Η σύλληψη της ιδέας για διεξαγωγή ενός τουρνουά στο οποίο θα συμμετέχουν οι καλύτερες ομάδες του πλανήτη, συνέβη το μακρινό 1948 στο Λονδίνο. Εν μέσω διεξαγωγής των 14ων Ολυμπιακών Αγώνων, η FIBA συνεδρίασε στην αγγλική πρωτεύουσα αποφασίζοντας τη δημιουργία του Παγκοσμίου Κυπέλλου, με την Αργεντινή να είναι η εκλεκτή για τη διοργάνωση του πρώτου τουρνουά δύο χρόνια αργότερα.
Αργεντινή, 1950
Όπως όλα τα μεγάλα εγχειρήματα αντιμετωπίζουν στην αρχή τις… δυσκολίες τους, έτσι και το νεογέννητο τότε Μουντομπάσκετ είχε τα δικά του προβλήματα το 1950 στην Αργεντινή. Ομάδες από την ήπειρο της Ωκεανίας δεν προβλέπονταν, ενώ αυτές από την Ασία δεν μπήκαν στον κόπο να κάνουν το πολυδάπανο ταξίδι. Οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν με σνομπ ύφος τη διοργάνωση, κατεβάζοντας στο πρωτάθλημα μια ομάδα της εταιρίας Chevrolet (!) ενώ η πρωταθλήτρια Ν. Αμερικής, Ουρουγουάη, αποσύρθηκε μετά την άρνηση των διοργανωτών να χορηγήσουν βίζα στους δημοσιογράφους που θα ακολουθούσαν την αποστολή.
Στα αγωνιστικά, μέρος πήραν τελικά δέκα ομάδες, όπου μετά τα προκριματικά έμειναν έξι, καταλήγοντας σε έναν όμιλο με τον πρωταθλητή να αναδεικνύεται μέσω round robin. Η γηπεδούχος Αργεντινή ήταν αυτή που σήκωσε το πρώτο τρόπαιο της ιστορίας, νικώντας όλους τους αντιπάλους της, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ στον άτυπο τελικό της τελευταίας αγωνιστικής.
Βραζιλία, 1954
Οι δέκα ομάδες του πρώτου τουρνουά έγιναν τώρα 12, με την εκπροσώπηση από Ασία, Αφρική και Ωκεανία να απουσιάζει. Μάλιστα, οι αγώνες είχαν προγραμματιστεί να γίνουν αρχικά στο Σάου Πάουλο, όπου μετά την κατάρρευση της οροφής του γηπέδου, οι διοργανωτές τα μάζεψαν άρον άρον και μεταφέρθηκαν στο Ρίο! Κατά τα άλλα, οι ΗΠΑ -παρά τον μετέπειτα τίτλο- συνέχισαν να… τρολάρουν τη διοργάνωση, στέλνοντας ομάδα (αυτή τη φορά) της εταιρίας Caterpillar, που ήταν πρωταθλητές σε ερασιτεχνικό επίπεδο! Απούσες και οι σοσιαλιστικές (τότε) χώρες, αφού οι Βραζιλιάνοι δεν χορήγησαν βίζα σε σοβιετικούς αξιωματούχους και δημοσιογράφους.
Οι οκτώ καλύτερες ομάδες κατέληξαν ξανά σε όμιλο με σύστημα round robin, με την ομάδα ερασιτεχνών των ΗΠΑ να κατακτά αήττητη το τρόπαιο, νικώντας την τελευταία αγωνιστική τη Βραζιλία σε ματς που ήταν άτυπος τελικός.
Χιλή, 1959
Η τρίτη διοργάνωση πραγματοποιήθηκε μετά από πέντε χρόνια και όχι τέσσερα όπως προβλεπόταν. Κι αυτό γιατί οι Χιλιανοί καθυστέρησαν στην κατασκευή του γηπέδου που θα φιλοξενούσε τη διοργάνωση, με αποτέλεσμα η τελευταία να πάρει μετάθεση για έξι μήνες αργότερα. Έτσι, το τρίτο Παγκόσμιο Κύπελλο, διεξήχθη λίγο μετά τα Χριστούγεννα (16-31 Ιανουαρίου)! Η ανάθεση διεξαγωγής του Παγκοσμίου Κυπέλου Ποδοσφαίρου το 1962, είχε στρέψει όλο το ενδιαφέρον προς εκείνη την κατεύθυνση, με αποτέλεσμα τα χρήματα της κυβέρνησης να δαπανώνται για τα έξοδα της ποδοσφαιρικής διοργάνωσης και όχι της μπασκετικής.
