Του Γιώργου Βαλαβάνη
Ήταν ο πρώτος ευρωπαϊκός τίτλος του ελληνικού αθλητισμού σε ομαδικό άθλημα. Ήταν ο πρώτος τίτλος του ελληνικού μπάσκετ που ήταν άσημο, μέχρι τότε και το βράδυ της 4ης Απριλίου 1968, η κατάκτηση του κυπέλλου Κυπελλούχων από την ΑΕΚ που νίκησε στον τελικό την Σλάβια Πράγας, με το αλησμόνητο 89-82 και ενώπιον 80.000 θεατών (ρεκόρ Γκίνες) στο Παναθηναϊκό στάδιο, έβγαλε στους δρόμους της Αθήνας, τους φιλάθλους και άλλων ομάδων. Η Κυπελλούχος Ευρώπης, ΑΕΚ, «ένωσε», έστω και για εκείνο και μοναδικό βράδυ, όλους τους φιλάθλους που δεν είχαν, φυσικά, τα διαχωριστικά πάθη και τους φανατισμούς του οπαδισμού. Και ας μην είχαν παρακολουθήσει οι περισσότεροι εξ’ αυτών των φιλάθλων, αγώνα μπάσκετ…
Έχουν περάσει 53 χρόνια από το βράδυ του θριάμβου της ΑΕΚ και όσα χρόνια κι αν περάσουν, στο ξημέρωμα της 4ης Απριλίου, όπως σήμερα, θα μνημονεύεται εκείνη η πρώτη κατάκτηση κορυφής σε ευρωπαϊκή διοργάνωση από ελληνική ομάδα. Ήταν ο προπομπός, έστω και με… απόσταση σχεδόν τριών δεκαετιών (Παναθηναϊκός πρωταθλητής Ευρώπης ’96), για τις επόμενες, κορυφαίες διακρίσεις των ελληνικών ομάδων μπάσκετ.
Η ΑΕΚ του 1968 και η όμορφη ιστορία της ομάδας που πέτυχε, τότε, μια αδιανόητη επιτυχία για τα αθλητικά δεδομένα εκείνης της εποχής, έγινε ταινία, πριν από τρία χρόνια, με την συμπλήρωση 50 ετών από την «κιτρινόμαυρη» επέτειο. Έλειπε ο μεγάλος αρχηγός της, ο αείμνηστος και αξέχαστος Γιώργος Αμερικάνος που πήγαινε κάθε χρόνο, αυτή την ημέρα στο Καλλιμάρμαρο, ακόμα και μόνος του για να γιορτάσει το τρόπαιο που πήρε στο σπίτι του, εκείνο το βράδυ και αφού ήπιε το νέκταρ της επιτυχίας, το επέστρεψε στην αγαπημένη του ΑΕΚ. «Για ένα βράδυ, το ήθελα δικό μου και θα ανήκει για πάντα στην ΑΕΚάρα» έλεγε το «10» της «βασίλισσας». Από εκείνο το βράδυ της 4ης Απριλίου, η ΑΕΚ κέρδισε αυτόν τον χαρακτηρισμό και μπορεί ο ίδιος να έχει αποδοθεί στην Ρεάλ Μαδρίτης, αλλά για την κυπελλούχο ομάδα της «Ένωσης», το… στέμμα της είναι μοναδικό.
Μπορεί η σπουδαία ομάδα μπάσκετ του Πανελληνίου, με την «χρυσή» πεντάδα της στην δεκαετία του ’50 να είχε κάνει τις πρώτες σοβαρές συστάσεις του αθλήματος στους Έλληνες φιλάθλους, αλλά η κατάκτηση της ευρωπαϊκής κορυφής από την ΑΕΚ του ’68, σήμαινε πολλά περισσότερα και σε καμία περίπτωση, δεν ήταν τυχαία. Η νίκη στον τελικό, επί της πολύ καλύτερης σωματικά και τεχνικά, Σλάβια Πράγας, αποτέλεσε την ευτυχή κατάληξη της επιμονής, του πείσματος, του σχεδίου που είχε αποφέρει, νωρίτερα, τέσσερα ελληνικά πρωταθλήματα και μία πορεία μέχρι το Final Four της ίδιας διοργάνωσης Και φυσικά του πάθους, της πίστης και της αυτοπεποίθησης που είχαν ο Αμερικάνος, ο Ζούπας, ο Τρόντζος, ο Βασιλειάδης, ο Λαρεντζάκης, ο Τσάβας, ο Χρηστέας, ο Πετράκης, ο Νεσιάδης, ο Δημητριάδης, ο Μήλας, ο Πανταζόπουλος και ο Μόσχος που είχε αποβιώσει, δυο χρόνια νωρίτερα, αλλά η μνήμη του είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Κυπελλούχο ΑΕΚ του ’68.
