10 +1 Ταινίες που πρέπει να δεις αν σου άρεσε το "Joker"

Όταν το mainstream σινεμά, είναι όντως σινεμά.Η νέα ταινία "Joker" του Todd Philips με...

Όταν το mainstream σινεμά, είναι όντως σινεμά.

Η νέα ταινία “Joker” του Todd Philips με πρωταγωνιστή τον Joaquin Phoenix έχει συνταράξει την κινηματογραφική σκηνή, με κοινό και κριτικούς να το αποθεώνουν -κατά πλειοψηφία έστω-, με τα νούμερά του στο box office να το αποδεικνύουν, και με ήδη έναν Χρυσό Λέοντα (Φεστιβάλ Βενετίας) στην πλάτη, να οδεύει κατευθείαν για τα Όσκαρ.

Στη δική μας κριτική, που μπορείτε να διαβάσετε από εδώ, είπαμε πως πρόκειται για “ένα game changer φιλμ που πηγαίνει το superhero flick στον δρόμο που το δικαιώνει και το αναδεικνύει και που επιτέλους, μιλάει ειλικρινά, δηλαδή με τη γλώσσα του σινεμά”. Στεκόμαστε σε αυτήν την άποψή μας, και συγκεντρώνουμε 10 +1 ταινίες, που αν απήλαυσες το “Joker” όσο εμείς κι αν είσαι λάτρης του σινεμά, ή ακόμα κι αν τώρα ξεκινάς, τότε πρέπει να τις έχεις σίγουρα υπόψιν σου.

Προσοχή, το άρθρο περιέχει spoiler.

Taxi Driver (Ο Ταξιτζής, 1976) – Martin Scorsese

Μία από τις πρώτες ταινίες του Scorsese, που μάλιστα έρχεται αμέσως μετά το “Mean Streets” (Κακόφημοι Δρόμοι, 1973), το πρώτο του crime φιλμ με πρωταγωνιστή για πρώτη φορά τον Robert De Niro. Είναι πλέον κοινό γνωστό πως ο σκηνοθέτης του νέου μας “Joker”, Todd Phillips (Hangover trilogy, Due Date, War Dogs), είχε συγκεκριμένες και πολύ εύστοχες επιρροές και δη από το σινεμά του Scorsese, γι’ αυτό και η βρώμικη και ψυχολογικά απαιτητική πόλη της Νέας Υόρκης που τόσο επιτυχημένα μας είχε μεταφέρει ο Scorsese στις ταινίες του, έχει κι εδώ πρωταγωνιστικό ρόλο, πέρα κι απ’ τη μοναξιά της μεγαλούπολης που υποφέρουν οι δύο μας πρωταγωνιστές, αλλά και από τις εμμονές με μια κοπέλα κι ένα πολιτικό πρόσωπο (ακόμα και η κίνηση με το χέρι στο κεφάλι ως όπλο, είναι σαφής αναφορά). Το νέο-νουάρ “The Taxi Driver”, πρόκειται για ένα επίκαιρο δράμα που θίγει την κοινωνία του τότε, αλλά, δυστυχώς, και του σήμερα, έχει πρωταγωνιστή τον Robert De Niro στον ρόλο του Travis Bickle, ενός βετεράνου, πρόσφατα χωρισμένου άντρα, που υποφέρει από μετατραυματικό στρες και αϋπνία. Εργάζεται ως ταξιτζής στους σκοτεινούς δρόμους της Νέας Υόρκης και θα επιχειρήσει να σώσει μια ακόμα νεαρή κοπέλα από την επικίνδυνη βιοπάλη των ιερόδουλων. Δεν είναι καθόλου τυχαίο λοιπόν, το ότι στη νέα ταινία, ο πρωταγωνιστή μας, Arthur Fleck, πέφτει δύο φορές πάνω σε ένα ταξί όσο τρέχει (μία με το κοστούμι του κλόουν και μία με το κοστούμι του Joker) ή όπως επίσης κι όταν βλέπει έναν άνθρωπο με τη μάσκα του Τζόκερ μέσα σε ένα ταξί σε μια slow motion σκηνή. Όπως φαίνεται, οι συνδέσεις του “Joker” με τον “Ταξιτζή”, τόσο οι εμφανείς όσο και οι μη, εσκεμμένες και μη, είναι σχεδόν αναρίθμητες και θα μπορούσαν να γεμίσουν ένα άρθρο από μόνες τους.

