Αν και οι πρώτοι κολυμβητικοί σύλλογοι ιδρύθηκαν στην Αγγλία το 1837, χρονολογία όπου διεξήχθησαν και οι πρώτοι επίσημοι κολυμβητικοί αγώνες, η ιστορία της κολύμβησης έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα. Επίσημα ωστόσο το άθλημα δεν είχε αποτελέσει ποτέ μέρος των Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαιότητας. Το αγώνισμα που υιοθέτησαν περισσότερο οι αθλητές το 1837 ήταν το πρόσθιο.
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896, στην Αθήνα, η κολύμβηση μπήκε κανονικά στο πρόγραμμα των Αγώνων, με το ελεύθερο και το πρόσθιο και τη συμμετοχή μόνο ανδρών. Το άθλημα διεξήχθη στην ανοικτή θάλασσα, στον όρμο της Ζέας στον Πειραιά, και το παρακολούθησαν 40.000 θεατές. Το πρόγραμμα των αγώνων περιελάμβανε τα αγωνίσματα των 100μ., 500μ. και των 1200μ. Πρώτος χρυσός Ολυμπιονίκης ήταν ο Ούγγρος, Άλφρεντ Χάγιος στα 100μ. και στα 1.200μ. ελεύθερο.
Το 1900 προστέθηκε το ύπτιο με το αγώνισμα των 200μ., ενώ το 1904 συμπεριλήφθηκε στο πρόγραμμα και το αγώνισμα των 100μ. Τριάντα έξι χρόνια αργότερα, το 1940, δημιουργήθηκε το στιλ της πεταλούδας, το οποίο εισήχθη στο Ολυμπιακό πρόγραμμα το 1956. Το 1968 στο Μεξικό προστέθηκαν στο πρόγραμμα και τα αγωνίσματα της μικτής ατομικής.
Φέτος θα διεξαχθεί για πρώτη φορά και το αγώνισμα της κολύμβησης σε ανοιχτή θάλασσα (open water), όπου άνδρες και γυναίκες θα διαγωνιστούν καλύπτοντας απόσταση 10 χιλιομέτρων εκτός πισίνας.
Οι γυναίκες συμμετείχαν για πρώτη φορά επίσημα στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Στοκχόλμης το 1912. Είχαν τα ίδια αγωνίσματα με τους άνδρες, με μοναδική εξαίρεση το αγώνισμα αντοχής, που οι άνδρες κάλυπταν 1500μ. ενώ οι γυναίκες 800μ.
Αθλητής που το όνομά του είναι γραμμένο με χρυσά γράμματα στην ιστορία της Κολύμβησης, εκτός από τον Άλφρεντ Χάγιος, είναι ο Αμερικάνος Τζόνι Βαϊσμίλερ. Το 1924 στο Παρίσι αναδείχθηκε ο πρώτος κολυμβητής στην ιστορία του αθλήματος που κατέβηκε το 1 λεπτό στο αγώνισμα των 100μ. ελεύθερο, ρεκόρ το οποίο καταρρίφθηκε μετά από 17 χρόνια. Στο Παρίσι κατέκτησε επίσης το χρυσό μετάλλιο στα 400μ. ελεύθερο και στα 4Χ200μ. ελεύθερο.
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1972, στο Μόναχο, έλαμψε το άστρο του Μαρκ Σπιτς. Ο Αμερικανός αθλητής κατέκτησε εφτά χρυσά μετάλλια, τα οποία συνοδευόταν και από παγκόσμια ρεκόρ. Αναδείχθηκε πρώτος στα 100μ. και στα 200μ. ελεύθερο, στα 100μ. και στα 200μ. πεταλούδα, και επίσης στα τρία ομαδικά αγωνίσματα (4Χ100μ., 4Χ200μ. ελεύθερο και 4Χ100μ. μικτή). Στη Σεούλ το 1988 ήταν γυναίκα αυτή που κατέκτησε 6 μετάλλια. Πρόκειται για τη Γερμανίδα Κρίστιν Ότο. Η πρώτη γυναίκα που «έσπασε» το φράγμα του ενός λεπτού ήταν η Αυστραλή Ντον Φρέιζερ, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1960 στη Ρώμη. Εκτός από τα δύο χρυσά μετάλλια στα 100μ. ελεύθερο, κατέκτησε επίσης το χρυσό μετάλλιο στα 4Χ100μ. ελεύθερο με νέο παγκόσμιο ρεκόρ. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1964 στο Τόκιο, κατακτώντας πάλι το χρυσό μετάλλιο στα 100μ. ελεύθερο, γίνεται η πρώτη κολυμβήτρια που κερδίζει χρυσό για δεύτερη συνεχόμενη φορά. Επιπλέον οι Ντιουκ Καχαναμόκου, Κορνίλια Έντερ, Μίκαελ Γκρος, Μέρι Μίγκερ, Κριστίνα Εγκερσέγκι, Ματ Μπιόντι, Σέιν Γκουλντ, Βλαντιμίρ Σαλνίκοφ, θεωρούνται ανάμεσα σε αυτούς τους αθλητές που έγραψαν ιστορία, ενώ στα νεότερα χρόνια έλαμψαν τα αστέρα των Ίαν Θόρπ, Αλεξάντερ Ποπόφ, Γκραντ Χάκετ, Πίτερ Φαν ντεν Χούγκενμπαντ κ.α.