Το τουρνουά σημαδεύτηκε (και) από τον μηδενισμό των πανίσχυρων τότε ΕΣΣΔ και Βουλγαρίας, αφού αμφότερες αρνήθηκαν να αγωνιστούν κόντρα στην -τότε- Φορμόσα (σημερινή Ταϊβάν), μετά από επιθυμία του ηγέτη της (επίσης σοσιαλιστικής) Κίνας, Μάο Τσε Τουνγκ.
Οι ομάδες που πήραν μέρος ήταν 13, με τη Βραζιλία τελικά να είναι η θριαμβεύτρια και να κατακτά το πρώτο χρυσό μετάλλιο στην ιστορία της.
Βραζιλία, 1963
Η διοργάνωση ήταν προγραμματισμένη να διεξαχθεί στις Φιλιππίνες, ωστόσο τα σημάδια του Ψυχρού Πολέμου είναι ορατά ακόμα μια φορά, αφού οι Φιλιππινέζοι αρνούνται να δώσουν βίζα στα σοσιαλιστικά κράτη και έτσι το πρωτάθλημα μεταφέρεται στη Βραζιλία.
Με ένα ενθουσιώδες κοινό να τους σπρώχνει από νίκη σε νίκη, οι Βραζιλιάνοι θα κατακτήσουν το δεύτερο συνεχόμενο χρυσό μετάλλιο και θα γίνουν έτσι η πρώτη χώρα που κρατά στην κατοχή της τον τίτλο. Ξανά με 13 ομάδες, το τέταρτο τουρνουά, θα είναι το πρώτο που θα «δει» για πρώτη φορά ευρωπαϊκές ομάδες στο βάθρο, με Γιουγκοσλάβους και Σοβιετικούς να κατακτούν αργυρό και χάλκινο μετάλλιο αντίστοιχα.
Ουρουγουάη, 1967
Η πέμπτη συνεχόμενη διοργάνωση που τη φιλοξενούσε χώρα της Λατινικής Αμερικής, έμελλε να μείνει στην ιστορία για δύο λόγους. Ο πρώτος είχε να κάνει με το ότι για πρώτη φορά ομάδα εκτός της αμερικανικής ηπείρου κατακτούσε το χρυσό μετάλλιο. Ο λόγος για τη Σοβιετική Ένωση, που με μία μόλις ήττα από τους Αμερικανούς, θα τερματίσει πρώτη στον τελικό όμιλο, αφήνοντας το αργυρό μετάλλιο στη Γιουγκοσλαβία για δεύτερη συνεχόμενη διοργάνωση.
Ο δεύτερος λόγος που το τουρνουά έμεινε μάλλον… αξέχαστο στις ομάδες που πήραν μέρος, ήταν το γεγονός πως απουσία θέρμανσης στο γήπεδο, η θερμοκρασία έφτανε με το ζόρι τους δύο βαθμούς Κελσίου (!), αφού το στο Νότιο ημισφαίριο, τον Ιούνιο έχουν χειμώνα… Κουβέρτες και σόμπες είχαν την τιμητικής τους ενώ μέσα σε όλα αυτά, το τρόπαιο «Νέισμιθ» (προς τιμήν του εμπνευστή του αθλήματος) απονεμήθη για πρώτη φορά στον νικητή.
Γιουγκοσλαβία, 1970
Για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια, το Μουντομπάσκετ φιλοξενείται σε ευρωπαϊκό έδαφος. Ο αριθμός των ομάδων (13) δεν θα αλλάξει ακόμα, ωστόσο για πρώτη φορά υπάρχει συμμετοχή ομάδων από Ωκεανία και Αφρική. Οι Γιουγκοσλάβοι με ηγέτη τον Κρέσιμιρ Τσόσιτς θα καταφέρουν -μετά από δύο αργυρά μετάλλια- να πατήσουν στην κορυφή του κόσμου μπροστά στο κοινό τους. Οι Αμερικανοί κατεβάζουν ομάδα με δευτεροκλασάτα κολλεγιόπαιδα με αποτέλεσμα να τερματίσουν στη χειρότερη μέχρι τότε θέση (5η).
