Στις μέρες μας τα Social Media, όπως το Facebook, έχουν κυριαρχήσει στη ζωή μας. Αυτή η επιβολή τους, συχνά προσβάλει την προσωπικότητά μας και τις εκφάνσεις της, καθώς, αναρτώνται φωτογραφίες μας στο Facebook, χωρίς τη συναίνεσή μας.
Ας δούμε όμως το ισχύον νομικό πλαίσιο:
Κατά τη διάταξη του άρθρου άρθρο 57 ΑΚ όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητα του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον και το δικαστήριο με την απόφαση του, ύστερα από αίτηση αυτού που έχει προσβληθεί και αφού λάβει υπόψη το είδος της προσβολής, μπορεί επιπλέον να καταδικάσει τον υπαίτιο να ικανοποιήσει την ηθική βλάβη αυτού που είχε προσβληθεί. Η ικανοποίηση συνίσταται σε πληρωμή χρηματικού ποσού, σε δημοσίευμα (με το οποίο ζητείται συγγνώμη ή αποκαθίστανται τα πράγματα στην προηγούμενη – προ της προσβολής- κατάσταση) ή σε οτιδήποτε επιβάλλεται από τις περιστάσεις.
Οι διατάξεις αυτές προστατεύουν το δικαίωμα της προσωπικότητας, το οποίο αποτελεί σύνολο εννόμων αγαθών που συνθέτουν την υπόσταση του προσώπου, με το οποίο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο. Στο δικαίωμα της προσωπικότητας περιλαμβάνεται η τιμή κάθε ανθρώπου, η ιδιωτική ζωή, η εικόνα, η σφαίρα του απορρήτου, τα οποία δεν αποτελούν αυτοτελή δικαιώματα αλλά επιμέρους εκδηλώσεις, του ενιαίου δικαιώματος της προσωπικότητας, ούτως ώστε η προσβολή οποιασδήποτε εκφάνσεως της προσωπικότητας να σημαίνει και προσβολή της συνολικής έννοιας της προσωπικότητας.
Επίσης, το δικαίωμα επί της ιδίας εικόνας του προσώπου αποτελεί έκφραση της προσωπικότητας και προστατεύεται απόλυτα. Το άτομο εμφανίζεται δημόσια μόνον όταν και όπου θέλει, δηλαδή η εικόνα του ανήκει στο ίδιο το πρόσωπο. Συνεπώς δεν επιτρέπεται η λήψη της εικόνας ενός προσώπου, όπως φωτογράφηση, κινηματογράφηση, η παρουσίαση της φωτογραφίας του σε τρίτους, καθώς και η αναπαραγωγή ή η διάθεση της στο κοινό με οποιονδήποτε τρόπο.
Η αποτύπωση ή η εμφάνιση ή η προβολή της εικόνας κάποιου, χωρίς τη συναίνεση του ή σε περίπτωση ανηλίκου προσώπου, χωρίς τη συναίνεση του προσώπου που ασκεί την επιμέλεια του ανηλίκου, προσβάλλει αυτοτελώς την προσωπικότητα του, δηλαδή το δικαίωμα του επί της ίδιας της εικόνας και δεν απαιτείται να προσβάλλεται συγχρόνως και άλλο αγαθό της προσωπικότητας του εικονιζόμενου, όπως η τιμή του. Αν όμως συμβεί και το εικονιζόμενο πρόσωπο εμφανίζεται κάτω από συνθήκες που μειώνουν την τιμή και την υπόληψη του, ή που προσβάλουν το απόρρητο της ιδιωτικής του ζωής, τότε προσβάλλονται περισσότερες εκφράσεις της προσωπικότητας. Η αποτύπωση ή προβολή εικόνας ανηλίκου προσώπου συνιστά μία σοβαρότατη μορφή προσβολής της προσωπικότητας.
Αν υφίσταται επείγουσα περίπτωση ή επικείμενος κίνδυνος, μπορεί να παρασχεθεί και προσωρινή προστασία του δικαιώματος της προσωπικότητας, στα πλαίσια της προσωρινής ρύθμισης κατάστασης με τη λήψη των αναγκαίων και κατάλληλων προς τούτο ασφαλιστικών μέτρων, τα οποία επιδιώκουν, την παύση της προσβολής και τη αποφυγή επανάληψης στο μέλλον.
Οι διατάξεις του νόμου 2472/1997, όπως αυτός ισχύει, εφαρμόζονται στην εν όλω ή εν μέρει αυτοματοποιημένη επεξεργασία, καθώς και στη μη αυτοματοποιημένη επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία περιλαμβάνονται ή πρόκειται να περιληφθούν σε αρχείο. Δεν εφαρμόζονται όμως στην επεξεργασία δεδομένων, η οποία πραγματοποιείται: α) από φυσικό πρόσωπο για την άσκηση δραστηριοτήτων αποκλειστικά προσωπικών ή οικιακών.
