Στην πατρίδα τους, την Τυνησία, ο διαφορετικός σεξουαλικός προσανατολισμός θεωρείται έγκλημα που τιμωρείται με φυλάκιση, εξευτελισμό ή ακόμα και βασανιστήρια. Δύο νέα παιδιά, η Μάγια και ο Μπαντίς, αποφάσισαν να αφήσουν πίσω τη χώρα τους και να πάρουν τον μακρύ δρόμο της προσφυγιάς μέχρι την Ευρώπη, αναζητώντας το δικαίωμα στη διαφορετικότητα.
Η Μάγια είναι ένα φωτεινό 17χρονο κορίτσι με αγάπη για τη μουσική, το θέατρο και τις μιμήσεις. Ανεβαίνει στη σκηνή και ενσαρκώνει προσωπικότητες, όπως η Μπιγιονσέ, η Γουίτνεϊ Χιούστον και η Κριστίνα Αγκιλέρα. Τίποτα πάνω της δεν μαρτυρά τις δυσκολίες που έχει αντιμετωπίσει μέχρι σήμερα. Ως τρανσέξουαλ στην Τυνησία – «δεν υπήρχαν άλλοι τρανσέξουαλ που να κυκλοφορούν στους δρόμους, όμως εγώ δεν είχα πρόβλημα να δείξω την ταυτότητά μου» λέει- συνελήφθη και φυλακίστηκε για δυόμιση μήνες. «Μου έβαλαν χειροπέδες και μου είπαν ότι είμαι γκέι και πρέπει να πάω φυλακή. Αυτό ήταν το έγκλημά μου» περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Ήρθε αντιμέτωπη ακόμα και με τον ίδιο τον πατέρα της, ο οποίος μόλις ενημερώθηκε από την αστυνομία για τον λόγο της σύλληψής της, ζήτησε να την κρατήσουν στη φυλακή.
Μετά την αποφυλάκισή της, η Μάγια αποφασίζει να φύγει για την Τουρκία ελπίζοντας ότι εκεί θα συναντήσει μια πιο ανεκτική κοινωνία. «Τους πρώτους μήνες δούλεψα σε μπαρ και είχα μια καλή ζωή. Όμως, συνειδητοποίησα ότι και εκεί ήταν ομοφοβικοί. Πριν από τέσσερις μήνες στην Τουρκία κάποιοι σκότωσαν μια τρανσέξουαλ μέσα στο σπίτι της. Ήταν φίλη μου».
Πριν από ενάμιση μήνα η Μάγια αφήνει την Τουρκία και περνάει τα θαλάσσια σύνορα για να φτάσει στην Ελλάδα, ελπίζοντας ότι τελικά θα καταφέρει να ζήσει στη Γαλλία ή τη Γερμανία, όπως ονειρεύεται. Πηγαίνει στη Λέσβο και μία εβδομάδα αργότερα στην Αθήνα, όπου ζει μέχρι σήμερα περιμένοντας απάντηση στο αίτημά της για μετεγκατάσταση.
Συνοδοιπόρος στο ταξίδι της είναι ο φίλος και συμπατριώτης της, Μπαντίς. «Στην Τυνησία ήμουν πάντα αόρατος, έκρυβα το ότι είμαι ομοφυλόφιλος» μας λέει και εξηγεί: «Εκεί, μας θεωρούν εγκληματίες και αν μας πιάσουν, πηγαίνουμε φυλακή από έξι μήνες έως δύο χρόνια. Στη φυλακή υπάρχει ξεχωριστό δωμάτιο για γκέι αλλά κάποιες φορές σε βάζουν στη φυλακή μαζί με άλλους με αποτέλεσμα να υπάρχουν φαινόμενα βιασμών. Ακόμα και αν αρνηθείς ότι είσαι γκέι, σε εξετάζει γιατρός για να το διαπιστώσει».
«Αισθάνομαι σαν να κάνω κάτι λάθος» εξομολογείται ο Μπαντίς. «Όταν ο πατέρας μου έμαθε για μένα, είπε στα ξαδέλφια μου πως αν γυρίσω στο χωριό μου θα με σκοτώσει. Από τότε δεν ξαναεπικοινώνησα μαζί του. Έχω να μιλήσω με τον πατέρα μου τρία με τέσσερα χρόνια».
