Το 25% του επίσημου ΑΕΠ, δηλαδή 1 στα 4 ευρώ, στην Ελλάδα προέρχεται από τη λεγόμενη σκιώδης οικονομία, δηλαδή από παράνομες δραστηριότητες που συνεπάγονται την παροχή των νόμιμων αγαθών και υπηρεσιών. Σύμφωνα με στοιχεία υπό εξέλιξη έρευνας του Παρατηρητηρίου Σκιώδους Οικονομίας στην Ελλάδα, η σκιώδης οικονομία στην Ελλάδα, έχει αυξηθεί, παρότι οι έμμεσες μετρήσεις την εμφανίζουν μειωμένη στο 23,5%-24% τα τελευταία χρόνια. Οι λόγοι για αυτό το «λάθος» σχετίζονται μεταξύ άλλων με στατιστικά σφάλματα ή/και ανακρίβειες των έμμεσων μεθόδων μέτρησης (για παράδειγμα, δεν λαμβάνεται υπόψη η επίδραση των μεταναστευτικών ροών).
Σύμφωνα με την έρευνα, βασικοί παράγοντες αύξησης του φαινομένου είναι η αίσθηση μη ανταποδοτικότητας των φορολογικών βαρών και έλλειψης δικαίου στην κατανομή τους, αλλά και οι ανεπαρκείς έλεγχοι. Εντυπωσιακό πάντως είναι και το ποσοστό όσων δεν πληρώνουν φόρους και εισφορές …από ιδεολογία (υπολογίζεται γύρω στο 10%-20%), ενώ υψηλή εμφανίζεται γενικότερα η αδήλωτη εργασία.
Στη σκιώδη οικονομία προστρέχουν επτά στους δέκα που είναι άνεργοι
Βάσει των ευρημάτων της μελέτης, το ποσοστό των ερωτηθέντων που συμμετέχουν στη σκιώδη οικονομία κυμαίνεται κατά μέσο όρο γύρω στο 60% κι απογειώνεται στο 71,6% στην περίπτωση των ανέργων. Τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 64,6% για τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, 61,3% για τους συνταξιούχους, 60,7% για τους αυτοαπασχολούμενους, 57,3% για τους επιχειρηματίες και 51,8% για τους δημόσιους υπαλλήλους. Οι επιχειρηματίες συγκεντρώνουν το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ όσων κρίνουν ότι η δραστηριότητα στη “σκιά” της οικονομίας είναι δικαιολογημένη (52,4%), ενώ ακολουθούν: αυτοαπασχολούμενοι (50,4%), άνεργοι (46,7%), εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα (42,5%), δημόσιοι υπάλληλοι (32,4%) και συνταξιούχοι (30,7%).
Γιατί φοροδιαφεύγουν
Ως προς τα αίτια, τέσσερις στους δέκα Ελληνες θεωρούν τη δραστηριότητα στη σκιώδη οικονομία ως δικαιολογημένη, για λόγους που σχετίζονται (πολλαπλές απαντήσεις) με τη μη ανταποδοτικότητα του υψηλού φορολογικού βάρους που επωμίζονται οι φορολογούμενοι (82,3%), την άδικη κατανομή του (77,1%) και τη χαμηλή ποσότητα και ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών (72%). Ποσοστό 46,6% των ερωτηθέντων “κοιτάζει” τι πράττουν οι γύρω του, πριν αποφασίσει αν τελικά θα πληρώσει τους φόρους, περίπου το 42% εκτιμά ότι η ηθική αποθαρρύνει τη φοροδιαφυγή και 73,9% πιστεύει ότι το ίδιο κάνουν τα υψηλά πρόστιμα.
Τεράστια τα ποσοστά αδήλωτης εργασίας
Όσον αφορά την αδήλωτη εργασία, η ανάλυση των δεδομένων που συγκέντρωσε το Παρατηρητήριο Σκιώδους Οικονομίας καταδεικνύει υψηλά ποσοστά τόσο πλήρως αδήλωτης, όσο και μερικώς αδήλωτης εργασίας. Για τη μερικώς δηλωμένη εργασία, η ανάλυση των δεδομένων καταδεικνύει ότι αυτή επικρατεί στην περίπτωση, πρώτον, του συνδυασμού της έλλειψης ελέγχων και του μεγέθους των φορολογικών και ασφαλιστικών εισφορών και, δεύτερον, των διαθέσιμων αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κάτω των 30 ετών (υψηλή προφορά- χαμηλή ζήτηση, με αποτέλεσμα πολλοί πτυχιούχοι να εργάζονται στη σκιώδη οικονομία και μάλιστα σε θέσεις εργασίας πολύ χαμηλότερων προσόντων από τα δικά τους).