Ορατός είναι ο κίνδυνος για τη χώρα μας να δει την πόρτα της εξόδου από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, καθώς δεν έχει καλύψει την ετήσια συνδρομή που όφειλε να καταβάλει για το 2014, ενώ εμφανίζει και άλλες οφειλές.
Από την πλευρά τους, τα μέλη της Ελληνικής Αστρονομικής Εταιρείας εκφράζουν την αγωνία τους για το γεγονός σε δελτίο τύπου που εξέδωσαν:
“Η Ελληνική Αστρονομική Εταιρεία (ΕΛ.ΑΣ.ΕΤ.), φορέας έκφρασης της εγχώριας κοινότητας επαγγελματιών αστρονόμων και αστροφυσικών, εκφράζει την αγωνία της για τη συνεχιζόμενη δεινή θέση της χώρας μας ως κράτος-μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA). Λόγω της μη κάλυψης της ετήσιας συνδρομής για το έτος 2014 και ενδεχομένως προγενέστερων οφειλών, ενεργοποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 2015 το άρθρο ΧΙ.6.b του καταστατικού του Οργανισμού με αποτέλεσμα την αποστέρηση του δικαιώματος ψήφου της χώρας από όλες τις διαδικασίες αποφάσεων των επιτροπών της ESA. Επιπλέον, από το Μάρτιο του 2013 η Ελλάδα έχει αποσύρει τη χρηματοδότησή της από όλα τα προαιρετικά προγράμματα του Οργανισμού. Η κατάσταση πλήρους αφωνίας της χώρας μας στα επίσημα όργανα της ESA συνεχίζεται αμετάβλητη επί οκτώ (8) μήνες.
Με δελτίο τύπου της 24.03.2015, η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) ανακοίνωσε ότι ο δεκαετής συντελεστής γεωγραφικής επιστροφής της χώρας, από την ένταξή της στην ESA το 2005 έως και το 2014, ανήλθε στο 1.06, γεγονός που σημαίνει ότι η χώρα ανέκτησε το 106% των συνολικών εισφορών της στο υποχρεωτικό πρόγραμμα επιστήμης της ESA υπό μορφή αντισταθμιστικών προγραμμάτων. Αναμφίβολα ευχάριστα νέα, τονίζουμε όμως ότι δεν θα θέλαμε να παρέλθει άλλη μία δεκαετία για να επαναληφθεί αυτό το επίτευγμα, δεδομένου ότι έως και το 2012 ο συντελεστής γεωγραφικής επιστροφής της χώρας μας ήταν απογοητευτικός (αρκετά κάτω του 50%), με διαφορά ο χαμηλότερος μεταξύ των κρατών-μελών της ESA. Αν όμως δεν αναστραφεί η παρούσα κατάσταση αφωνίας λόγω οφειλών, δεν διαβλέπουμε πώς θα ήταν δυνατό να διεκδικηθούν νέα προγράμματα, ενώ η ανησυχία για την ίδια την πορεία της Ελλάδας ως κράτος-μέλος εντείνεται, τόσο εντός Ελλάδας όσο και εντός της ESA.
Σε μια περίοδο όπου ακόμα και χώρες χωρίς παράδοση στην αστρονομία ή τη διαστημική επιστήμη και τεχνολογία σπεύδουν να γίνουν μέλη του Οργανισμού για να επωφεληθούν των ευκαιριών τεχνολογικής ανάπτυξης που προσφέρει, η αποχώρηση της Ελλάδας με τη διαχρονική και δυσανάλογη του μεγέθους της προσφορά θα ήταν κυριολεκτικά καταστροφική. Εξίσου καταστροφική θα ήταν και μία συνεχιζόμενη ανενεργή πορεία της χώρας ως κράτος-μέλος, η οποία την απαξιώνει και την ευτελίζει σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Κινούμενη προς την εξεύρεση λύσης μέσω ενός δημιουργικού διαλόγου, η ΕΛ.ΑΣ.ΕΤ. διοργάνωσε ειδική συνεδρία στις 29.06.2015, κατά τη διάρκεια του διετούς συνεδρίου της. Τη συνάντηση αυτή, πέραν της ελληνικής αστρονομικής κοινότητας, πλαισίωσαν ή στήριξαν εξ’ αποστάσεως εκπρόσωποι τεχνολογικών φορέων, της ESA αλλά και του νέου Υφυπουργείου Έρευνας και Καινοτομίας. Κατά την τρίωρη γόνιμη συζήτηση, προκρίθηκαν οι εξής λύσεις:
- Η άμεση δημιουργία εθνικής στρατηγικής για το διάστημα, μέσω ενός Γραφείου Διαστημικής Έρευνας κατά τα πρότυπα άλλων κρατών-μελών της ESA και όχι μόνο, το οποίο θα πλαισιώνουν ειδήμονες της επιστημονικής και τεχνολογικής κοινότητας. Σκοπός του Γραφείου θα είναι η χάραξη ενός οδικού χάρτη με ορίζοντα 5ετίας ή 10ετίας και στόχο την κατασκευή ενός τουλάχιστον οργάνου διαστημικής αποστολής κατά το δυνατό από ελληνικά χέρια με αυτό το χρονοδιάγραμμα.
- Η άμεση αποπληρωμή των οφειλών και η πλήρης επανεξέταση της εθνικής επένδυσης στην ESA. Η υποχρεωτική συνδρομή στο πρόγραμμα επιστήμης και η στρατηγικά επιλεγμένη χρηματοδότηση προαιρετικών προγραμμάτων, παράλληλων με την εγχώρια εμπειρία και γνώση, θα πρέπει να καταβάλλονται ανελλιπώς.
- Η εκατέρωθεν τακτική επικοινωνία των εθνικών εκπροσώπων σε επιτροπές της ESAμε το Γραφείο Διαστημικής Έρευνας και η συνεχής κριτική διαβούλευση με σκοπό τη σύγκλιση στη χαρασσόμενη εθνική στρατηγική. Επιπλέον, η συνεχής, επιβεβλημένη παρουσία εθνικών εκπροσώπων στις συναντήσεις επιτροπών του Οργανισμού και η υποχρέωση εξ’ αυτών λεπτομερούς ενημέρωσης του Γραφείου Διαστημικής Έρευνας κατά τη διάρκεια ή και κατόπιν, αν κριθεί αναγκαίο, των συναντήσεων αυτών.
- Η επιστημονική κοινότητα προτίθεται να αναπτύξει ένα Ινστιτούτο Διαστημικής Έρευνας, χωρίς κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό, το οποίο θα βοηθήσει στη διάχυση των στόχων του Γραφείου Διαστημικής Έρευνας και θα δράσει ως διεπιφάνεια της επιστημονικής κοινότητας με ανάλογες πρωτοβουλίες της τεχνολογικής κοινότητας (si-Cluster / Corallia).
Η ΕΛ.ΑΣ.ΕΤ. απευθύνει έκκληση στην Πολιτεία να πράξει τα απαραίτητα ώστε να αποφευχθεί η έξοδος της Ελλάδας από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, για την προσχώρηση στον οποίο η εγχώρια αστρονομική κοινότητα αγωνίστηκε. Επιπλέον αναμένουμε την άμεση άρση της σημερινής κατάστασης ασφυξίας, με την ουσιαστικά ανενεργή εκπροσώπηση της χώρας στον Οργανισμό και διαβεβαιώνουμε ότι η ΕΛ.ΑΣ.ΕΤ. θα σταθεί αρωγός σε κάθε συνειδητή προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση”.