Στην αρχαιοελληνική θρησκευτική ιδεολογία, ο θρήνος αποτελεί βασικό συστατικό της νεκρικής τελετουργίας με κύριο εκφραστή τη γυναίκα του οίκου. Ο θρήνος θεωρείται κατεξοχήν γυναικείο ιδίωμα. Αυτή επιφορτίζεται με τη φροντίδα της μετάβασης στον θάνατο, μέσα από την τελετουργία της κηδείας.
Στο αρχαίο θέατρο είναι συχνές οι θρηνωδίες για νεκρούς και το συλλογικό ή μοναχικό θρηνητικό άσμα. Η Ασπασία Σκουρουμούνι Σταυρινού θυμίζει τα κορυφαία παραδείγματα του σπαρακτικού θρήνου της μάνας Εκάβης, τον περίφημο κομμό των Χοηφόρων του Αισχύλου. Και φυσικά δεν ξεχνάμε την Ηλέκτρα ή την Αντιγόνη του Σοφοκλή.
Η ποιητική του πένθους ακολουθεί τη μακραίωνη παράδοση της ελεγείας. Αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στη μοντέρνα και μεταμοντέρνα ποίηση. Η σύνδεσή της με την αρχαία ελεγεία και η σχέση με το μοιρολόι σε μια εποχή απομυθοποίησης του θανάτου, της προσδίδει μία ιδιαίτερη θέση στην τέχνη. Στη σύγχρονη ποίηση ο θρήνος έχει απομακρυνθεί από το αρχαίο τελετουργικό και το μοιρολόι ως τμήμα της επικήδειας τελετής. Τα ποιήματα πένθους και μνήμης αγαπημένων προσώπων που χάθηκαν, αποτελούν ένα μεγάλο κεφάλαιο στην ποίηση, διακρινόμενα από τα εμβατηριακά ποιήματα επιφανών νεκρών ή τις επικές συνθέσεις για τους νεκρούς των αγώνων.
Η έκφραση συναισθημάτων όπως η μελαγχολία, η οργή και η ενοχή αναδεικνύει το αδιέξοδο πένθος του ποιητικού υποκειμένου. Έχει ιδιαίτερα μελετηθεί η ποιητική του πένθους στην ποίηση της Κικής Δημουλά, καθώς «η ποίηση και η ποιητική της αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπό το πρίσμα μιας συνεχούς διεργασίας πένθους, καθώς ο ποιητικός της λόγος διεξάγει έναν ασταμάτητο θρήνο για το εφήμερο της ανθρώπινης ύπαρξης… Η ποιήτρια πενθεί για την απώλεια ως αναπόδραστη τύχη του ανθρώπου».
Τον δρόμο αυτό μίας ποιητικής μνήμης με στοιχεία πένθους εντοπίζουμε και στην τελευταία ποιητική συλλογή της Ελένης Κοφτερού, «μια θλίψη Απρίλης» (κουκκίδα, 2018). Η δημιουργός επαναφέρει στη μνήμη της πενθώντας τη μάνα (επιστροφή, αμέτοχος ήλιος, ο πόνος), τη θεία (γυναίκας μνήμη), τη γιαγιά (χειμώνας των ματιών, ωραία Ελένη) και τον πατέρα (προειδοποίηση). Θυμάται τα αγαπημένα πρόσωπα που συμμετείχαν με δραστικό τρόπο στη ζωή της με έναν εσωτερικό πόνο, σχεδόν βουβό. Η ποίησή της μοιάζει με ένα μοιρολόι του υποκειμένου για τη ζωή για εκείνους που έμειναν πίσω (2310611661, οι παντόφλες) με μία δόση ενοχής.
Η υπαρξιακή αγωνία ξεγυμνώνεται στο κοινό μέσα σε κάδρα με δυνατές εικόνες, γεμάτα ήπιες μεταφορές (καύσωνας, ποτάμι και θάλασσα, οι γλάροι, δέντρα γυμνά, στιγμιότυπο σε σιτοχώραφα). Η εικονοποιία της όμως διατηρεί μία λειτουργικότητα συνδέοντας το περιεχόμενο με την εικαστική και τη συναισθηματική κλιμάκωση (προειδοποίηση, πέτρες).
Διαβάστε όλο το θέμα στο TVXS.gr