Δευτέρα, 16 Ιουνίου, 10:35 π.μ.
Κάπου στη Μεσόγειο — που είναι;
Καθώς το δειλινό μετατρέπεται σε σκοτάδι, τα αστέρια εμφανίζονται και το φεγγάρι ανεβαίνει στον ουρανό του μεσοκαλόκαιρου, που είναι οι μετανάστες που ήταν ορατοί σε μια λαστιχένια βάρκα, πηγαίνοντας βόρεια;
Αυτή είναι η ερώτηση που ο Μαρκ Γκασόλ ρωτά τον εαυτό του καθώς κοιτάζει μια θάλασσα 3.5 φορές μεγαλύτερη από το μέγεθος του Τέξας. Έχει έρθει σε αυτά τα νερά, σε αυτό το διασωστικό σκάφος στη μέση της Μεσογείου για να δει, να βοηθήσει αν μπορεί, για να καταλάβει. Σκέφτεται τους ανθρώπους στη βάρκα, πόσο τρομοκρατημένοι πρέπει να είναι, πόσο πεινασμένοι και διψασμένοι, πόσο απελπισμένοι.
Το τελευταίο γνωστό στίγμα τους ήταν 80 μίλια από την ακτή της Λιβύης. Αυτές τις μέρες, η ακτή της Λιβύης είναι ένα πολύ άσχημο μέρος να βρίσκεται κανείς. Έχουν εκατοντάδες μίλια ανοιχτής θάλασσας μπροστά τους και την ακτοφυλακή της Λιβύης πίσω τους. Σύμφωνα με την υπηρεσία μετανάστευσης του Ο.Η.Ε, περισσότεροι από 1.500 πρόσφυγες – 600 μόνο τον Ιούνιο έχουν χάσει τη ζωή τους ή αγνοούνται προσπαθώντας να διασχίσουν τα νερά ως τις ακτές της Ευρώπης.
Καθώς ο ουρανός σκοτεινιάζει, το μπλε αντικαθίσταται από το μαύρο, η θερμοκρασία του νερού πέφτει και η λαστιχένια βάρκα επιπλέει κάπου στη θάλασσα. Κανείς δεν ξέρει πόσοι μετανάστες βρίσκονται πάνω στη βάρκα, αν είναι ζωντανοί ή αν οι Λίβυοι τους έχουν εντοπίσει. Αυτό που όλοι ξέρουν με σιγουριά είναι πως έχουν 1 πιθανότητα στις 31 να επιβιώσουν, σύμφωνα με τις στατιστικές Ιουνίου/Ιουλίου του Ο.Η.Ε.
Περίπου 115 μίλια μακριά από αυτή είναι ένα ρυμουλκό σκάφος με όνομα Open Arms (ανοιχτή αγκαλιά) και λίγο πίσω τους βρίσκεται το ηλικίας 48 ετών τροποποιημένο Astral. Είναι ανθρωπιστικά σκάφη διάσωσης τα οποία δεν ανήκουν σε καμία κυβέρνηση. Τα κουμαντάρει ένα μείγμα εθελοντών και διασωστών. Κατευθύνονται νότια, καθοδηγούμενοι από ραντάρ, GPS και ότι συνομιλίες ανιχνεύουν από ασυρμάτους σκαφών που έχει δει τη βάρκα.
Στο τιμόνι του Άστραλ είναι ο καπετάνιος Ρικάρντο Γκάτι. Ο μοναδικός που επίσης βρίσκεται στη γέφυρα είναι ο Μάρκος Γκασόλ, ο σέντερ των Μέμφις Γκρίζλις ο οποίος είναι ο ψηλότερος και πλουσιότερος εθελοντής στην ιστορία του πλοίου, αφού έχει ετήσιο μισθό 24.1 εκατομμυρίων δολαρίων. «Θα προσπαθήσω να ξαπλώσω», λέει, «αλλά δεν νομίζω ότι ο ύπνος είναι ρεαλιστική επιλογή απόψε».
