Ποιες ενότητες θα περιλαμβάνει η Χημεία της Γ’ Λυκείου το 2015-2016

Περιεχόμενο ενότητας

Στόχοι ενότητας

Με τη διδασκαλία της ενότητας οι μαθητές θα πρέπει:

Αριθμός οξείδωσης. Οξείδωση – Αναγωγή

• να υπολογίζουν τον αριθμό οξείδωσης ενός στοιχείου σε μία χημική ένωση,

• να διακρίνουν την οξείδωση και την αναγωγή με βάση:

 α) την πρόσληψη ή αποβολή οξυγόνου και υδρογόνου,

β) την πρόσληψη ή αποβολή ηλεκτρονίων,

γ) τη μεταβολή του αριθμού οξείδωσης

Κυριότερα οξειδωτικά – αναγωγικά. Αντιδράσεις οξειδοαναγωγής

• να χαρακτηρίζουν χημικές ουσίες που συμμετέχουν σε αντιδράσεις οξειδοαναγωγής ως οξειδωτικές και αναγωγικές,

• να συμπληρώνουν χημικές εξισώσεις αντιδράσεων οξειδοαναγωγής με τη μέθοδο της μεταβολής του αριθμού οξείδωσης

Παρατήρηση: Ως παραδείγματα αντιδράσεων οξειδοαναγωγής να μελετηθούν τα:

1) Οξείδωση ΝΗ3 από CuO,

4) Οξείδωση CO από KMnO4 παρουσία H2 SO4 και

5) Οξείδωση FeCl2 από K2 Cr2 O7 παρουσία HCl.

Περιεχόμενο Ενότητας

Στόχοι ενότητας

Με την διδασκαλία της ενότητας οι μαθητές θα πρέπει:

Μεταβολή ενέργειας κατά τις χημικές μεταβολές. Ενδόθερμες – εξώθερμες αντιδράσεις

• να ταξινομούν τις χημικές αντιδράσεις σε ενδόθερμες και εξώθερμες,

• να συνδέουν τις μεταβολές της ενθαλπίας με τις εξώθερμες και ενδόθερμες αντιδράσεις.

Περιεχόμενο Ενότητας

Στόχοι ενότητας

Με την διδασκαλία της ενότητας οι μαθητές θα πρέπει:

Γενικά για τη χημική κινητική και τη χημική αντίδραση− Ταχύτητα αντίδρασης

• να αναφέρουν το αντικείμενο μελέτης της χημικής κινητικής,

• να ορίζουν τη μέση και τη στιγμιαία ταχύτητα αντίδρασης,

• να εξάγουν πληροφορίες (ποιοτικά) για την ταχύτητα και την πορεία της αντίδρασης από διαγράμματα συγκέντρωσης – χρόνου.

Περιεχόμενο Ενότητας

Στόχοι ενότητας

Με την διδασκαλία της ενότητας οι μαθητές θα πρέπει:

Έννοια χημικής ισορροπίας – Απόδοση αντίδρασης

• να ορίζουν τη χημική ισορροπία,

• να αναφέρουν τα χαρακτηριστικά της χημικής ισορροπίας,

• να ορίζουν την απόδοση μιας αντίδρασης, • να υπολογίζουν την τιμή της απόδοσης μιας αντίδρασης όταν γνωρίζουν τις ποσότητες των αντιδρώντων και προϊόντων.

Παράγοντες που επηρεάζουν τη θέση χημικής ισορροπίας

• να αναφέρουν τους παράγοντες που επηρεάζουν τη θέση μιας χημικής ισορροπίας (συντελεστές χημικής ισορροπίας),

• να διατυπώνουν την αρχή Le Chatelier,

• να προβλέπουν την επίδραση που έχουν οι συντελεστές χημικής ισορροπίας στη μετατόπιση ισορροπίας με βάση την αρχή Le Chatelier

Σταθερά χημικής ισορροπίας Kc

• να ορίζουν τη σταθερά Kc,

• να αναφέρουν από ποιους παράγοντες εξαρτάται η τιμή της,

• να επιλύουν προβλήματα στα οποία συνδέονται μερικά από τα ακόλουθα μεγέθη: η απόδοση αντίδρασης, η σταθερά ισορροπίας (KC), οι ποσότητες των αντιδρώντων ή προϊόντων και ο όγκος του δοχείου αντίδρασης

Περιεχόμενο Ενότητας

Στόχοι ενότητας

Με την διδασκαλία της ενότητας οι μαθητές θα πρέπει:

Οξέα και βάσεις. Ιοντικά υδατικά διαλύματα

• να περιγράφουν το μηχανισμό της διάλυσης − διάστασης μιας ιοντικής ένωσης στο νερό,

 • να περιγράφουν την αντίδραση ιοντισμού των μοριακών (ομοιοπολικών) ενώσεων.