Πουέρτο Ρίκο, 1974
Το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα επιστρέφει σε αμερικανικό έδαφος, ωστόσο η ευρωπαϊκή δυαρχία (Σοβιετικών, Γιουγκοσλάβων) έχει ήδη ξεκινήσει. Η ΕΣΣΔ θα κατακτήσει το δεύτερο χρυσό μετάλλιο, πετυχαίνοντας μάλιστα τη μεγαλύτερη νίκη που έχει σημειωθεί μέχρι σήμερα στη διοργάνωση. Ήταν για την πρώτη φάση των ομίλων, όταν κονιορτοποίησε τη Δημοκρατία της Κεντρικής Αφρικής με 140-48! Επίτευγμα ασύλληπτο, αν αναλογιστεί κανείς πως ακόμα δεν είχε θεσπιστεί η γραμμή του τριπόντου…
Οι Γιουγκοσλάβοι θα δουν την πλάτη των μεγάλων τους αντιπάλων και θα συμβιβαστούν με το δεύτερο σκαλί του βάθρου, ενώ το χάλκινο μετάλλιο θα καταλήξει στις ΗΠΑ που θα κατεβάσουν ένα άπειρο αλλά πολύ ταλαντούχο σύνολο. Για πρώτη φορά, ο αριθμός των ομάδων αυξάνεται στις 14.
Φιλιππίνες, 1978
Η διοργάνωση για πρώτη φορά πραγματοποιείται στην Ασία και οι Γιουγκοσλάβοι επιστρέφουν. Με πρώτα βιολιά τους Τσόσιτς, Νταλίπαγκιτς, Ντελίμπασιτς, οι «πλάβι» θα χριστούν παγκόσμιοι για δεύτερη φορά. Για πρώτη φορά υπάρχει τελικός, όπου οι Σοβιετικοί θα κρατήσουν χαμηλά στο σκορ τους Γιουγκοσλάβους, σε σχέση με τους φρενήρεις επιθετικούς μέσους όρους που είχαν στο τουρνουά, ωστόσο θα λυγίσουν στην παράταση με 82-81 σε ένα συγκλονιστικό ματς.
Το ρεκόρ της διοργάνωσης, θα επιτευχθεί από τους Βραζιλιάνους (χάλκινο), που με το 154-97 απέναντι στην Κίνα κατέχουν μέχρι σήμερα το ρεκόρ παραγωγικότητας σε ένα παιχνίδι Παγκοσμίου Κυπέλλου.
Κολομβία, 1982
Παρά το παράδοξο της Κολομβίας ως διοργανώτριας χώρας, το κοινό ανταποκρίθηκε παραπάνω από θετικά, δημιουργώντας όμορφη ατμόσφαιρα σε όλα τα ματς. Οι Σοβιετικοί θα ανέβουν για τρίτη φορά στο υψηλότερο σκαλί του βάθρου και θα γίνουν μέχρι εκείνο το σημείο η ομάδα με τους περισσότερους τίτλους.
Στον τελικό, θα νικήσουν μετά από ένα μοναδικό παιχνίδι τις ΗΠΑ που είχαν τον Ντοκ Ρίβερς (ΜVP του τουρνουά) να ηγείται μιας ομάδας από κολλεγιόπαιδα, με το σκορ στο φινάλε να γράφει 95-94 και τους Αμερικανούς να αστοχούν στο τελευταίο σουτ. Το πρωτάθλημα θα διεξαχθεί με 13 ομάδες για τελευταία φορά πριν αλλάξει οριστικά.
Ισπανία, 1986
Η FIBA αποφασίζει να διευρύνει τον αριθμό των ομάδων σε 24 και η μορφή της διοργάνωσης αλλάζει ριζικά. Οι ΗΠΑ παίρνουν πιο σοβαρά το τουρνουά μετά από αρκετά χρόνια, επιλέγοντας να παραταχθούν με την κολλεγιακή αφρόκρεμα. Παίκτες όπως οι Ντέιβιντ Ρόμπινσον, Τσαρλς Σμιθ, Τάιρον Μπογκς, θα φέρουν στην κορυφή του κόσμου τους Αμερικανούς, για πρώτη φορά μετά το 1954, βάζοντας ταυτόχρονα τέλος στην ευρωπαϊκή κυριαρχία.
Σοβιετικοί και Γιουγκοσλάβοι θα τερματίσουν δεύτεροι και τρίτοι αντίστοιχα ενώ ο Νίκος Γκάλης συστήνεται στο παγκόσμιο μπασκετικό στερέωμα, με τον τίτλο του πρώτου σκόρερ της διοργάνωσης (33.7 μέσο όρο).