Μια μέρα νωρίτερα, Κυριακή, 15 Ιουλίου, 09:31 π.μ.
Βαρκελώνη – Ένας ένας, τον πλησιάζουν για μια γρήγορη φωτογραφία. Μια τετραμελής οικογένεια, δύο κοπέλες σε διακοπές, κάποιες αεροσυνοδοί. Ο Γκασόλ, ο οποίος γεννήθηκε στην πόλη και ζει εκεί κατά τη διάρκεια της διακοπής των υποχρεώσεών του στο ΝΒΑ, περιμένει να μπει σε ένα αεροπλάνο για τη Μάλτα, ένα μικρό νησί στη Μεσόγειο.
Είναι σχεδόν περικυκλωμένος από 10 γυναίκες που μόλις βγήκαν από την διπλανή πτήση. Ο τρεις φορές All-Star, μία φορά αμυντικός της χρονιάς, δύο φορές Ολυμπιονίκης, σύζυγος, πατέρας δύο παιδιών και φιλάνθρωπος χαμογελά, συνηθισμένος αφού έχει συνηθίσει να τον σταματούν για ένα φωτογραφικό ενσταντανέ.
Μας έχει προσκαλέσει, τον πρώην quarterback του Πανεπιστημίου της Αριζόνα Τζέισον Τζόνσον και εμένα (σ.σ Gene Wojciechowski, Senior Writer του ESPN) στην απόστολή Νο.47 της Proactiva Open Arms, την ΜΚΟ που διοργανώνει μηνιαίες διασωστικές επιχειρήσεις στη Μεσόγειο. Στην ίδια πτήση θα βρεθεί και ο ιδρυτής και πρόεδρος της Proactiva Open Arms, Όσκαρ Καμπς, ο οποίος ενέκρινε την πρόσκληση.
«Εγώ είμαι το δόλωμα», λέει ο Γκασόλ για τον ρόλο του στην ιστορία.
Ο Γκασόλ παρακολουθεί τη δουλειά της Proactiva Open Arms «από απόσταση» για περισσότερο από ένα χρόνο. Κινητοποιήθηκε από την απελπισία των προσφύγων και τις προσπάθειες ΜΚΟ όπως η Proactiva. Όταν ο Καμπς τον προσκάλεσε σε μια αποστολή, δεν δίστασε.
«Είναι κάτι στο οποίο πιστεύω βαθιά», λέει ο Γκασόλ, ο οποίος δεν ζήτησε την άδεια των Γκρίζλις για να συμμετάσχει στην αποστολή, ούτε έδωσε λεπτομέρειες για το τι θα επιχειρούσε. «Πιθανότατα δεν θα είμαι ο ίδιος μετά την αποστολή. Το γνωρίζω και είμαι εντάξει με αυτό».
Υπάρχουν άνθρωποι στο κοντινό περιβάλλον του Γκασόλ που διερωτήθηκαν αν αυτό το ταξίδι ήταν καλή ιδέα. Ακόμα και η γυναίκα του, η Κριστίνα, είχε ανησυχίες πριν εκφράσει την πλήρη υποστήριξή της. Αλλά ο Γκασόλ δεν είχε ποτέ δεύτερες σκέψεις.
«Αν θέλεις να είσαι ικανός να πεις μια ιστορία σε άλλους ανθρώπους και να αυξήσεις την ευαισθητοποίηση προς το θέμα, πρέπει να το περάσεις», λέει. «Είμαι νευρικός… είμαι νευρικός γιατί δεν ξέρω τι θα συμβεί».
«Ποιο είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί;», τον ρωτώ.
«Ο θάνατος», απαντά ο Γκασόλ. «Το χειρότερο είναι μικρά παιδιά να επιπλέουν στο νερό».