Οξέα και βάσεις κατά Βrönsted− Lowry

• να ορίζουν τα οξέα και τις βάσεις σύμφωνα με την θεωρία Βrönsted− Lowry,

• να αναγνωρίζουν τα συζυγή ζεύγη οξέων και βάσεων,

• να συγκρίνουν τη θεωρία Arrhenius με τη θεωρία των Βrönsted− Lowry

Ιοντισμός οξέων – βάσεων

• να ορίζουν το βαθμό ιοντισμού και να αναφέρουν τους παράγοντες από τους οποίους αυτός εξαρτάται,

• να διακρίνουν τα οξέα και τις βάσεις σε ισχυρά (−ές) και ασθενή(−είς),

• να γράφουν τις χημικές εξισώσεις ιοντισμού ισχυρών οξέων και ασθενών οξέων και βάσεων,

• να ορίζουν τη σταθερά ιοντισμού ασθενούς οξέος Ka και ασθενούς βάσης Kb, • να χρησιμοποιούν την τιμή της σταθεράς Ka και Kb ως το πιο αξιόπιστο κριτήριο για τον καθορισμό της ισχύος οξέων και βάσεων αντίστοιχα.

Ιοντισμός νερού. pH και pOH

• να περιγράφουν τον αυτοϊοντισμό του νερού, γράφοντας τη σχετική εξίσωση και την έκφραση της σταθεράς Kw,

 • να ορίζουν τα όξινα, ουδέτερα και βασικά διαλύματα

• να ορίζουν το pH,

• να χειρίζονται την κλίμακα του pH για όξινα, ουδέτερα και βασικά διαλύματα.

Διαλύματα οξέων και βάσεων. Σχέση που συνδέει την Κa οξέος και την Kb της συζυγούς βάσης

• να υπολογίζουν την τιμή του pH διαλυμάτων οξέων και βάσεων, λαμβάνοντας υπόψη και τις διαδικασίες αραίωσης − συμπύκνωσης διαλυμάτων και ανάμιξης διαλυμάτων ίδιας ουσίας,

 • να αποδεικνύουν το νόμο αραίωσης του Ostwald ως συνέπεια του νόμου ισορροπίας, • να αποδεικνύουν τη σχέση που συνδέει τις τιμές των σταθερών Ka και Kb ασθενούς οξέος και συζυγούς βάσης

 • να προβλέπουν ποιοτικά και να υπολογίζουν ποσοτικά την τιμή του pH διαλυμάτων αλάτων.

Επίδραση κοινού ιόντος

• να περιγράφουν τις περιπτώσεις διαλυμάτων που έχουμε επίδραση κοινού ιόντος,

• να προβλέπουν τις συνέπειες της επίδρασης κοινού ιόντος στον βαθμό ιοντισμού ενός ασθενούς ηλεκτρολύτη με βάση την αρχής Le Chatelier,

• να υπολογίζουν τη συγκέντρωση κάθε ιόντος σε διαλύματα τα οποία περιέχουν έναν ισχυρό και έναν ασθενή ηλεκτρολύτη οι οποίοι έχουν κοινό ιόν.

Ρυθμιστικά διαλύματα

• να αναγνωρίζουν ένα ρυθμιστικό διάλυμα, • να αναφέρουν τρόπους παρασκευής ρυθμιστικού διαλύματος,

• να αναφέρουν και να εξηγούν τις ιδιότητες ενός ρυθμιστικού διαλύματος,

• να χρησιμοποιούν τον τύπο των Henderson και Hasselbalch στον υπολογισμό του pH ρυθμιστικών διαλυμάτων

Δείκτες − Ογκομέτρηση.

• να αναφέρουν τις ιδιότητες των ενώσεων που ονομάζονται δείκτες οξέων−βάσεων ή πρωτολυτικοί δείκτες,

• να υπολογίζουν την περιοχή τιμών pH μέσα στην οποία αλλάζει χρώμα ένας πρωτολυτικός δείκτης,

• να περιγράφουν τον υπολογισμό συγκέντρωσης διαλυμάτων οξέων ή βάσεων με ογκομέτρηση,

• να αντλούν πληροφορίες από τις καμπύλες ογκομέτρησης,

• να επιλέγουν τον κατάλληλο δείκτη για μια ογκομέτρηση.