The King of Comedy (Βασιλιάς για μια Νύχτα, 1982) – Martin Scorsese

Η μαύρη αυτή κωμωδία του Scorsese, που έχει βαθιές ρίζες στο δράμα και την απελπισία, με πρωταγωνιστή και πάλι τον Robert De Niro, αφορά τον φιλόδοξο κωμικό Rupert Pupkin που προσπαθεί πάση θυσία να εδραιωθεί στην αμερικανική σόου μπιζ και το προσπαθήσει κορτάροντας στενά έως αρρωστημένα, το είδωλό του, που δεν τον ενσαρκώνει άλλος από τον Jerry Lewis. Να σημειώσουμε πως αυτή η ταινία είναι από τις πιο τρανταχτές επιρροές του Philips, τόσο σκηνοθετικά όσο και σεναριακά. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που ο De Niro έχει τον ρόλο του Lewis εδώ, ούτε τυχαία η κινησιολογία του Phoenix όταν “στέκεται” μπροστά στο κοινό του.

Raging Bull (Οργισμένο Είδωλο, 1980) – Martin Scorsese

Τρίτη και τελευταία ταινία του Martin για τη σύντομη λίστα μας. Scorsese, De Niro και Schrader (σεναριογράφος του “Taxi Driver”) ξανά μαζί για ένα από τα πιο έντονα βιογραφικά δράματα στην καριέρα του σκηνοθέτη και μια συγκλονιστική ερμηνεία από τον πρωταγωνιστή. Το “Raging Bull” πρόκειται για την πραγματική ιστορία του μποξέρ Jake LaMotta, η ζωή του οποίου καθορίστηκε από τη βία και τον θυμό, τόσο εντός, όσο κι εκτός ρινγκ. Η ταινία έμεινε επίσης γνωστή για τις ισχυρές σκηνές μάχης και τα βίαια πλάνα που αποθανατίστηκαν με τη βοήθεια του φωτογράφου Michael Chapman, ενώ εξίσου σεναριακή εντύπωση έκανε κι η σχέση του Jake με τον αδερφό του, που ενσάρκωσε άκρως επιτυχημένα ο Joe Pesci. Η ταινία “Joker” επισήμως διαδραματίζεται το 1981, την ίδια χρονιά που κυκλοφόρησε το “Raging Bull” και που χάρισε το δεύτερο Όσκαρ στον Robert De Niro.

Henry: Portrait of a Serial Killer (Χένρι: Το Πορτραίτο Ενός Δολοφόνου, 1986) – John McNaughton

Ένα από τα πιο έντονα θρίλερ της δεκαετίας του ’80, άκρως αμφιλεγόμενο και πλήρως πολυσυζητημένο, δη στις ΗΠΑ που δεν έβρισκε ούτε διανομέα. Το δραματικό, ψυχολογικό, crime φιλμ τρόμου, βασίζεται “ελαφρώς” στη ζωή του Αμερικανού κατά συρροή δολοφόνου, Henry Lee Lucas και ακολουθεί μια λιτή και ρεαλιστική προσέγγιση που φέρνει σε άβολη θέση τον θεατή και σου κάνει αρκετά δύσκολη την ερώτηση του αν αυτή η ταινία πρέπει να αναγνωριστεί παραπάνω ή να καταδικαστεί;