Κανονισμοί
Στην Κολύμβηση πρώτος αναδεικνύεται σε όλα τα επιμέρους αγωνίσματα ο αθλητής ή η ομάδα που τερματίζει στον καλύτερο χρόνο. Οι αγώνες διεξάγονται σε πισίνα μήκους 50μ.
Στο ελεύθερο (50μ., 100μ., 200μ., 400μ., 800μ. γυναικών, 1500μ. ανδρών) οι αθλητές έχουν την δυνατότητα να υιοθετήσουν όποιο στυλ θεωρούν καλύτερο. Ένας κολυμβητής μπορεί να αποκλειστεί εάν στη διάρκεια του αγώνα ακουμπήσει τη γειτονική διαδρομή ή παρεμποδίσει τον αθλητή που κολυμπά δεξιά ή αριστερά του.
Στο ύπτιο (100μ., 200μ.) χρησιμοποιούνται οι ίδιες εναλλασσόμενες κινήσεις των χεριών και των ποδιών. Στην εκκίνηση οι αθλητές παίρνουν θέση μέσα στην πισίνα με το πρόσωπο στραμμένο προς το τοίχωμά της. Κρατούνται με τα δύο χέρια από τις ειδικές χειρολαβές εκκίνησης. Ένας κολυμβητής αποκλείεται στην περίπτωση που κατά την εκκίνηση του αγώνα ή σε γύρισμα κολυμπήσει υποβρύχια για απόσταση μεγαλύτερη των 15μ.
Στο πρόσθιο (100μ., 200μ.) απαιτείται τέλειος συντονισμός στις κινήσεις των χεριών και των ποδιών. Αντίθετα από το Ελεύθερο και το Ύπτιο, οι κινήσεις των αθλητών σε χέρια και πόδια πρέπει να γίνονται ταυτόχρονα. Στην περίπτωση που ο αθλητής χάσει το συγχρονισμό του υπάρχει η περίπτωση να θεωρηθεί από τους κριτές ότι κολυμπά με Ελεύθερο στυλ και να αποκλειστεί. Επίσης ο αθλητής μπορεί να αποκλειστεί στην περίπτωση που σε κάποιο γύρισμα αγγίξει το τοίχωμα της πισίνας με το ένα χέρι.
Στην πεταλούδα (100μ., 200μ.) τα πόδια του αθλητή κινούνται ταυτόχρονα, ενώ χρησιμοποιεί ολόκληρο το σώμα για να κινηθεί. Ο αθλητής μπορεί να αποκλειστεί στην περίπτωση που σε κάποιο γύρισμα αγγίξει το τοίχωμα της πισίνας με το ένα χέρι, ή στην περίπτωση που τα χέρια του ή τα πόδια του κινούνται με τρόπο που δεν συμβαδίζει με τους κανονισμούς.
Στη μικτή ατομική (200μ., 400μ.) οι αθλητές κολυμπούν σε ίσες αποστάσεις και με τα τέσσερα στυλ. Η σειρά που ακολουθούν είναι πεταλούδα, ύπτιο, πρόσθιο και ελεύθερο.