———————————————————————
Δευτέρα, 16 Ιουλίου, 12:30μ.μ
Βαλέττα, Μάλτα – Η πτήση μας προσγειώνεται στην μικρότερη πρωτεύουσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μαζεύουμε τις αποσκευές μας και 45 λεπτά αργότερα η πενταμελής παρέα – ο Καμπς, ο Γκασόλ, η συντονιστής της Proactiva Μάρτα Σαράλντε, ο Τζόνσον και εγώ – καθόμαστε σε ένα καφέ κοντά στο κέντρο.
Ο Καμπς, στα 63 του, βγάζει το τηλέφωνό του και μας δείχνει μια φωτογραφία από μια πρόσφατη ακρόαση που είχε από τον Πάπα Φραγκίσκο στο Βατικανό. Στις 6 Ιουλίου, κατά τη διάρκεια της «Ιερής Λειτουργίας για τους Μετανάστες» στην βασιλική του Αγίου Πέτρου, ο Πάπας ολοκλήρωσε μιλώντας στα ισπανικά και απευθυνόμενος στους διασώστες που βρίσκονταν εκεί, μεταξύ των οποίων ο Καμπς, το πλήρωμα της Proactiva αλλά και πρόσφυγες που είχαν διασωθεί από τη Μεσόγειο. Παρομοίωσε τους διασώστες με τον Καλό Σαμαρείτη, ο οποίος έσωσε τη ζωή ενός αγνώστου.
Ο Γκασόλ κοιτάζει επίμονα τις φωτογραφίες και το σωσίβιο. Έχει μια τετράχρονη κόρη και έναν γιο 16 μηνών, και προσπαθεί να σκεφτεί το σενάριο που θα τον ανάγκαζε έναν γονιό να βάλει ένα παιδί σε κίνδυνο μέσα σε μια βάρκα.
«Θα πρέπει να ήμουν πολύ, πολύ απελπισμένος», λέει. «Αν δεν υπήρχε άλλος τρόπος… πιθανότατα ο καθένας θα σκεφτόταν όπως και αυτοί οι γονείς».
Δευτέρα, 16 Ιουλίου, 12:20 π.μ
«Βασικά, αυτοί μας μισούν», λέει ο Σαράλντε. «Μας αποκαλούν λαθρέμπορους».
«Αυτοί» είναι εκείνοι στην Μάλτα, στην Ιταλία αλλά και σε άλλα κράτη της Ε.Ε που εν μέρει κατηγορούν ΜΚΟ σαν την Proactiva για την εισροή των προσφύγων. Σύμφωνα με την αντίστοιχη υπερεσία του Ο.Η.Ε, έχουν καταγραφεί 77.483 αφίξεις το 2018 (63.142 από θαλάσσης, 14.341 από ξηράς) μέσω Αφρικής, Ασίας ή Μέσης Ανατολής. Η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία είναι τα συχνότερα σημεία άφιξης.
Στο παρελθόν, στα πλοία της Proactiva είχαν το ελεύθερο να δένουν στο λιμάνι της Βαλέττα, αλλά όχι πια. Η Μάλτα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, έχει κλείσει τα σύνορά της στους μετανάστες και τα λιμάνια της στα πλοία που τους διασώζουν. Έχει ακολουθήσει το παράδειγμα της Ιταλίας και της σκληρής αντι-μεταναστευτικής στάσης του Ματέο Σαλβίνι.
«Εξαιρετικά αμφιλεγόμενη σε όλα τα επίπεδα», αναφέρει η Σούζαν Φράτζκε, πολιτική αναλύτρια στο Ίδρυμα Μεταναστευτικής Πολιτικής της Ουασινγκτον. «Όταν βλέπει κανείς τον πολιτικό χώρο, το μεταναστευτικό είναι εστία συγκρούσεων μεταξύ διαφορετικών κυβερνήσεων σε εθνικό επίπεδο».
