Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 οι επαφές με το ΝΒΑ ήταν ελάχιστες και οι γνώσεις εξαιρετικά περιορισμένες. Οι παραστάσεις από το αμερικάνικο πρωτάθλημα ακόμη λιγότερες. Μερικά στιγμιότυπα σε μια Σαββατιάτικη εκπομπή της αλήστου μνήμης ΥΕΝΕΔ και οι θρυλικές βιντεοκασέτες της Pontell που έφταναν ταχυδρομικά, αδρά πληρωμένες αλλά μας μυούσαν σε κάτι μαγικό! Εκεί ακριβώς εμφανίστηκε στο προσκήνιο ένας κοντούλης δαιμόνιος δικηγόρος που πήρε την κατάσταση στα χέρια του. Ο Ντέιβιντ Στερν που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 77 ετών μετά από μια σύντομη περιπέτεια υγείας, έμελλε να αλλάξει το μπάσκετ όπως το ήξεραν στην Αμερική αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο.
Ο μύθος λέει ότι τον Στερν τον ανακάλυψε ο προκάτοχος του κομισάριος στο ΝΒΑ Λάρι Ο’ Μπράιεν όταν τον άκουσε να αγορεύει σε ένα δικαστήριο σε μια υπόθεση εργατικών διαφορών που είχε η λίγκα με την ένωση παικτών. Ο Στερν ήταν τότε δικηγόρος των παικτών αλλά γρήγορα πέρασε στην απέναντι όχθη. Αρχικά έγινε εξωτερικός συνεργάτης του ΝΒΑ και μερικά χρόνια αργότερα το δεξί χέρι του Ο’Μπράιεν τον οποίο διαδέχτηκε το 1984. Είχε προλάβει όμως να παίξει ρόλο σε δύο σημαντικά γεγονότα που θα άλλαζαν τη ρότα του μπάσκετ στην Αμερική. Ήταν αυτός που έπεισε τη λίγκα ότι έπρεπε να καθιερώσει το ντραγκ-τεστ όταν το ΝΒΑ κτυπήθηκε από διαδοχικά και αλλεπάλληλα κρούσματα χρήσης κοκαϊνης από παίκτες. Μπορεί σε βάθος χρόνου να επικρίθηκε ότι το όλο σύστημα ήταν διάτρητο και άκρως υποκριτικό αλλά η αλήθεια είναι ότι το ΝΒΑ ήταν η πρώτη λίγκα παγκοσμίως που υιοθέτησε το ντραγκ τεστ σε εποχές αθωότητας. Ακόμη πιο σημαντικό ρόλο όμως έπαιξε στη θέσπιση του σάλαρι καπ, του κανονισμού που προβλέπει μισθολογικά όρια για τις ομάδες και αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο της οικονομικής ανάπτυξης του ΝΒΑ. Παράλληλα ο Στερν ήταν ο πρώτος που μπήκε στη λογική που εντελώς αγοραία μπορούμε να περιγράψουμε σήμερα με τη φράση: ‘’Φέρτε λεφτά για να τα μοιραστούμε’’. Το σάλαρι καπ βασίστηκε στη λογική της αναδιανομής των κερδών. Οι παίκτες αποφασίστηκε να παίρνουν το 53% όλων των εσόδων και το υπόλοιπο 47% να μένει στις ομάδες. The rest is history…
Στη διάρκεια των τριών δεκαετιών που ο Στερν έμεινε στη θέση του υπήρξαν αρκετοί που υποστήριξαν ότι φάνηκε πολύ τυχερός! Το 1984 όταν ανέλαβε κομισάριος του ΝΒΑ έμπαινε στη λίγκα ο Μάικλ Τζόρνταν, όχι μόνο ο καλύτερος παίκτης όλων των εποχών αλλά και ο μακράν πιο δημοφιλής, μια μηχανή παραγωγής χρήματος και επικερδών οικονομικών συμφωνιών. Σύμφωνοι αλλά ο Στερν δεν πήγε στον αυτόματο πιλότο. Αντίθετα, κατάφερε να δημιουργήσει ένα μηχανισμό μάρκετινγκ και προώθησης του προϊόντος που πούλαγε που συνεχώς εξελισσόταν. Φρόντισε να αποκομίσει κάθε πιθανό κέρδος (προφανώς όχι μόνο οικονομικό) από το φαινόμενο Τζόρνταν και παράλληλα να διογκώσει τη θρυλική αντιπαλότητα των Λέικερς με τους