Στα 4Χ100μ. και 4Χ200μ. ελεύθερο, τέσσερις κολυμβητές από κάθε ομάδα κολυμπούν διαδοχικά ίση απόσταση. Οι αλλαγές θεωρούνται έγκυρες όταν τα πόδια του αθλητή που αρχίζει την κούρσα του αφήσουν το βατήρα τουλάχιστον 3/100 του δευτερολέπτου αφότου ο προηγούμενος κολυμβητής έχει αγγίξει με τα δάκτυλα το τοίχωμα της πισίνας. Στην περίπτωση που ο επόμενος κολυμβητής κάνει την εκκίνηση του πιο γρήγορα, τότε η ομάδα ακυρώνεται.
Στα 4Χ100μ. μικτή ομαδική, κάθε αθλητής κολυμπά και ένα διαφορετικό στυλ. Η σειρά είναι ύπτιο, πρόσθιο, πεταλούδα και ελεύθερο.
Σε όλα τα αγωνίσματα, ένας αθλητής ακυρώνεται αν φύγει από τον βατήρα εκκίνησης (ή από το τοίχωμα της πισίνας στο ύπτιο) πριν δοθεί το σήμα εκκίνησης. Δεν υπάρχει ανάκληση εκκίνησης.
Στις αποστάσεις μέχρι και τα 200μ. διεξάγεται προκριματικός, απ΄όπου οι 16 καλύτεροι χρόνοι παίρνουν το εισιτήριο για τους ημιτελικούς. Από κει, οι οκτώ καλύτεροι προκρίνονται στον τελικό. Στις αποστάσεις από 400μ. και πάνω, καθώς και στα ομαδικά αγωνίσματα, οι οκτώ ταχύτεροι των προκριματικών περνούν απευθείας στον τελικό.
Σε περίπτωση που δύο αθλητές σημειώσουν ακριβώς την ίδια επίδοση στα προκριματικά ή στα ημιτελικά και ισοβαθμούν σε θέση που κρίνει πρόκριση, δίνουν αγώνα μπαράζ. Σε περίπτωση ταυτόχρονης άφιξης στον τελικό, οι αθλητές λαμβάνουν την ίδια θέση στην τελική κατάταξη.
Στα 10χλμ. σε ανοιχτή θάλασσα, οι αθλητές κολυμπούν όλοι μαζί, χωρίς καθορισμένες διαδρομές και με όποιο στιλ επιθυμούν. Οι στροφές υποδεικνύονται από σημαδούρες και η παράτυπη στροφή συνεπάγεται ακύρωση. Επιτρέπεται η σωματική επαφή μεταξύ των αθλητών, αλλά όχι το τράβηγμα ενός από άλλον. Κατά μήκος της διαδρομής υπάρχουν κριτές που μπορεί να προειδοποιήσουν ή να ακυρώσουν έναν αθλητή.
Η ιστορία της κολύμβησης στην Ελλάδα
Έναν χρόνο πριν τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, το 1896, ο Ιωάννης Χρυσάφης διοργάνωσε τους Τήνιους Αγώνες. Στο πρόγραμμά τους συμπεριλαμβανόταν για πρώτη φορά η Κολύμβηση ως αγωνιστικό άθλημα. Το 1896 πολλοί Έλληνες συμμετείχαν στην Κολύμβηση. Ο Γιάννης Μαλοκίνης από τις Σπέτσες, που υπηρετούσε στο πλήρωμα του θωρηκτού «Ύδρα», κατέκτησε το μοναδικό χρυσό μετάλλιο στα 100μ. ελεύθερο για ναύτες. Ασημένιο μετάλλιο πήραν ο Γιάννης Ανδρέου στα 1.200μ. ελεύθερο, ο Αντώνης Πεπάνος στα 500μ. ελεύθερο και ο Στάθης Χωραφάς στα 100μ. ελεύθερο, ο οποίος πήρε χάλκινο μετάλλιο στα 1.200μ. και στα 500μ. ελεύθερο.
Η Ελληνική Κολυμβητική Ομοσπονδία (ΕΚΟΦ) ιδρύθηκε το 1927. Σήμερα ονομάζεται Κολυμβητική Ομοσπονδία Ελλάδας (ΚΟΕ). Το 1927 έγιναν οι πρώτοι Πανελλήνιοι Αγώνες. Το 1940 αποτελεί ορόσημο για την ιστορία της Κολύμβησης στην Ελλάδα, καθώς εγκαινιάστηκε το κολυμβητήριο του Ζαππείου. Το 1959 λειτούργησε το πρώτο κλειστό κολυμβητήριο στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων στον Πειραιά.