Οι αντιρρησίες κατηγορούν τις εννέα ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στη Μεσόγειο. Τις αποκαλούν «ταξί» μεταναστών. Τις κατηγορούν για συνεργασία με λαθρέμπορους και πλουτισμό. Ο Καμπς λέει ότι ο κατηγορίες είναι ψευδείς.
Προσπαθώντας να βρει τρόπους να μειώσει την ροή μεταναστών, η Ιταλία παράσχει πλοία, εξοπλισμό και οικονομική υποστήριξη στην ακτοφυλακή της Λιβύης, σαν πρώτο αμυντικό σύνορο. Σύμφωνα με τον Ο.Η.Ε, περισσότεροι από 10.000 πρόσφυγες έχουν επιστρέψει στη Λιβύη από την ακτοφυλακή τη φετινή χρονιά. Χιλιάδες από αυτούς τοποθετούνται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
«Τα στρατότεδα είναι τρομακτικά», λέει ο Μάθιου Ρέινολντς, τοπικός αντιπρόσωπος του Ο.Η.Ε. «Είναι σχεδόν στρατόπεδα απομόνωσης».
Αυτές ο τακτικές, αλλά και το κλείσιμο των συνόρων έχουν αποτέλεσμα τη δραματική μείωση του αριθμού των προσφύγων που φτάνουν στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Οι αφίξεις στην Ευρώπη ήταν 390.432 το 2016 και λιγότερες από τις μισές (186.768) το 2017, σύμφωνα με τον Ο.Η.Ε. Οι τελευταίες πληροφορίες μιλούν για περαιτέρω μείωση του αριθμού το 2018.
«Λιγότεροι άνθρωποι περνούν πια, αλλά έχει γίνει πολύ πιο επικίνδυνο», λέει ο Ρέινολντς. «Ο έλεγχος της ακτοφυλακής έχει γίνει πιο σκληρός, οι άνθρωποι είναι πιο απελπισμένοι, οπότε δοκιμάζουν όλο και πιο δύσκολες διαδρομές. Αυτός είναι ο κίνδυνος στην ανοιχτή θάλασσα πάνω σε εύθραστες βάρκες – μερικές από αυτές δεν θεωρούνται καν βάρκες».
Η Φράτζκε προσθέτει: «Γνωρίζουν ότι μπορεί να πεθάνουν προσπαθώντας να περάσουν τη Μεσόγειο, αλλά δεν φαντάζονται κάτι χειρότερο από αυτό που αφήνουν πίσω».
Η Ευρώπη παραμένει διχασμένη σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των 1.8 εκατ. προσφύγων που έχουν καταφτάσει από θαλάσσης από το 2014. Δεν υπάρχει ομοφωνία στην μεταναστευτική πολιτική της Ε.Ε και σύμφωνα με τους New York Times το μεταναστευτικό παραμένει η «καυτή πατάτα» της Ένωσης.
Λίγο μετά το μεσημέρι, η παρέα μας κατευθύνεται στο 20μετρο σκάφος, όπου περιμένουμε μέχρι ο Καμπς να ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις με τον ιδιοκτήτη σχετικά με τα καύσιμα. Ο Καμπς και ο Σαράλντε είπαν στον ιδιοκτήτη ότι η κρουαζιέρα μας μπορεί να φτάσει 40 μίλια μακριά, σε διεθνή ύδατα. Σε αυτό έλεγε την αλήθια. Αυτό που μάθαμε αργότερα είναι πως ο Καμπς είπε στον ιδιοκτήτη πως ο ίδιος και ο Γκασόλ ήταν εκεί για να βοηθήσουν έναν Αμερικανό ρεπόρτερ και έναν παραγωγό στην «έρευνα και παρατήρηση της θαλάσσιας ζωής της Μεσογείου».
Χωρίς αυτή την ιστορία για κάλυψη ο ιδιοκτήτης πιθανότατα θα αρνείτο να συνεργαστεί με μια ΜΚΟ. Αυτός είναι πια ο διχασμός.
