμπιακών προδιαγραφών είναι 250 ή 333,33 μέτρα.
Η Ποδηλασία Πίστας στο Ολυμπιακό Πρόγραμμα περιλαμβάνει τους εξής αγώνες:
– Ένα (1) χιλιόμετρο Ατομικής Χρονομέτρησης: Με συνεχές σπριντ κάθε ποδηλάτης αγωνίζεται μια φορά διανύοντας την απόσταση των χιλίων μέτρων (4 στροφές) και νικητής αναδεικνύεται αυτός που σημείωσε το μικρότερο χρόνο.
– Ατομικό Πουρσουιτ (4 χιλιόμετρα): Κάθε αθλητής αγωνίζεται μόνος του στην απόσταση των τεσσάρων χιλιομέτρων και μετά την πραγματοποίηση της προκριματικής φάσης συνεχίζουν μόνο οι οκτώ καλύτεροι χρόνοι. Στη συνέχεια αγωνίζονται σε ζεύγη και οι δύο ταχύτεροι αθλητές της φάσης των οκτώ αθλητών θα αποτελέσουν το ζευγάρι του τελικού. Κατά την τελική αναμέτρηση, νικητής αναδεικνύεται ο αθλητής με τον ταχύτερο χρόνο ή ο αθλητής που θα καταφέρει να καλύψει την απόσταση που τον χωρίζει από τον αντίπαλό του.
– Ομαδικό Πουρσουιτ: Κάθε ομάδα αποτελείται από τέσσερις αθλητές. Στην προκριματική φάση οι ομάδες αγωνίζονται η κάθε μία ξεχωριστά. Στη συνέχεια οι οκτώ ταχύτερες ομάδες της προκριματικής φάσης αγωνίζονται ανά ζεύγη και στην επόμενη φάση προκρίνεται η ομάδα με τον καλύτερο χρόνο. Οι δύο ταχύτερες ομάδες της πρώτης φάσης αποτελούν το ζευγάρι του τελικού. Στη φάση του τελικού, νικήτρια αναδεικνύεται η ομάδα με τον ταχύτερο χρόνο ή η ομάδα που κατάφερε να καλύψει την απόσταση που την χώριζε από την αντίπαλη ομάδα.
– Μάντισον: Κάθε ομάδα αποτελείται από δύο αθλητές οι οποίοι είναι υποχρεωμένοι να καλύψουν 50 χιλιόμετρα, με ενδιάμεσα σπριντ κάθε 20 στροφές. Νικήτρια αναδεικνύεται η ομάδα με τους περισσότερους συνολικά βαθμούς από τα ενδιάμεσα σπριντ ή η ομάδα που υπερκάλυψε στροφή το γκρουπ των υπόλοιπων αθλητών. Βασικό χαρακτηριστικό του αγωνίσματος είναι η συνεργασία των αθλητών της κάθε ομάδας προκειμένου να έχουν συνεχή παρουσία σαν ομάδα μέσα στο γκρουπ. Αυτό επιτυγχάνεται με την αλληλοβοήθεια η οποία έχει να κάνει με το χειρο-κράτημα του ενός αθλητή από τον άλλον προκειμένου να αντικατασταθεί ο αθλητής μέσα στο γκρουπ των υπολοίπων αθλητών. Ο άλλος αθλητής συνεχίζει τον αγώνα κινούμενος με μικρότερη ταχύτητα.
Το αγωνιστικό Ολυμπιακό πρόγραμμα της κατηγορίας γυναικών περιλαμβάνει μόνο τα αγωνίσματα σπριντ, ατομικού Πουρσουιτ, πόντων και ατομικής χρονομέτρησης, με τους ίδιους κανόνες και μοναδική διαφορά τις μικρότερες αγωνιστικές αποστάσεις (σ.σ. 500 μέτρα ατομική χρονομέτρηση, 3χλμ ατομικό Πουρσουιτ, 25χλμ αγώνας πόντων).
Η ορολογία στην Ποδηλασία Πίστας
– Eπίθεση (Attack): Ξαφνική επιτάχυνση για την προσπέραση άλλου ποδηλάτη ή γκρουπ ποδηλατών.
– Κυνηγοί (Chasers): Ποδηλάτες που προσπαθούν να προλάβουν ένα γκρουπ ποδηλατών που έχει ξεφύγει από το κυρίως γκρουπ.