Ελπίζοντας ότι στην Τουρκία θα βρει μια καλύτερη ζωή, μαζεύει τα πράγματά του και φεύγει από την Τυνησία μαζί με τη Μάγια. Εκεί όμως λόγω της ομοφυλοφιλίας του δέχεται επίθεση με μαχαίρι, γεγονός που τον κάνει να φύγει για την Ελλάδα. Ακόμα όμως και τις ημέρες παραμονής του στη Λέσβο, το αίσθημα του φόβου ήταν παρόν. «Υπήρχαν πολλοί Άραβες που μας χλεύαζαν. Άκουσα απειλές ότι πρέπει να πεθάνω. Πήρα ηρεμιστικά για να αντέξω» θυμάται. Πολύ σύντομα και ο Μπαντίς μεταφέρθηκε στην Αθήνα.
Η Μάγια και ο Μπαντίς είναι δύο από τους ΛΟΑΤΚΙ (Λεσβιακά, Ομοφυλόφιλα, Αμφισεξουαλικά, Τρανσεξουαλικά, Κουήρ, Ίντερσεξ άτομα) αιτούντες άσυλο που φιλοξενούνται σε διαμερίσματα στην Αθήνα, στο πλαίσιο προγράμματος που υλοποιεί η ΜΚΟ «Αλληλεγγύη- SolidarityNow» με τίτλο «Safe Refugee/ Ασφαλής Πρόσφυγας». Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση με την υποστήριξη της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.
Μεταξύ των ωφελούμενων του προγράμματος είναι και ο Μπαρσένκ από τη Συρία.
«Έφυγα από τη χώρα μου λόγω του πολέμου και γιατί οι γονείς μου δεν ήξεραν ότι είμαι ομοφυλόφιλος. Αισθανόμουν σαν να είμαι φυλακισμένος στη χώρα μου. Ακόμα και αν σου πει κάποιος ότι είναι γκέι δεν μπορείς να τον εμπιστευτείς. Κάποιοι ομοφυλόφιλοι σκότωσαν έναν φίλο μου για να μην μαθευτεί ότι είχαν επαφή μαζί του» περιγράφει.
Από τα τέλη του 2016 έως σήμερα, η οργάνωση «Αλληλεγγύη- SolidarityNow» έχει προσφέρει στέγη σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη σε 20 ΛΟΑΤΚΙ πρόσφυγες, κυρίως από τη Συρία, το Ιράκ και τη βόρεια Αφρική. Στους πρόσφυγες παρέχεται επιπλέον ψυχοκοινωνική υποστήριξη για την αντιμετώπιση και την επίλυση ζητημάτων που τους απασχολούν, όπως το τραύμα, η βία, η κακοποίηση και ο αποκλεισμός. Επίσης, υπάρχει δίκτυο παραπομπών για ιατρική βοήθεια και νομική συμβουλευτική, ενώ οργανώνονται γι' αυτούς ειδικά τμήματα εκμάθησης της ελληνικής, αγγλικής και γαλλικής γλώσσας, ώστε να μην αναγκάζονται να έρθουν σε επαφή με τους συμπατριώτες τους. Για όσους πρόσφυγες μείνουν τελικά στην Ελλάδα θα υπάρξει και εργασιακή συμβουλευτική υποστήριξη.
Όπως περιγράφει η συντονίστρια του προγράμματος, Μαργαρίτα Κοντομιχάλη, «το βασικό πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν διπλό στίγμα: είναι και πρόσφυγες και ΛΟΑΤΚΙ. Οπότε έχει μεγάλη σημασία η προστασία τους».
Ο μέσος όρος ηλικίας των προσφύγων που φιλοξενούνται στα διαμερίσματα είναι 19 με 25 ετών. Ανά διαμέρισμα μένουν από τρία έως επτά άτομα, τα οποία παραπέμπονται στην «Αλληλεγγύη- SolidarityNow» από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, από άλλες οργανώσεις ή έπειτα από πρόταση των ίδιων των ωφελούμενων.
Κάποιοι έχουν πάρει άσυλο στην Ελλάδα, ορισμένοι περιμένουν να εξεταστεί το αίτημά τους εδώ και άλλοι έχουν ζητήσει μετεγκατάσταση σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα.
Το πρόβλημα της στέγασης είναι, σύμφωνα με τη Μαρίνα Γαλανού, πρόεδρο του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών, ένα από τα κύρια ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι ΛΟΑΤΚΙ πρόσφυγες στην Ελλάδα. Επίσης, ένα μεγάλο πρόβλημα, εξηγεί η κ. Γαλανού, ιδιαίτερα για τους τρανσέξουαλ, «είναι όταν βρίσκονται σε κέντρα κράτησης, όπου δεν κρατούνται σύμφωνα με την ταυτότητα φύλου τους, αλλά σύμφωνα με το φύλο που καταγράφηκαν κατά τη γέννησή τους». Περιγράφει μάλιστα περιστατικό τρανσέξουαλ γυναίκας που κρατήθηκε στη Χίο και την έβαλαν να μείνει μαζί με άντρες «όπου υπέστη σεξουαλικές παρενοχλήσεις και κινδύνευσε να τη βιάσουν άλλοι πρόσφυγες».