The Man Who Laughs (1928) – Paul Leni

Το βουβό εξπρεσιονιστικό μελόδραμα του 1928, βασισμένο στο βιβλίο του Βίκτωρ Ουγκώ, πρόκειται για την μεγαλύτερη έμπνευση που άντλησαν οι Bill Finger, Bob Kane και Jerry Robinson το 1940 για τη δημιουργία του χαρακτήρα του Joker στα κόμικς της DC. Ναι, ο Joker που ξέρουμε, βασίζεται σε καλό χαρακτήρα, όχι κακό. Η ταινία ακολουθεί τον Gwynplaine, έναν φτωχό παλιάτσο, κρυφό παιδί ενός πλουσίου, του οποίου το πρόσωπο έχει παραμορφωθεί, αφήνωντάς του ένα μόνιμο αρρωστημένο χαμόγελο. Δύσκολη η ζωή του με τον κόσμο που έρχεται να το δει σαν φρικιό, αλλά και με τους συναδέλφους του. Όσον αφορά το σινεμά, η εικόνα του παραπέμπει περισσότερο στον Joker του Heath Ledger, ενώ η ζωή του σε αυτήν του Arthur Fleck, ενώ ο σεναριογράφος και σκηνοθέτης της ταινίας του τελευταίου, έχουν δηλώσει επίσημα την επιρροή τους από αυτήν την ταινία, κι ας μην ήξεραν εξαρχής πως πρόκειται για τη βασική έμπνευση του ήρωά τους.

Network (Το Δίκτυο, 1976) – Sidney Lumet

Αν σας άρεσε το ξέσπασμα του Joker στη ζωντανή τηλεόραση, τότε το “Network” είναι η ιδανική επόμενη ταινία για να δείτε. Σε σκηνοθεσία Sidney Lumet και σενάριο Paddy Chayefsky, το “Network” έχει σημαντικό ρόλο στον γενετικό κώδικα του “Joker”, όχι μόνο για το χαρακτηριστικό ξέσπασμα, αλλά γιατί και οι δύο ταινίες θίγουν το πώς τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, επηρεάζουν την ψυχοσύνθεση (εδώ, των Αμερικανών), όχι μόνο του πρωταγωνιστή και των εμμονών του, αλλά και των ανθρώπων γύρω του κι εν γένει, της κοινωνίας.

Modern Times (Οι Μοντέρνοι Καιροί, 1936) – Charlie Chaplin

Το “Modern Times“, πέρα από την έμπνευσή του για την ταινία -που ο ίδιος ο σκηνοθέτης έχει πει ‘Πρέπει να δείτε το ‘Modern Times’. γιατί πιστεύω πως υπάρχει λίγος Chaplin στον Arthur’-, παίζει και όταν ο Arthur πηγαίνει στο σινεμά για να βρει τον Thomas Wayne και να του μιλήσει. Όσο για την ταινία αυτή καθαυτή, έρχεται λίγα χρόνια αφού ο ήχος είχε ήδη βρει τον δρόμο του για τη μεγάλη οθόνη, αν και είναι σχεδόν χωρίς διαλόγους, και επαναφέρει τον διάσημο Little Tramp του Chaplin που πρωτοεισήγαγε 20 χρόνια πριν και που εδώ προσπαθεί να “χωρέσει” σε μια μοντέρνα, βιομηχανική κοινωνία.

Dog Day Afternoon (Σκυλίσια Μέρα, 1975) – Sidney Lumet

Κι άλλη ταινία από τον Sidney Lumet, που μάλιστα απέσπασε Όσκαρ πρωτότυπου σεναρίου και βασίζεται σε αληθινή ιστορία. Με πρωταγωνιστή έναν οργισμένο Al Pacino που αποφασίζει να ληστέψει μια τράπεζα για να μπορέσει να πληρώσει για την αλλαγή φύλου του συντρόφου του, τελικά καταλήγει στο επίκεντρο της δημοσιότητας λόγω της απρόσμενα μεγάλης διάρκειας και της ομηρικής κατάστασης που εξελίχθηκε τελικά η “απλή” ληστεία. Ο Phillips έχει έντονες επιρροές από Scorsese και Lumet, με τον ίδιο να αναφέρει και την ταινία “Serpico”, ενώ για το “Dog Day Afternoon” ο ίδιος δήλωσε πως συνδέονται “λόγω των αντιηρώων και το πώς αγκαλιάζονται” εν τέλει από το κοινό.