Σέλτικς που είχε ως επίκεντρο τους δύο κορυφαίους παίκτες της εποχής που αντιπροσώπευαν διαφορετικούς κόσμους: Από τη μια ήταν ο λευκός μονόχνοτος Λάρι Μπερντ, ένας ‘’βλάχος’’ από την Ιντιάνα και από την άλλη ο χαμογελαστός έγχρωμος Μάτζικ Τζόνσον που κουβαλούσε μαζί του όλη τη ‘’γκλαμουριά’’ του Χόλιγουντ. Ο Στερν με αρχηγείο το γραφείο του στον 17ο όροφο του Olympic Tower στη Νέα Υόρκη κατεύθυνε μαεστρικά το καράβι του ΝΒΑ κλείνοντας τεραστίων διαστάσεων οικονομικές συμφωνίες και παρά το προφίλ του ανθρώπου της διπλανής πόρτας που τον συνόδευε στην πραγματικότητα ασκούσε τα καθήκοντα του με λογική μονάρχη. Οι συνεργάτες του έτρεμαν τη στιγμή που θα τους καλούσε στο γραφείο του για να λογοδοτήσουν για κάποιο λάθος. ‘’Δεν είχε καθόλου καλή γλώσσα’’, μου εξομολογήθηκε πολλά χρόνια αργότερα ένας από αυτούς μετά από ένα γύρο με μπύρες. Ο Στερν ασκούσε απόλυτο έλεγχο από τον οποίο δεν γλίτωνε κανείς από εκείνους που μπορούσαν να αποτελέσουν πρόβλημα για το image του πρωταθλήματος. Ο θρύλος λέει ότι ο Ρόντμαν έφυγε σχεδόν κλαμένος από το γραφείο του όταν ο Στερν τον κάλεσε οργισμένος μετά από την έμπνευση του Worm να φωτογραφηθεί ντυμένος….νύφη. Η συζήτηση τους έμεινε δια παντός πίσω από κλειστές πόρτες αλλά ένας άλλος ‘’θρύλος’’ του ΝΒΑ ο δημοσιογράφος Πιτ Βέσι, παλαίμαχος πια, μου είπε ένα βράδυ στη Νέα Υόρκη μερικά ενδιαφέροντα πράγματα για εκείνο το ραντεβού. Η μεγαλύτερη θεωρία συνωμοσίας που αναπτύχθηκε ποτέ επί ημερών Στερν είχε να κάνει με την πρώτη αποχώρηση του Τζόρνταν από το ΝΒΑ και τη διετία που πέρασε ο ‘’αέρινος’’ παίζοντας μπέιζ μπολ. Έχουν ακουστεί ισάριθμες θεωρίες με αυτές που αφορούν την πτώση των Δίδυμων Πύργων. Η πλέον επικρατέστερη υποστηρίζει τα εξής: Όταν ο Στερν πληροφορήθηκε ότι βρισκόταν σε εξέλιξη όχι μόνο μια εκτεταμένη έρευνα του FBI αλλά και μια παράλληλη των εσωτερικών υπηρεσιών του ΝΒΑ τα αποτελέσματα των οποίων δεν ήταν πολύ ευοίωνα για τη λίγκα. Η υπογραφή του Τζόρνταν είχε βρεθεί σε δεκάδες επιταγές στα γραφεία ενός δολοφονημένου μπουκ μέικερ αγώνων και υπήρχαν στοιχεία που τον συνέδεαν με το παράνομο στοίχημα. Ο Στερν προλαβαίνοντας τις εξελίξεις που θα μπορούσαν να συντρίψουν το κύρος του ΝΒΑ επέβαλλε ουσιαστικά στον Τζόρνταν την απόφαση της εκούσιας αποχώρησης από την ενεργό δράση. Θεωρία που ενισχύει η απάντηση του Τζόρνταν στην συνέντευξη τύπου της αποχώρησης όταν ρωτήθηκε αν υπάρχει πιθανότητα να επιστρέψει στα γήπεδα. ‘’Θα το κάνω μόνο αν μου το ζητήσει ο κομισάριος Στερν’’, απάντησε ο MJ και ο παρευρισκόμενος στο πάνελ Στερν αρκέστηκε να χαμογελάσει. Ανεξάρτητα από τις αλήθειες ή τα ψέματα εκείνης της ιστορίας ο Στερν κατάφερε να αποφύγει αποδεδειγμένα τα απόνερα ενός άλλου σκανδάλου το οποίο πήρε δημόσιες διαστάσεις αλλά υποβαθμίστηκε παρότι μπορούσε να εξελιχθεί σε τσουνάμι. Την υπόθεση του διαιτητή Τιμ Ντόναχι που πριν από 12 χρόνια αποδείχθηκε ότι έστηνε αγώνες του ΝΒΑ λόγω στοιχήματος.