Αργεντινή, 1990
Ο τελευταίος χορός για ΕΣΣΔ και (ενωμένη) Γιουγκοσλαβία πριν την κατάρρευση των σοσιαλιστικών δημοκρατιών. Με τους Ντράζεν Πέτροβιτς, Βλάντε Ντίβατς, Τόνι Κούκοτς, Ζάρκο Πάσπαλ να αποτελούν μόνο μερικούς από τη «χρυσή» των πλάβι γενιά, οι Γιουγκοσλάβοι θα φτάσουν μέχρι το χρυσό μετάλλιο νικώντας την ΕΣΣΔ στον τελικό, αποχαιρετώντας για πάντα τον παγκόσμιο μπασκετικό χάρτη, με την -ίσως- πιο ταλαντούχα ομάδα που εμφανίστηκε ποτέ σε παρκέ.
Κατά τα άλλα, το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα επιστρέφει στις ρίζες του (μετά από 40 χρόνια στην Αργεντινή) με το θρυλικό γήπεδο «Λούνα Παρκ» να αναβιώνει παλιές μεγάλες δόξες. Ο αριθμός των συμμετεχόντων μειώνεται σε 16 ομάδες, ενώ Γιουγκοσλαβία και ΕΣΣΔ πετυχαίνουν κάτι μοναδικό στα χρονικά του θεσμού: Ανεβαίνουν για όγδοη συνεχή φορά στο βάθρο, κάτι που δεν έχει επαναληφθεί μέχρι σήμερα. Μάλιστα, η κυριαρχία τους, τελειώνει με τον ίδιο ακριβώς αριθμό μεταλλίων: Τρία χρυσά, τρία αργυρά και δύο χάλκινα!
Καναδάς, 1994
Ώρα για… επαγγελματίες! Η απόφαση της FIBA να ανοίξει την πόρτα στους επαγγελματίες αθλητές έφερε επανάσταση (και) στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα. Η αρχή έγινε δύο χρόνια νωρίτερα, με την Dream Team να κάνει πάρτι στους Ολυμπιακούς της Βαρκελώνης και η συνέχεια έλαβε χώρα στα γήπεδα του Καναδά, με τους Σακίλ Ονίλ, Ρέτζι Μίλερ, Τζο Ντούμαρς να δίνουν δια περιπάτου στις ΗΠΑ το τρίτο παγκόσμιο στέμμα τους.
Οι Αμερικανοί μάλιστα, θα τελειώσουν το τουρνουά με μέσο όρο διαφορά νικών στους 37.7 πόντους ενώ στον τελικό θα συντρίψουν τους Ρώσους 137-91! Οι ομάδες παρέμειναν 16 ενώ στον τελικό σημειώθηκε ρεκόρ προσέλευσης στην ιστορία του Μουντομπάσκετ με περισσότερο από 32.000 κόσμο να παρακολουθεί το ματς (32.616 τα εισιτήρια).
Αθήνα, 1998
Το κορυφαίο μπασκετικό γεγονός του πλανήτη, φιλοξενείται για πρώτη φορά σε έδαφος ελληνικό, με τα απομεινάρια Σοβιετικής Ένωσης και Ενωμένης Γιουγκοσλαβίας, να… θυμούνται τις παλιές καλές εποχές! Ρωσία και Σερβία (αγωνιζόμενη ως Γιουγκοσλαβία αλλά έχοντας μαζί της μόνο το Μαυροβούνιο) φτάνουν στον τελικό του ΟΑΚΑ με τους «πλάβι» να κατακτούν το χρυσό μετάλλιο με 64-62.
Το lockout του ΝΒΑ εκείνη τη χρονιά, θα απογοητεύσει τους Έλληνες (και όχι μόνο) φιλάθλους αφού οι ΗΠΑ θα κατεβάσουν ομάδα αποτελούμενη από κολλεγιόπαιδα, ημιεπαγγελμaτίες και επαγγελματίες που αγωνίζονταν στην Ευρώπη, καταφέρνοντας να πάρουν το χάλκινο μετάλλιο νικώντας στον μικρό τελικό την Ελλάδα.
ΗΠΑ, 2002
Στη Μέκα του παγκόσμιου μπάσκετ (Ιντιανάπολις) οι Αμερικανοί είχαν μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για σόου μπροστά στο κοινό τους, ωστόσο, τα μεγάλα ονόματα της εποχής σνόμπαραν τη διοργάνωση. Αποτέλεσμα αυτού ήταν να κατεβάσουν ένα αξιόμαχο σύνολο (με παίκτες όπως Πολ Πιρς, Ρέτζι Μίλερ, Μάικλ Φίνλεϊ, Μπάρον Ντέιβις) αλλά σε καμία περίπτωση να αποτέλεσαν υπέρ-ομάδα.