One Flew Over the Cuckoo’s Nest (Στη Φωλιά του Κούκου, 1975) – Milos Forman

“Οι ταινίες που αγάπησα μεγαλώνοντας, αυτές οι μελέτες χαρακτήρων του ’70, δεν μπορούσες να κάνεις τέτοιες ταινίες σε αυτό το κλίμα. Είπα στον εαυτό μου, ‘Κι αν έκανα μια ταινία με τέτοιον τρόπο, αλλά να την κάνω για [κόμικ] χαρακτήρες;” είχε δηλώσει ο σκηνοθέτης του “Joker”, όταν αναφέρθηκε στη Φωλιά του Κούκου που τη χρησιμοποίησε -όπως και άλλες- για το πιτσάρισμά του στην Warner Bros. To “One Flew Over the Cuckoo’s Nest“, ταινία που χάρισε στον Jack Nicholson το πρώτο του Όσκαρ, αφορά έναν νέο ασθενή που εισάγεται σε ένα ψυχιατρικό ίδρυμα και επαναστατεί ενάντια στην εξουσία και το σύστημά της.

Shall We Dance (Ας Χορέψουμε, 1937) – Mark Sandrich

Ένα φιλμ που δεν αποτελεί έμπνευση για την αφήγηση του “Joker”, αλλά σε μια ταινία τίποτα δεν τοποθετείται τυχαία και ο Phillips, όντως μας δείχνει τον Arthur Fleck πολύ χαρούμενο όταν χορεύει ή τραγουδάει, ακόμα κι αν έχει διαπράξει κάποιο φρικιαστικό έγκλημα. Το “Shall We Dance” του 1939, το έβδομο από τα 10 μιούζικαλ του ντούο Fred Astaire και Ginger Rogers, παίζει κάποια στιγμή στην τηλεόραση του Arthur, όπου εργάτες μηχανοστασίου στοιχίζονται σαν μέρος μιας μηχανής κι ύστερα έρχεται το νούμερο ονόματι “Slap That Bass”, οι στίχοι του οποίου δεν είναι τόσο αταίριαστοι τελικά με την ψυχοσύνθεση του “Joker”: The world is in a mess / With politics and taxes / And people grinding axes / There’s no happiness.

A Clockwork Orange (Το Κουρδιστό Πορτοκάλι,1971) – Stanley Kubrick

Ο Joker του Todd Phillips δεν θα ήταν αυτός που είδαμε, αν το 1971 δεν είναι κυκλοφορήσει το “Κουρδιστό Πορτοκάλι” του Κιούμπρικ, μια ταινία που έφερε έντονες αντιδράσεις τότε σε κοινό και κυρίως κριτικούς, οι οποίοι φοβήθηκαν πως η ταινία παραβλέπει την βίαιη συμπεριφορά του πρωταγωνιστή της, Alex DeLarge (Malcolm McDowell). Το δυστοπικό crime βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Anthony Burgess, όπου ο βίαιος και σαδιστής αρχηγός μιας συμμορίας φυλακίζεται και προσφέρεται εθελοντικά να υποβληθεί σε μια πειραματική θεραπεία συμπεριφοράς, η οποία όμως δεν εξελίσσεται όπως θα ήθελαν. Πέρα από τις καλλιτεχνικές-πνευματικές συνδέσεις όμως που θα βρείτε (όπως π.χ. το ότι ο DeLarge χορεύει όταν γίνεται βίαιος, όπως ακριβώς κάνει και ο Arthrur) , οπτικά το “Joker” έχει μια μελετημένη ρετρό αισθητική, με τον φωτογράφο Lawrence Sher να χρησιμοποιεί μακρινούς φακούς επικεντρώνοντας επανειλημμένα στα πρόσωπα που ανά στιγμές επισκιάζονται μερικώς από ασαφείς προσκηνιακές φιγούρες, σαν η ταινία να “βλέπει” πίσω από τον ώμο κάποιου, δίνοντας έτσι την αίσθηση ότι κατασκοπεύει το υποκείμενο (όπως είπαν και στην καλή κριτική του “The Guardian” -ναι, δεν είχε μόνο ένα review). Και τέλος, ο Phillips και η ομάδα παραγωγής του έπεισαν την Warner Bros. να τους αφήσει να χρησιμοποιήσουν το ίδιο λογότυπο της εταιρείας (εμπνευσμένο από τον γραφίστα Saul Bass) στην αρχή της ταινίας, με αυτό που είχε χρησιμοποιηθεί και στο “Clockwork Orange” το ’71.