Βήμα-βήμα μέχρι την κορυφή
Με εξαίρεση τον Νίκο Νεσιάδη που αναδείχθηκε από τα «σπλάχνα» της ΑΕΚ, όλοι οι άλλοι παίκτες της Κυπελλούχου Ευρώπης, φόρεσαν την φανέλα της, προερχόμενοι από άλλες ομάδες. Δημιούργησαν, όμως, ένα αραγές «κράμα» ομάδας και πρωτίστως ήταν μια δυνατή παρέα που έπαιζε μπάσκετ για την «τρέλα» και την αγάπη τους στο μπάσκετ. Ήταν τα «ψώνια» του μπάσκετ που γνώριζαν πολύ λίγοι και δεν περίμεναν να βγάλουν ούτε τα προς «τα ζην». Οι ποδοσφαιριστές εκείνης της εποχής, λάμβαναν τα λεγόμενα οδοιπορικά. Οι μπασκετμπωλίστες, κάποια κεράσματα…
Ο Αμερικάνος από την Χ.Α.Ν Νίκαιας, ο Αίας Λαρεντζάκης από τον Αετό Θεσσαλονίκης. Ο Λάκης Τσάβας από την ΧΑΝΘ. Ο Αντώνης Χρηστέας από τον Πανελλήνιο. Ο Πέτρος Πετράκης από τον Άρη και τον Τρίτωνα Αμαρουσίου. Ο Στέλιος Βασιλειάδης από την Δάφνη Δαφνίου. Ο Χρήστος Ζούπας από τον Αμύντα και ο Γιώργος Τρόντζος από την ΧΑΝΘ και το Κολέγιο του Gonzaga.
Στηριζόμενη σε αυτό τον κορμό παικτών η ΑΕΚ κατέκτησε 4 σερί πρωταθλήματα (1963-66) με προπονητή τον Μίσα Πανταζόπουλο και έχασε το πρωτάθλημα του 1967, επηρεασμένη από τον θάνατο του Γιώργου Μόσχου που νικήθηκε από τον καρκίνο και ας έπαιζε μπάσκετ, γνωρίζοντας την άνιση «μάχη» που έδινε.
ΤΟ FINAL FOUR ΤΟΥ 1966
Αυτή η φουρνιά εξαιρετικών παικτών, την περίοδο 1964-65 έφτασε μέχρι τα προημιτελικά του Κυπέλλου Πρωταθλητριών. Την επόμενη περίοδο, η διοίκηση της ΑΕΚ, λόγω…αμέλειας δεν δήλωσε εμπρόθεσμα την συμμετοχή της ομάδας στην ίδια διοργάνωση και ζήτησε την βοήθεια του τέως βασιλιά που επικοινώνησε με την αδελφή του, Σοφία που ήταν σύζυγος του βασιλιά της Ισπανίας και τελικά ο τότε πρόεδρος της FIBA, Ραϊμούντο Σαπόρτα, συμπεριέλαβε την ΑΕΚ στο Πρωταθλητριών. Η ΑΕΚ έφτασε στο Final Four, κόντρα σε κάθε πρόβλεψη και προκρίθηκε με ρεκόρ 4-2, αφού κέρδισε δύο φορές την Ζαντάρ και από μία φορά την ΤΣΣΚΑ Μόσχας και την ΤΣΣΚΑ Σόφιας. Ηττήθηκε στον ημιτελικό με 103-73 από την Σλάβια Πράγας και στον μικρό τελικό με 85-62 από την ΤΣΣΚΑ.