Ο Στερν δεν χάριζε κάστανα σε κανένα. Επί ημερών τα περισσότερα πρόστιμα στη λίγκα τα πλήρωσε ο ιδιοκτήτης των Ντάλας Μάβερικς Μαρκ Κούμπαν που ανήκε στον κύκλο των έμπιστων φίλων του Στερν. Τον τιμώρησε για κάθε πιθανό και απίθανο λόγο θεωρώντας ότι οι δηλώσεις και η συμπεριφορά του έβλαπταν την εικόνα του πρωταθλήματος. Ο Στερν δεν επέτρεπε σε κανένα και για κανένα λόγο να βλάψει το οικοδόμημα που είχε δημιουργήσει. Την πρώτη φορά που βρέθηκε σε απόσταση μισού μέτρου ήταν το καλοκαίρι του 1994 στο παγκόσμιο του Τορόντο. ‘’Χώθηκα’’ σε ένα κύκλο δημοσιογράφων που του μιλούσε λίγο πριν τον ημιτελικό ΗΠΑ-Ελλάδας στο Τορόντο και μου έλαχε να καταγράψω μια ιστορικών διαστάσεων δήλωση του: ‘’Κανείς μας δεν είναι μεγαλύτερος από το παιχνίδι. Και ήρθε η ώρα να ξαναπάρουμε το παιχνίδι στα χέρια μας’’, είπε τότε ο Στερν σχολιάζοντας την αποκάλυψη μιας Καναδέζικης εφημερίδας ότι το προηγούμενο βράδυ ο Σακίλ και μερικά ακόμη μέλη της dream team 2 είχαν κάνει….οικόπεδο ένα μπαρ στο Τορόντο σε ένα άγριο καβγά με κάποιους άλλους θαμώνες. Μερικά χρόνια νωρίτερα, ο Στερν ήταν ο ενορχηστρωτής της απόφασης της εισόδου των επαγγελματιών στους Ολυμπιακούς Αγώνες θέλοντας ξεκάθαρα να αποδείξει την υπεροχή του ΝΒΑ απέναντι στον υπόλοιπο μπασκετικό πλανήτη αλλά κυρίως να πετύχει τον πιο μεγαλεπήβολο στόχο του: Να κάνει το ΝΒΑ μια ασταμάτητη εμπορική μηχανή και έξω από τα σύνορα των Ηνωμένων Πολιτειών. Πέτυχε και τα δύο διαβάζοντας σωστά το γεγονός ότι με την ήττα των Αμερικάνων στους ημιτελικούς των Ολυμπιακών Αγώνων της Σεούλ το 1988 από την πρώην Σοβιετική Ένωση είχε μηδενιστεί σχεδόν η απόσταση (εντός παρκέ) των υπολοίπων χωρών με τις ομάδες από κολεγιόπαιδες που αντιπροσώπευαν διεθνώς τις ΗΠΑ. Προφανώς και έκανε λάθη ή μέτρησε λάθος κάποιες καταστάσεις. Διαβάζοντας σωστά την αλλαγή των καιρών αποφάσισε κάποια στιγμή να επιτρέψει την εισβολή της χιπ-χοπ κουλτούρας στο ΝΒΑ. Ήταν η εποχή που το ΝΒΑ αναζητούσε μανιωδώς τον επόμενο Τζόρνταν και τον έβρισκε στο πρόσωπο του Αλαν Αϊβερσον. Μόνο που ποτέ ο μέσος φίλαθλος του ΝΒΑ που περιγράφεται ως λευκός συντηρητικός Αμερικάνος με μεσοαστικές συνήθειες δεν θα μπορούσε να ταυτιστεί με την εικόνα του ghetto-boy, πρώην μέλους συμμορίας των δρόμων, ενός τύπου με αλυσίδες, χαμηλοκάβαλα τζιν και τατουάζ σε όλο του το σώμα. Υπήρχε και κάτι ακόμη που δεν πέτυχε ποτέ ο Στερν, όσο και αν το προσπάθησε. Το άνοιγμα του ΝΒΑ με την παρουσία ομάδων από άλλες χώρες και κυρίως της Ευρώπης. Το θρυλικό σχέδιο του παγκόσμιου expansion έμεινε ένα ουτοπικό εγχείρημα. Ήταν όμως η αιτία και ο λόγος που συναντήθηκαν μερικές φορές οι δρόμοι μας. Μου μίλησε για πρώτη φορά σχετικά με αυτό το σχέδιο πίσω στο 1996 όταν κατάφερα μετά κόπων και βασάνων να