Περιεχόμενο Ενότητας

Στόχοι ενότητας

Με την διδασκαλία της ενότητας οι μαθητές θα πρέπει:

Τροχιακό − Kβαντικοί αριθμοί

• να αφηγούνται πως από την τροχιά του Bohr καταλήξαμε στο τροχιακό, αναφέροντας τη συμβολή των De Broglie, Heisenberg και Schrödinger,

• να αναφέρουν τους κβαντικούς αριθμούς και τις δυνατές τιμές τους,

• να συνδέουν τις έννοιες στοιβάδα, υποστοιβάδα, τροχιακό και ηλεκτρόνιο με τους κβαντικούς αριθμούς

Αρχές δόμησης πολυηλεκτρονικών ατόμων

• να κατανέμουν τα ηλεκτρόνια μη διεγερμένων πολυηλεκτρονικών ατόμων ή και ιόντων σε υποστιβάδες και τροχιακά με βάση τις αρχές της ηλεκτρονιακής δόμησης (αρχή ελάχιστης ενέργειας, απαγορευτική αρχή του Pauli, κανόνας του Hund),

• να γράφουν τους κβαντικούς αριθμούς των ηλεκτρονίων ενός ατόμου σε θεμελιώδη κατάσταση

Δομή περιοδικού πίνακα (τομείς s, p, d, f) − Στοιχεία μετάπτωσης

• να διακρίνουν τους τομείς (s, p, d, f) του περιοδικού πίνακα

• να διακρίνουν την περιοδική τάση ορισμένων φυσικών και χημικών ιδιοτήτων των στοιχείων,

• να αναφέρουν χαρακτηριστικές ιδιότητες των στοιχείων μετάπτωσης,

• να προσδιορίζουν τη θέση (περίοδο και ομάδα) ενός στοιχείου αν τους δίνεται ο ατομικός του αριθμός και αντίστροφα.

Μεταβολή ορισμένων περιοδικών ιδιοτήτων

• να ορίζουν την ατομική ακτίνα και την ενέργεια ιοντισμού, να προβλέπουν τη μεταβολή των τιμών των ιδιοτήτων αυτών σε μια περίοδο και σε μια ομάδα του περιοδικού πίνακα,

• να αιτιολογούν τη μεταβολή της ενέργειας ιοντισμού σε μια περίοδο και σε μια ομάδα του περιοδικού πίνακα

Περιεχόμενο Ενότητας

Στόχοι ενότητας

Με την διδασκαλία της ενότητας οι μαθητές θα πρέπει:

Δομή οργανικών ενώσεων − Διπλός και τριπλός Δεσμός − Υβριδισμός

• να περιγράφουν πως σχηματίζεται ο σ και πως ο π δεσμός και να δίνουν χαρακτηριστικά παραδείγματα μορίων όπου εμφανίζονται αυτοί οι δεσμοί,

• να περιγράφουν τους δεσμούς σε μόρια οργανικών ενώσεων με τη θεωρία του υβριδισμού.

Κατηγορίες οργανικών αντιδράσεων

• να προβλέπουν τα προϊόντα των αντιδράσεων προσθήκης σε οργανικές ενώσεις οι οποίες περιέχουν διπλό ή τριπλό δεσμό με− ταξύ ατόμων άνθρακα, εφαρμόζοντας αν χρειαστεί τον κανόνα του Markovnikov, • να προβλέπουν τα προϊόντα των αντιδράσεων προσθήκης στο διπλό δεσμό του καρβονυλίου, • να προβλέπουν τα προϊόντα των αντιδράσεων προσθήκης στο τριπλό δεσμό των νιτριλίων, • να προβλέπουν τα προϊόντα των αντιδράσεων απόσπασης από μια κορεσμένη ένωση, εφαρμόζοντας αν χρειαστεί τον κανόνα του Saytzeff, • να περιγράφουν τις αντιδράσεις πολυμερισμού (προσθήκης) κυρίως σε ενώσεις του τύπου CH2 =CHA, καθώς και σε συζυγή αλκαδιένια, • να προβλέπουν τα προϊόντα των αντιδράσεων υποκατάστασης των αλκυλαλογονιδίων,

• να προβλέπουν τα προϊόντα των αντιδράσεων αλογόνωσης των αλκοολών (ROH) και των αλκανίων,

 • να προβλέπουν τα προϊόντα της όξινης υδρόλυσης των εστέρων και της εστεροποίησης των αλκοολών,

• να αναγνωρίζουν τις αλκοόλες, τις καρβονυλικές ενώσεις και τα οξέα που είναι αναγωγικά σώματα,

• να προβλέπουν τα προϊόντα αντιδράσεων οξείδωσης οργανικών ενώσεων με οξειδωτικά μέσα, όπως KMnO4 , K2 Cr2 O7 , Tollens και Fehling,

• να αναγνωρίζουν τον όξινο και βασικό χαρακτήρα χαρακτηριστικών οργανικών μορίων και ομάδων,

• να αναγνωρίζουν τις οργανικές ενώσεις που δίνουν την αλογονοφορμική αντίδραση, • να προβλέπουν τα προϊόντα της αλογονοφορμικής αντίδρασης,

• να γράφουν τις χημικές εξισώσεις όλων των παραπάνω αντιδράσεων

Διακρίσεις − Ταυτοποιήσεις

• να ταυτοποιούν και να διακρίνουν οργανικές ενώσεις, χρησιμοποιώντας χαρακτηριστικές αντιδράσεις