Καταφέρνουμε τελικά να βγούμε από το λιμάνι, κατευθυνόμαστε βόρεια, μετά δυτικά, περνώντας από το αρχιπέλαγο του Γκόζο. Ο Καμπς δείχνει τη Μάλτα καθώς αυτή σβήνει από τον ορίζοντα. «Ο βράχος στη θάλασσα», λέει. Ήταν η τελευταία στεριά που είδαμε για πέντε ημέρες.
Ο Καμπς μας δίνει μια γρήγορη περιγραφή του βιογραφικού του: ιδιοκτήτης μιας σειράς επιχειρήσεων στην Ισπανία, ξεκίνησε την Proactiva με κεφάλαιο 170.000$ στα τέλη του 2015. Τα δύο διασωστικά πλοία ήταν δωρεές ή δάνεια, και οι παγκόσμιες εκστρατείες βοήθησαν στη χρηματοδότηση των εξόδων που κυμαίνονται στα 8.000$ την ημέρα.
Στις 3:10 το πρωί το πλοίο σταματά. Φτάσαμε στο όριο των 40 μιλίων και στο όριο της βενζίνης που αγοράσαμε. Ο Καμπς βγάζει ένα ζευγάρι κυάλια και ελέγχει. Ο Γκασόλ στέκεται δίπλα στην πρύμνη και κάνει το ίδιο.
Καθώς επιπλέουμε στο νερό, πάω να μιλήσω στον καπετάνιο, ο οποίος είναι μπερδεμένος.
«Αν πεις ότι θέλεις να βοηθήσεις ΜΚΟ στη Μάλτα ή στην Ιταλία», σου πετάνε πέτρες, λέει.
Ο καπετάνιος είναι Ιταλός και συμπαθεί τις ΜΚΟ. Λέει ότι καταλαβαίνει τις αντιδράσεις που προκαλούν οι αφίξεις τόσων πολλών μεταναστών. Δικαιώνει το επιχείρημα ότι ο αριθμός των μεταναστών πρέπει να είναι ανάλογος της χώρας που τους δέχεται.
«Αλλά η Ιταλία είναι μια χώρα 60 εκατομμυρίων. Είναι πολλοί 600.000 πρόσφυγες;», λέει.
Περίπου 90 λεπτά αργότερα, ο ασύρματος ξυπνά. Κάποιος ανακοινώνει ότι έρχονται.
Μας λένε να μαζέψουμε τα πράγματά μας. Αυτό είναι το σημείο του ραντεβού. Το Astral είναι 5 μίλια μακριά και ένα φουσκωτό ταχύπλοο θα μας μεταφέρει εκεί.
Ο Γκασόλ μαζεύει την τσάντα του και περιμένει δίπλα στην πρύμνη καθώς το φουσκωτό γίνεται ορατό. Το πρόσωπο του είναι σοβαρό.
«Ξεκινάμε», λέει.
Δευτέρα, 16 Ιουλίου, 05:11 μ.μ
Πάνω στο Άστραλ – Το 30μετρο γιοτ είναι γερμανικής κατασκευής και βαπτίστηκε το 1970. Επισκευάστηκε το 1990 στο Φορτ Λότερντέιλ και ξανά το 2009 στη Βαρκελώνη.
Το πλήρωμα είναι πολυεθνικό. Ο καπετάνιος Γκάτι είναι βετεράνος δύο ετών σε επιχειρήσεις διάσωσης. Ο αρχιμηχανικός, ο Σάββας Κουπερίνης, είναι Έλληνς και πρώην μέλος των ειδικών δυνάμεων. Ο Χουάν Ροντρίγκες Ντε Λα Φουέντε είναι Ισπανός και έχει πάρει μέρος σε αρκετές αποστολές. Ο μάγειρας, Λορέντζο Λεονέτι, είναι Ιταλός και έχει ένα μεγάλο τατουάζ με ένα κουτάλι στο δεξί του χέρι και ένα μεγάλο πηρούνι στο αριστερό. Αυτή είναι η δεύτερη του αποστολή.