Η πορεία στον τελικό του ‘68
Αρχίζοντας από τον δεύτερο γύρο της διοργάνωσης (είχε περάσει χωρίς αγώνα τον πρώτο γύρο), η ΑΕΚ κλήθηκε να αντιμετωπίσει την Ισπανική Κας Βιτόρια. Πηγαίνοντας στην χώρα των Βάσκων, η “Ένωση” ηττήθηκε με 82-72 (Τρόντζος 23, Αμερικάνος 18, Βασιλειάδης 15). Στην ρεβάνς, με τον Αμερικάνο να σημειώνει 41 πόντους (!) κέρδισε άνετα με 85-65 και πήρε την πρόκριση για τα προημιτελικά της διοργάνωσης και αντίπαλο την βελγική Ροαγιάλ Κατρ. Στον πρώτο αγώνα η ΑΕΚ κέρδισε άνετα με 76-54 (Βασιλειάδης 19, Τρόντζος και Αμερικάνος από 16, Ζούπας 15), παίρνοντας προβάδισμα.
Η ρεβάνς ωστόσο θα έμοιαζε με εφιάλτη. Πηγαίνοντας στο Βέλγιο η ΑΕΚ υποχρεώθηκε να κάνει προπονήσεις σε ένα ανοιχτό γήπεδο στην κεντρική πλατεία της πόλης! Μπαίνοντας στο γήπεδο για τον σπουδαίο αγώνα, οι “κιτρινόμαυροι” είδαν την Ροαγιάλ Κατρ να επιβάλλει τον ρυθμό της και με 8 δευτερόλεπτα να μένουν για το φινάλε του αγώνα να προηγείται με 74-52, ισοφαρίζοντας την διαφορά του πρώτου αγώνα. Τότε ήταν που κέρδισε φάουλ ο Στέλιος Βασιλειάδης και με 2 βολές μείωσε σε 74-54. Η τελευταία επίθεση ανήκε όμως στους Βέλγους, με τον Αίαντα Λαρεντζάκη να βγάζει την σπουδαιότερη άμυνα του αγώνα, δίνοντας την πρόκριση στην ΑΕΚ, η οποία είχε για πρώτους σκόρερ τους Αμερικάνο (17 π) και Βασιλειάδη με (14 π).
Στον ημιτελικό της διοργάνωσης η ΑΕΚ αντιμετώπισε την πανίσχυρη Ίνις Βαρέζε, χάνοντας στο πρώτο παιχνίδι με 78-60 (Αμερικάνος 21, Χρηστέας 11) με σφαγιαστική διαιτησία. Τα πράγματα έμοιαζαν και ήταν δύσκολα. Στην ρεβάνς στο Καλλιμάρμαρο, όμως, μπροστά σε 50.000 κόσμο, η ΑΕΚ θα φέρει τα πάνω-κάτω και θα κερδίσει με 72-52 (Αμερικάνος 31, Ζούπας 12, Τρόντζος 12). Το καλάθι που έμελλε να ολοκληρώσει την ανατροπή για την ΑΕΚ σημείωσε με ραβέρσα ο τραυματίας (διάστρεμα) Τρόντζος στο φινάλε.
Το βράδυ της δόξας!
Βάσει κανονισμών η έδρα του τελικού θα αποφασιζόταν με κλήρωση. Οι διοικούντες την ΑΕΚ ωστόσο κατάφεραν να το αποφύγουν αυτό με έναν έξυπνο τρόπο: Πλήρωσαν στην Σλάβια Πράγας το αντίτιμο των 5.000 εισιτηρίων που θα έκοβε αν ο αγώνας γινόταν στην Τσεχοσλοβακία και κάπως έτσι έπεισαν τους αντιπάλους τους να γίνει ο αγώνας στην Αθήνα. Στην Σλάβια Πράγας πίστευαν ότι θα κέρδιζαν εύκολα το παιχνίδι, γιατί στον ημιτελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, το ’66, την είχαν συντρίψει με 103-73.
Ογδόντα χιλιάδες θεατές είχαν κατακλύσει τις εξέδρες του Καλιμάρμαρου, ώθησαν την ΑΕΚ στην ιστορική νίκη.
Και αυτή η «κληρονομιά» της ΑΕΚ στο ελληνικό μπάσκετ, αξίζει και επιβάλλεται να μνημονεύεται τέτοια ημέρα, σαν την σημερινή, κάθε χρόνο.