Κατά την εξέταση των αιτημάτων ασύλου τους, οι ΛΟΑΤΚΙ έρχονται κάποιες φορές αντιμέτωποι με «ανεκπαίδευτο προσωπικό», επισημαίνει η κ. Γαλανού. «Σε αρκετές περιπτώσεις δεν γνωρίζουν την έννοια της ταυτότητας φύλου. Σε άλλες περιπτώσεις απευθύνονται για παράδειγμα σε ένα τρανς πρόσωπο στο λάθος γένος και με λάθος αντωνυμίες, ενώ σε άλλες οι ερωτήσεις που γίνονται κατά τη συνέντευξη είναι προβληματικές».
Το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών έχει υποστηρίξει μέχρι σήμερα περίπου 32 αιτήματα ασύλου ΛΟΑΤΚΙ προσφύγων από την Αίγυπτο, τη Συρία, το Λίβανο, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και την Υεμένη. Από αυτούς κατά το 2016 αναγνωρίστηκαν εννέα αιτούντες ως πρόσφυγες στην Ελλάδα, σε άλλες τρεις περιπτώσεις απορρίφθηκε το αίτημα σε πρώτο βαθμό και έγινε προσφυγή σε δεύτερο. Όπως διευκρινίζει η πρόεδρος του Σωματείου, «όταν μιλάμε για πρόσφυγες που αιτούνται προστασίας για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι προέρχονται από χώρες που κατ' ανάγκην δεν είναι εμπόλεμες, καθώς σε 77 χώρες στον πλανήτη είναι παράνομη η ομοφυλοφιλία ή η τρανς κατάσταση, ενώ σε δέκα εξ αυτών ισχύει η θανατική ποινή».
Σύμφωνα με ενδεικτικά στοιχεία της Υπηρεσίας Ασύλου, από το 2014 έως σήμερα, τουλάχιστον 34 άτομα αναγνωρίστηκαν ως πρόσφυγες λόγω δίωξης εξαιτίας του σεξουαλικού προσανατολισμού, της σεξουαλικής προτίμησης ή της έμφυλης ταυτότητάς τους, έπειτα από αίτηση που κατέθεσαν στο Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου Αττικής. Η πλειονότητα των αιτούντων ήταν από το Ιράν και ακολουθούν οι πρόσφυγες από τη Συρία, το Καμερούν και την Υεμένη.
Όπως αναφέρουν πηγές της Υπηρεσίας Ασύλου στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «σε αρκετές περιπτώσεις η κοινωνική αυτή ομάδα υφίσταται διώξεις και βασανιστήρια στις χώρες καταγωγής της είτε από κρατικούς φορείς είτε από μη κρατικούς. Η δίωξη εξαιτίας της σεξουαλικής προτίμησης ή/και της έμφυλης ταυτότητας αποτελεί λόγο διεθνούς προστασίας και η Υπηρεσία Ασύλου έχει αναγνωρίσει σε πρώτο βαθμό πλείστες όσες τέτοιες περιπτώσεις εφαρμόζοντας το διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό δίκαιο».
Την υποστήριξη των ΛΟΑΤΚΙ προσφύγων έχει ως στόχο της και η αυτοοργανωμένη ομάδα προσφύγων (από το Ιράκ, τη Συρία, την Αίγυπτο, την Υεμένη και το Ιράν) και εθελοντών «LGBTQI+ Refugees in Greece». Στόχος της είναι να δώσει φωνή και στήριξη «σε μια από τις πιο καταπιεσμένες και αθέατες πλευρές του προσφυγικού: αυτή της LGBTQI+ κοινότητας». Τα μέλη της ομάδας διανέμουν τρόφιμα, είδη πρώτης ανάγκης, ρούχα και είδη προσωπικής υγιεινής, παρέχουν νομική βοήθεια και συνδράμουν τους πρόσφυγες στην εύρεση ασφαλούς στέγης. Επίσης, οργανώνουν εκδηλώσεις και πάρτι για την ενίσχυση των ΛΟΑΤΚΙ προσφύγων.