Το Άστραλ έχει υποστεί μετατροπές για αποστολές διάσωστης, αλλά όχι για ένα σέντερ του ΝΒΑ. Κατεβαίνοντας κάτω από τα κατάστρωμα ο Γκασόλ χρειάστηκε να διπλώσει στα δύο για να χωρέσει χωρίς να χτυπά στο ταβάνι. Η καμπίνα του είναι τοποθετημένη μετά από μια διαδρομή δύο-τριών σκαλιών, ενός μικρού τραπεζιού για δείπνο και ενός σκουπιδοτενεκέ.
Ο Γκασόλ χωρά όπως – όπως στο δωμάτιο και ανοίγει την μικρή τσάντα του χωρίς παράποντα. Στα εκτός έδρας παιχνίδια στο ΝΒΑ μένει σε ξενοδοχεία 5 αστέρων. Αλλά εδώ, στη θάλασσα, μένει σε ένα δωμάτιο μεγέθους ντουλαπιού κουζίνας.
«Πως είναι;», τον ρωτώ, σκεφτόμενος πόσο θα προεξέχουν τα πόδια του από το κρεβάτι.
«Καλά», απαντά. «Θα είμαι μια χαρά».
Κατευθυνόμαστε νότια σ επορεία που θα μας οδηγήσει προς την ακτή της Λιβύης, λίγο ανατολικά της Τρίπολης αλλά αρκετά εκτός από τα χωρικά ύδατα της χώρας.
Κινούμαστε με ταχύτητα 10 κόμβων την ώρα και τα πληρώματα του Astral και του Open Arms παρακολουθούν τις ραδιοφωνικές συχνότητες από αργά το απόγευμα και από ότι φαίνεται ένα εμπορικό πλοίο εντόπισε μια προσφυγική βάρκα να κατευθύνεται βόρεια από τη Λιβύη. Ο Γκασόλ κάθεται σε έναν πάγκο. Είναι 06:40 μ.μ και δελφίνια κολυμπούν δίπλα στο Άστραλ.
«Τέτοια ώρα θα έκανα μπάνιο τα παιδιά και θα ετοιμαζόμουν για δείπνο. Έτσι κυλούν οι Δευτέρες στο σπίτι των Γκασόλ».
Έντεκα λεπτά αργότερα, ο ασύρματος μεταφέρει δυσάρεστα νέα: η ακτοφυλακής της Λιβύης μετέφερε στο εμπορικό πλοίο ότι η ίδια θα αναλάβει την περίπτωση. Σύμφωνα με τον Καμπς, είναι σχεδόν δεδομένο ότι θα οι μετανάστες θα επιστρέψουν στη Λιβύη.
Η βάρκα βρίσκεται περίπου 80 μίλια από την ακτή, που σημαίνει ότι οι πρόσφυγες έχουν περάσει περίπου δύο ημέρες στη θάλασσα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι διασώστες της Proactiva αναφέρουν πως οι πιθανότητες επιβίωσης είναι σχεδόν μηδενικές μετά από μία ημέρα. Σε εκείνο το σημείο, οι πρόσφυγες έχουν ξεμείνει από τροφή και νερό. Το μόνο που έχουν είναι μια πυξίδα.
«Αυτή είναι η θάλασσα. Οι βάρκες είναι στην καλύτερη περίπτωση λαστιχένιες και εξαφανίζονται στις σκιές», λέει ο Καμπς.
Το Open Arms είναι αρκετές ώρες μπροστά από το Άστραλ, το οποίο θα φτάσει στο τελευταίο στίγμα στις 03:30 π.μ της Τρίτης. «Ακόμα και τότε δεν θα είναι εύκολο να τους βρούμε» λέει ο Γκάτι.