εξασφαλίσω μια εικοσάλεπτη συνέντευξη μαζί του στο γραφείο του στη Νέα Υόρκη για λογαριασμό της εφημερίδας Αδέσμευτος Τύπος στην οποία δούλευα εκείνα τα χρόνια. Μου έκανε τρομακτική εντύπωση ότι την ώρα που έμπαινα στο γραφείο του είχε μόλις τελειώσει τη δουλειά της μια μακιγιέζ! ‘’Δεν μπορεί να φωτογραφηθεί χωρίς μέικ απ για μια συνέντευξη’’, έλυσε την απορία μου ο τότε υπεύθυνος τύπου της λίγκας Τέρι Λάιονς που ήταν ο άνθρωπος που είχε κανονίσει το ραντεβού. Στα είκοσι λεπτά που κράτησε η συνέντευξη και τηρήθηκαν με ακρίβεια ελβετικού ρολογιού ο Στερν ήταν πολύ φιλικός, πολύ χαμογελαστός και μου μίλησε με ενθουσιασμό για το expansion της λίγκας με την είσοδο Ευρωπαϊκών, κυρίως, ομάδων. Τρία χρόνια αργότερα στο Σαν Αντόνιο θα ένιωθα τη μεγαλύτερη έκπληξη της ζωής μου στη διάρκεια των τελικών που είχα πάει να περιγράψω για λογαριασμό, πλέον, της Nova. Σύμφωνα με το πρωτόκολλο του ΝΒΑ κάθε βράδυ μετά τους τελικούς οι δημοσιογράφοι των τηλεοπτικών σταθμών από όλο τον πλανήτη καλούνται στις λεγόμενες ‘’νύχτες φιλοξενίας’’. Με άλλα λόγια: φαγητό, μπύρες και κουβεντολόι μέχρι πρωϊας σε ένα μαγαζί ή σε ένα ξενοδοχείο. Μια ή δύο φορές εμφανιζόταν και ο Στερν που αντάλλαζε δύο τρεις κουβέντες με ένα προς ένα τους ξένους δημοσιογράφους. Ένιωσα ένα τρομακτικό σοκ όταν φτάνοντας μπροστά στο τραπέζι που καθόμουν παρέα με την αδελφή του Νοβίτσκι που δούλευε τότε στις δημόσιες σχέσεις του ΝΒΑ γύρισε χαμογελαστός και μου είπε: ‘’Παραμένεις ακόμη οπαδός της θεωρίας ότι η μοναδική λύση για το Ευρωπαϊκό μπάσκετ είναι η επέκταση του ΝΒΑ στην ήπειρό σας;’’. Θυμόταν επακριβώς την κουβέντα που είχαμε μερικά χρόνια πριν στο γραφείο του. ‘’Δεν ξεχνάει ποτέ, τίποτε και κανέναν’’, μου είπε αργότερα όταν εξέφρασα τη σχετική απορία ένας συνεργάτης του. ‘’Αρκεί να σε δει μια φορά και θα σε θυμάται για πάντα’’. Δύο χρόνια αργότερα σε μια παρόμοια βραδιά στην Ιντιανάπολη δεν ένιωσα την ίδια έκπληξη. Αυτή τη φορά κάθισε λίγο παραπάνω στο τραπέζι μου αρκετά όμως για να μου αποκαλύψει ότι το expansion θα έμενε ένα απραγματοποίητο πρότζεκτ. ‘’Ομάδες από την Ευρώπη δεν θα μπουν ποτέ στη λίγκα. Δεν είναι μόνο η διαφορά μεγεθών αφού πια χρειάζεται να βάλουν στο κοινό ταμείο 300-500 εκατομμύρια δολάρια αλλά υπάρχουν άλλες διαφορές που δεν μπορούν να γεφυρωθούν. Και η μεγαλύτερη είναι η διαφορά φορολογίας με τις χώρες της Ευρώπης. Εκτός αυτού το ΝΒΑ έχει δομηθεί στο πλαίσιο της ομάδας που εκπροσωπεί μια πόλη και όχι ένα όνομα. Δεν βλέπω τον τρόπο να έχουν μια κοινή ομάδα οι ομάδες στη Μπολόνια ή στην Αθήνα. Τις χωρίζουν πολλά και ποτέ δεν θα καταλάβουν τι ακριβώς χάνουν με αυτή την αντιπαλότητα’’, μου εξήγησε. Προφητικά λόγια ενός λαμπρού μυαλού που ήταν δεκαετίες μπροστά από την εποχή του.