– Ατομική Καταδίωξη (Individual pursuit race): Αγώνας πίστας στον οποίο δύο αντίπαλοι ποδηλάτες αρχίζουν την προσπάθεια τους από την αντίθετη πλευρά της πίστας προσπαθώντας να υπερκαλύψουν ο ένας την απόσταση του άλλου ή να τερματίσουν με τον καλύτερο χρόνο.
– Κέιριν (Keirin): Αγώνας πίστας στον οποίο οι ποδηλάτες αγωνίζονται σε σπριντ αφού συμπληρώσουν ορισμένους ποδηλατικούς γύρους πίσω από ειδικό μοτοποδήλατο που δίνει το ρυθμό
– Γύρος (Lap): Μια στροφή της πίστας, της διαδρομής ή του σιρκουί.
– Μάντισον (Madison): Αγώνας πίστας σε απόσταση 50 χιλιομέτρων στον οποίο ομάδες δύο ποδηλατών συγκεντρώνουν μονάδες σε ενδιάμεσα σπριντ.
– Σπριντ (Sprint): 1. Αγώνας ταχύτητας, συνήθως σε μικρή απόσταση. 2. Η τελική επιτάχυνση με μεγάλη ταχύτητα για τη γραμμή τερματισμού σε αγώνα οποιασδήποτε απόστασης.
– Ατομική χρονομέτρηση (Time trial): Αγώνας στον οποίο οι ποδηλάτες αγωνίζονται ο καθένας μόνος του με αντίπαλο το χρόνο.
– Ποδηλατοδρόμιο (Velodrome): Επικλινής αγωνιστική πίστα ποδηλασίας
Το ποδήλατο της πίστας
Το ποδήλατο πίστας είναι εντελώς διαφορετικό ποδήλατο από αυτό της ποδηλασίας δρόμου, βέβαια αυτό με την πρώτη ματιά αυτό δεν είναι εύκολα αντιληπτό. Είναι αυστηρά ποδήλατο αγώνων και έχει σχεδιαστεί για χρήση μόνο σε ποδηλατοδρόμια. Δεν διαθέτει ταχύτητες, ούτε φρένα και ο αθλητής χρησιμοποιεί μια ελεύθερη σχέση γραναζιών που έχει επιλέξει από πριν. Τα ελαστικά του είναι ακόμα πιο στενά, δέχονται εξαιρετικά μεγάλες πιέσεις και είναι πολύ ελαφριά, αφού ο κίνδυνος για να σκάσουν είναι σχεδόν ανύπαρκτος.
Ο σχεδιασμός του σκελετού είναι ακριβής και ακολουθεί τους κανονισμούς της διεθνούς (UCI) και Ελληνικής Ομοσπονδίας Ποδηλασίας (ΕΟΠ). Αυτό το ποδήλατο είναι εξαιρετικά άκαμπτο και επίσης το φινίρισμά του είναι αρκετά αεροδυναμικό. Σε σχέση με το ποδήλατο δρόμου δεν παίζει τόσο σημαντικό ρόλο το βάρος, όσο η ακαμψία του.
Στην κατασκευή ενός τέτοιου ποδηλάτου χρησιμοποιούνται κατά προτεραιότητα οι ίνες άνθρακα (carbon) αφού είναι εξαιρετικά άκαμπτες και μπορούν να πάρουν το σχήμα που επιθυμεί ο κατασκευαστής, με στόχο την καλύτερη αεροδυναμική. Οι τροχοί ακολουθούν την ίδια λογική και γι αυτό το λόγο χρησιμοποιείται ως επί το πλείστον κλειστός τροχός πίσω και τροχός με λίγες ακτίνες μπροστά.
Η Ελλάδα στους Ολυμπιακούς αγώνες του Λονδίνου
Τα αδέρφια Βολικάκη θα εκπροσωπήσουν τα ελληνικά πεντάλ στο Λονδίνο. Ο Χρήστος για δεύτερη φορά στο Κέιριν μετά την περιπέτεια του στο Πεκίνο και ο Ζαφείρης για πρώτη φορά. Στην ποδηλασία δρόμου θα αγωνιστεί ο Γιάννης Ταμουρίδης, έχοντας εξασφαλίσει την πρόκριση για πρώτη φορά μετά από 28 χρόνια για τα ελληνικά χρώματα.