Εξαιρετικά μόνον επιτρέπεται η λήψη της εικόνας προσώπου και η περαιτέρω αναπαραγωγή ή έκθεσή της, εφόσον υφίσταται συναίνεση του εικονιζόμενου, καθώς και όταν πρόκειται για εικόνα προσώπων της κατηγορίας των προσώπων που ανήκουν στη σύγχρονη επικαιρότητα με την απόλυτη έννοια (π.χ. πολιτικοί, διπλωμάτες, καλλιτέχνες, ηθοποιοί, αθλητές κ.λπ.) είτε υπό σχετική έννοια (π.χ. δράστες σοβαρών εγκληματικών πράξεων) Στα προσωπικά δεδομένα, εντάσσονται και φωτογραφίες ενός προσώπου, οι δημοσιεύσεις τέτοιων φωτογραφιών στο διαδίκτυο, δηλαδή με ανάρτησή τους σε διαδικτυακούς τόπους, όπως στο Facebook.
Εξάλλου έχει γίνει δεκτό ότι η έννοια της επεξεργασίας τέτοιων δεδομένων περιλαμβάνει κάθε εργασία ή σειρά εργασιών που πραγματοποιούνται με ή χωρίς τη βοήθεια αυτοματοποιημένων διαδικασιών και εφαρμόζονται σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, καθώς και ότι η εργασία που συνίσταται στην αναγραφή, σε ιστοσελίδα του διαδικτύου, δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, πρέπει να θεωρηθεί ότι αποτελεί τέτοια επεξεργασία, και μάλιστα αυτοματοποιημένη.
Ειδικότερα, έχει κριθεί ότι η ανάρτηση στην ιστοσελίδα Facebook της φωτογραφίας του ανηλίκου τέκνου, χωρίς την συναίνεση της μητέρας που έχει την επιμέλεια του παιδιού, από τον πρώην σύζυγο και πατέρα καθώς και δυσμενών σχολίων συνιστά προσβολή της προσωπικότητας και επεξεργασία προσωπικών δεδομένων. Η προβολή στην προσωπική σελίδα του μη έχοντα την επιμέλεια των τέκνων γονέα, των φωτογραφιών των ανηλίκων παιδιών του, προσβάλει το δικαίωμα των ανηλίκων στην εικόνα τους, η οποία αποτελεί έκφραση του δικαιώματος της προσωπικότητας τους. Ως εκ τούτου, μπορεί να διαταχθεί από το δικαστήριο η διαγραφή δυσμενών σχολίων, η απαγόρευση ανάρτησης φωτογραφιών με την απειλή χρηματικής ποινής και προσωπικής κράτησης για κάθε παραβίαση της σχετικής απαγόρευσης. Ο νόμος καθιερώνει αντικειμενική ευθύνη του προσβάλλοντος, μόνο ως προς την αξίωση άρσης της προσβολής και παράλειψής της στο μέλλον ενώ για την αξίωση χρηματικής, λόγω ηθικής βλάβης, ικανοποίησης, απαιτεί και το στοιχείο της υπαιτιότητας.
Η προσβολή της προσωπικότητας μπορεί να προέλθει και από ποινικά κολάσιμη πράξη, όπως εξύβριση, απλή δυσφήμηση ή συκοφαντική δυσφήμηση που προβλέπονται και τιμωρούνται από τις σχετικές διατάξεις του Ποινικού Κώδικα. Ειδικότερα, όποιος με οποιονδήποτε τρόπο ενώπιον τρίτου ισχυρίζεται ή διαδίδει για κάποιον άλλο γεγονός που μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη του, διαπράττει το έγκλημα της δυσφήμησης, και αν το γεγονός αυτό είναι ψευδές και ο υπαίτιος γνώριζε ότι τούτο είναι ψευδές, τότε διαπράττει το έγκλημα της συκοφαντικής δυσφήμησης.
Επίσης, αυτός που προσβάλλεται από φωτογραφίες ή δημοσιεύματα στο Facebook ή αυτός που ασκεί την επιμέλεια ανηλίκου προσώπου που προσβάλλεται με αυτούς τους τρόπους, μπορεί να χρησιμοποιήσει τη λεγόμενη λειτουργία «report» με την οποία ο χρήστης μπορεί να ζητήσει την απομάκρυνση του επίδικου υλικού από την ίδια την υπηρεσία, συχνά όμως η διαδικασία αυτή καθυστερεί ή μπορεί να μην δεχθεί η υπηρεσία να απομακρύνει το υλικό, χωρίς δικαστική απόφαση.
Τέλος, είναι πολύ σημαντικό το πρόσωπο που έχει υποστεί την προσβολή ή αυτός που ασκεί την επιμέλεια ανηλίκου που προσβάλλεται, να αποθηκεύσει στον υπολογιστή του την ιστοσελίδα όπου δημοσιεύτηκε η επίδικη φωτογραφία ή δημοσίευμα και να τα εκτυπώσει ώστε να μη χαθούν τα αποδεικτικά στοιχεία.
Χρύσα Τσιώτση
Νομικός
chryssa.tsiotsi@gmail.com