Η δημιουργία της Ευρωλίγκα ήταν ένα καλό ημίμετρο για τα επεκτατικά του σχέδια. Αφού δεν μπορούσε να διεισδύσει διαφορετικά το ΝΒΑ θα κέρδιζε ότι περισσότερο μπορούσε από μια εκτεταμένη συνεργασία. Κάπως έτσι τον συνάντησα για τελευταία φορά στους τελικούς του 2006. Λίγο πριν από το game 4 στο Ντιτρόιτ το ΝΒΑ ανήγγειλε αιφνιδιαστικά μια κοινή συνέντευξη τύπου του Στερν με τον Τζόρντι Μπερτομέου στο γήπεδο των Πίστονς μια ώρα πριν την έναρξη του παιχνιδιού. Ήταν μάλιστα η πρώτη φορά που η συνέντευξη θα μεταδιδόταν σε live streaming παγκοσμίως αφού πια οι νέες τεχνολογίες και το ίντερνετ έμπαιναν στη ζωή όλων μας. Δέκα λεπτά πριν αρχίσει η συνέντευξη στην είσοδο της αίθουσας έπεσα πάνω στον Στερν και τον Μπερτομέου. Ο Ισπανός επιχείρησε να με συστήσει αλλά ο Στερν του εξήγησε ότι με γνωρίζει από παλιά. Και με προσγείωσε….ανώμαλα αφού γνωρίζοντας τι περίπου θα έλεγαν είχα στο μυαλό μου μόνο μια ερώτηση. ‘’Μην ρωτήσεις αν μέσα στον κύκλο των φιλικών αγώνων θα είναι και η χώρα σου’’, μου είπε. ‘’Δεν θα σου αρέσει η απάντηση και είναι κρίμα να την ακούσει όλος ο πλανήτης. Στην Ελλάδα δεν θα στείλουμε ποτέ ομάδα του ΝΒΑ να παίξει επίσημο αγώνα όσο μέσα στα γήπεδα σας υπάρχουν 1000 αστυνομικοί των ώρα του παιχνιδιού και οι φίλαθλοι σας πετάνε ότι κρατάνε στα χέρια τους’’. Φυσικά δεν έκανα την ερώτηση που είχα στο μυαλό μου γιατί ήδη είχα πάρει την απάντηση. Με τη διαφορά της ώρας πίσω στην Ελλάδα ήταν ξημερώματα και διαβάζοντας τι είχε γραφτεί ήξερα πόσο λάθος ήταν οι συνάδελφοι μου στην Αθήνα! Σε ένα μπαράζ αυθαίρετων ερμηνειών είχαν ήδη προεξοφλήσει οι μεν ρεπόρτερ του Ολυμπιακού ότι ομάδα του ΝΒΑ θα ερχόταν στο ΣΕΦ σύντομα, οι δε ότι το ίδιο θα γινόταν στο….ΟΑΚΑ! Μια και ήμουν ο μοναδικός Έλληνας σε εκείνους τους τελικούς πέρασα το υπόλοιπο βράδυ με τη σκέψη ότι δυστυχώς στο Ελληνικό μπάσκετ δεν θα είχαμε ποτέ την πολυτέλεια ενός ανθρώπου με τη διαύγεια και το όραμα του Στερν! Και δεν είχα καν με ποιόν να μοιραστώ το παράπονο μου….