Στης Ανατολής τα μέρη μια φορά και έναν καιρό… ήταν ο Δρόμος του Μεταξιού. Πρόκειται για τον πιο αρχαίο εμπορικό «δρόμο» του κόσμου και παράλληλα τον μεγαλύτερο στην ιστορία του Ανθρώπου, που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για απειράριθμα παραμύθια και αφηγήσεις αλλά για σύγχρονες εμπορικές διασυνδέσεις κρατών και ηπείρων.
Γράφει η Λήδα Δεληγιάννη
Στη φετινή, 82η, Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης τιμώμενη χώρα είναι η Κίνα και οι αναφορές στο Δρόμο του Μεταξιού, δίνουν και παίρνουν στην ειδησεογραφία.
Τι ήταν όμως στην πραγματικότητα ο Δρόμος του Μεταξιού και σε ποιες χώρες εκτεινόταν εκτός – προφανώς- από την Κίνα
Για την – ιστορική- ακρίβεια, ο Δρόμος του Μεταξιού δεν ήταν ποτέ ένας δρόμος. Είναι ουσιαστικά ένα δίκτυο εμπορικών διαδρομών μεταξύ της Κίνας και κρατών στα δυτικά και νότια της αχανούς χώρας της Ασίας. Ο Δρόμος του Μεταξιού περνούσε από την Ινδία, την Περσία (το σημερινό Ιράν δηλαδή), την Αραβία και έφτανε ως τη Μεσόγειο, την Ελλάδα και την Ιταλία. Ο Δρόμος του Μεταξιού γινόταν και… υδάτινος αφού συνέχιζε μέσω του Ινδικού Ωκεανού για να φτάσει στην ανατολική Αφρική και τη (σημερινή) Ινδονησία.
Πρόκειται για ένα εμπορικό δίκτυο που άνθισε κυριολεκτικά για χιλιετίες. Ιδρύθηκε από την κινεζική δυναστεία των Χαν, περίπου το 130 π.Χ. (στα χνάρια παλαιότερων εμπορικών δρόμων, που χρησιμοποιούνταν ήδη από το 500 π.Χ.), αναπτύχθηκε στην αρχαιότητα και την ύστερη αρχαιότητα και δεν εγκαταλείφθηκε παρά στα μέσα του 15ου αιώνα μ.Χ., μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Αναφορές στο Δρόμο του Μεταξιού κάνει ακόμη και ο Ηρόδοτος.
Η ονομασία Δρόμος του Μεταξιού δεν ήταν γνωστή στην αρχαιότητα, βασικά δεν υπήρχε σε καμία χρονική περίοδο που χρησιμοποιούνταν ο δρόμος αυτός. Την ονομασία «Seidenstrasse» (Δρόμος του Μεταξιού) την έδωσε ένας Γερμανός ταξιδευτής επιστήμονας και γεωγράφος, ο Ferdinand von Richthofen τον 19ο αιώνα (μ.Χ, βεβαίως), και συγκεκριμένα το 1877. Ο δρόμος πήρε το όνομά του από το πιο προσοδοφόρο προϊόν που διακινούσαν τα καραβάνια, το κινεζικό μετάξι.
Εκτός από το μετάξι, μέσω του Δρόμου διακινούνταν μπαχαρικά, γυαλί, πορσελάνη, πολύτιμοι λίθοι. Γενικά, θα μπορούσαμε να πούμε, ο Δρόμος του Μεταξιού ήταν και δρόμος (των ειδών) πολυτελείας: ακριβά προϊόντα που πωλούνταν και αγοράζονταν από τις ανώτερες οικονομικές τάξεις των διαφόρων κρατών της Ασίας και όχι μόνο.
Διακίνηση προϊόντων, ιδεών και… αρρώστιας
Εκτός από την τεράστια εμπορική του σημασία, ο Δρόμος του Μεταξιού είχε και μεγάλη πολιτισμική αλλά και πολιτική σημασία. Από τις διακλαδώσεις του δικτύου αυτού έρρευσαν και οι πολιτιστικές και θρησκευτικές επιρροές από την Κίνα προς άλλες χώρες αλλά και το αντίστροφο (αν και σπανιότερα). Μέσα από τις διαδρομές του μεταξιού εξαπλώθηκαν οι διδαχές του Βουδισμού, του Χριστιανισμού αλλά και του Ισλάμ.
Ο Δρόμος του Μεταξιού περισσότερο από οικονομική οδός ήταν ένα κανάλι μέσα από το οποίο πέρασαν από κάθε χώρα σε άλλες η τέχνη, η θρησκεία, η φιλοσοφία, η τεχνολογία, η γλώσσα, η επιστήμη, η αρχιτεκτονική και ό,τι άλλο κουβαλούσαν οι έμποροι πέρα από τα εμπορεύματά τους.
Και επειδή ουδέν κακόν αμιγές καλού αλλά και ουδέν καλό αμιγές κακού… μέσα από το Δρόμο του Μεταξιού διαδόθηκαν σε όλο τον κόσμο ασθένειες που κάποτε εντοπίζονταν σε λίγες μόνο περιοχές του πλανήτη. Μέσα από το Δρόμο του Μεταξιού λχ έφτασε στην Ευρώπη ο Μαύρος Θάνατος (η Μαύρη Πανώλη, γνωστή και ως βουβωνική ή σηψαιμική πανώλη).
Με την εγκαθίδρυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το εμπόριο μεταξύ Ανατολής και Δύσης ανακόπηκε και ο Δρόμος του Μεταξιού παρήκμασε. Όμως επειδή ήταν πολλά τα λεφτά αλλά και η αίγλη, το «κλείσιμο» των διαδρομών του περίφημου… Δρόμου, οδήγησε στα ταξίδια των μεγάλων θαλασσοπόρων και την ανακάλυψη (ή επανανακάλυψη για την ακρίβεια του Νέου Κόσμου – 1453 έως 1660 μ.Χ. χονδρικά). Έτσι, το κλείσιμο του Δρόμου του Μεταξιού ώθησε τους εμπόρους στη θάλασσα και έδωσε boost στην δημιουργία της παγκόσμιας κοινότητας και – για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους- της παγκόσμιας αγοράς, όπως την ξέρουμε σήμερα.
Η αναβίωση του Δρόμου του Μεταξιού
Στις μέρες μας υλοποιούνται σχέδια αναβίωσης του Δρόμου του Μεταξιού δημιουργώντας ένα διευρυμένο σιδηροδρομικό δίκτυο το οποίο θα ενώνει την Κίνα με την Ευρώπη, με στόχο την φτηνότερη διακίνηση εμπορικών αγαθών ή βιομηχανικών προϊόντων.
Το φιλόδοξο πρότζεκτ, που έχει εμπνευστεί – ναι καλά μαντεύετε- η Κίνα ονομάζεται «Belt and Road». Στις προσπάθειες αναβίωσης, βεβαίως, οι αναλυτές δεν βλέπουν μόνον μια… ρομαντική διάθεση της Κίνας αλλά την προσπάθεια να εξοβελίσει τις ΗΠΑ από την παγκόσμια ηγεμονία του εμπορίου. Η αναβίωση του Δρόμου του Μεταξιού έχει και τεράστια επικοινωνιακή σημασία, όχι μόνον εσωτερικής κατανάλωσης στην αχανή κινεζική επικράτεια αλλά και στη διεθνή κοινότητα.
Όποιους στόχους και να εξυπηρετεί βεβαίως, αποτελεί πεδίον δόξης λαμπρόν για επενδύσεις και θέσεις εργασίας.