Την έκπληξη θα κάνουν οι Αργεντινοί, που θα επιβληθούν των ΗΠΑ 87-80 στη δεύτερη φάση, βάζοντας τέλος στο σερί των 58 αγώνων χωρίς ήττα (με επαγγελματίες παίκτες) ενώ η Γιουγκοσλαβία θα δώσει συνέχεια, αφήνοντας εκτός συνέχειας τους Αμερικανούς στα προημιτελικά! Οι ΗΠΑ θα τερματίσουν τελικά στην έκτη θέση, αφού θα ηττηθούν και από την Ισπανία στο ματς κατάταξης.
Οι Σέρβοι, θα σηκώσουν το Κύπελλο για δεύτερη συνεχόμενη φορά -κάτι που έχει συμβεί δύο μόλις φορές στην ιστορία του Μουντομπάσκετ- νικώντας την Αργεντινή σε έναν συγκλονιστικό τελικό που κρίθηκε στην παράταση (84-77).
Ιαπωνία, 2006
Η FIBA επαναφέρει τις 24 ομάδες για πρώτη φορά από το 1986, με το σύστημα να έχει παραμείνει ίδιο μέχρι και σήμερα.
Μετά από 28 χρόνια, το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα επιστρέφει σε ασιατικό έδαφος, με τους Αμερικανούς όμως να την παθαίνουν ξανά, αυτή τη φορά από Έλληνα θύτη!
Η μεγαλειώδης εμφάνιση της Ελλάδας στον ημιτελικό κόντρα στην παρέα των Λεμπρόν Τζέιμς και Καρμέλο Άντονι (έστω και άγουροι ακόμα, συνέθεσαν μαζί με τους υπόλοιπους Αμερικανούς μια πολύ ισχυρή ομάδα) έφερε τη νίκη με 101-95 με τις ΗΠΑ να χάνουν στο δικό τους στυλ παιχνιδιού και να μένουν εκτός τελικού για τρίτο συνεχόμενο τουρνουά.
Το Κύπελλο ωστόσο, θα καταλήξει στα χέρια της ανερχόμενης δύναμης Ισπανίας, με τους Π. Γκασόλ, Ναβάρο και Καλδερόν να αποτελούν τον πυρήνα της ομάδας που θα πρωταγωνιστούσε στην παγκόσμια σκηνή του μπάσκετ για πολλά χρόνια.
Τουρκία, 2010
Έχοντας ξεπεράσει το σοκ του χαμένου ημιτελικού από την Ελλάδα το 2006 (ακολούθησε το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο το 2008) οι ΗΠΑ κατέβηκαν στα γήπεδα της Τουρκίας με τον τίτλο του φαβορί, τον οποίο και επιβεβαίωσαν.
Με τον Κέβιν Ντουράντ να οργιάζει στα 21 του, η ομάδα του Μάικ Σιζέφσκι επιβλήθηκε 81-64 της διοργανώτριας Τουρκίας στον τελικό και έγινε έτσι η πρώτη ομάδα που φτάνει τα τέσσερα τρόπαια (οι τίτλοι Γιουγκοσλαβίας και Σερβίας υπολογίζονται ξεχωριστά).
Οι Λιθουανοί θα κατακτήσουν το πρώτο τους μετάλλιο σε Παγκόσμιο Πρωτάθλημα, μετά το 99-88 επί της Σερβίας στο ματς του χάλκινου μεταλλίου.
Η «χρυσή» βίβλος
1950: Αργεντινή
1954: ΗΠΑ
1959: Βραζιλία
1963: Βραζιλία
1967: ΕΣΣΔ
1970: Γιουγκοσλαβία
1974: ΕΣΣΔ
1978: Γιουγκοσλαβία
1982: ΕΣΣΔ
1986: ΗΠΑ
1990: Γιουγκοσλαβία
1994: ΗΠΑ
1998: Σερβία
2002: Σερβία
2006: Ισπανία
2010: ΗΠΑ
Οι τίτλοι
ΗΠΑ: 4
ΕΣΣΔ: 3
Γιουγκοσλαβία: 3
Βραζιλία: 2
Σερβία: 2
Αργεντινή: 1
Ισπανία: 1