Δίπλα στο πηδάλιο είναι ένας χώρος με χάρτες, κυάλια, ένα τασάκι, σωσίβια και κράνη. Κάτω από ένα πλαστικό κάλυμμα υπάρχει ένα τετράδιο με ιδιόγραφες σημειώσεις. «Το μέλλον ανήκει σε αυτούς που παίρνουν ρίσκα, όχι αυτούς που αναζητούν την άνεση». «Μην αφήσεις αυτό που δεν μπορείς να κάνεις να σε σταματήσει από αυτό που μπορείς».
Από κάπου κρέμεται ένα μοναδικό μωρουδίστικο παπούτσι.
«Από το παιδί σου», ρωτώ τον Γκάτι.
Όχι, μου απαντά. Ήταν ενός παιδιού, όχι παραπάνω από ενός έτους, το οποίο ανέσυραν γυμνό από τη θάλασσα κατά τη διάρκεια μιας διάσωσης. Ο Ροντρίγκες Ντε Λα Φουέντε έσωσε το παιδί, το οποίο δεν ανέπνεε πια. Αυτό το παπούτσι είναι ένα σουβενίρ χαράς.
——————————————————
Τρίτη, 17 Ιουλίου, 05:59 π.μ.
Ο Γκάτι κοιτά την οθόνη του ραντάρ. Ένα σημάδι δείχνει την θέση του Open Arms, αλλά τίποτε άλλο.
«Καμία βάρκα. Δύσκολο», λέει.
Πριν την ανατολή, το Open Arms ξεκίνησε μια ζιγκ-ζαγκ πορεία ψάχνοντας τη βάρκα. Το άστραλ, με το ταχύπλοο δεμένο στην ουρά του, συνεχίζει την έρευνα σε ακτίνα 8 μιλίων.
Ο Γκασόλ, ο οποίος πέρασε σχεδόν όλη τη νύχτα στη γέφυρα, επιστρέφει με μια κούπα καφέ στα χέρια. Λέει μια γρήγορη καλημέρα και επιστρέφει την προσοχή του στην οθόνη του ραντάρ και στον ασύρματο. Αρκετά μέλη του πληρώματος σκανάρουν τα νερά με κυάλια. Σύμφωνα με το ραντάρ, μόλις περάσαμε το τελευταίο επιβεβαιωμένο στίγμα της λέμβου. Το πλήρωμα φοβάται τα χειρότερα.
Ξαφνικά στις 07:11, μια αναφορά στα ισπανικά έρχεται από τον ασύρματο του Open Arms, το οποίο βρίσκεται 5 μίλια μπροστά. Ο Γκάτι μεταφράζει: το πλήρωμα τους εντόπισε κάτι.
Στις 07:21, κι άλλη αναφορά: Το Open Arms εντόπισε ό,τι απέμεινε από τη βάρκα. Φαίνεται πως υπάρχουν δύο ή τρία σώματα στο νερό, αλλά τίποτε άλλο. Το πρόσωπο του Έλληνα συσπάται με τα νέα. Το βλέμμα του Γκασόλ πέφτει στο έδαφος.
«Φαίνεται πως οι Λίβυοι» πήραν τους πρόσφυγες και άφησαν τα δύο πτώματα», λέει ο Γκάτι τελειώνοντας τη συνομιλία του στον ασύρματο.
Δεν χρειάζεται μετάφραση πια. Ο Κουπερίνης βάζει γρήγορα το κράνος και το σωσίβιο του και ανεβαίνει στην πρύμνη του Άστραλ, όπου είναι δεμένο το ταχύπλοο. Μέχρι τις 07:50 το ταχύπλοο είναι έτοιμο, με τον Γκασόλ και μια μικρή ομάδα διάσωσης να πηδούν μέσα. Το Open Arms έχει επίσης στείλει το δικό του ταχύπλοο στο νερό. Τα ταχύπλοα χρησιμοποιούνται γιατί τα σκάφη μπορεί να καταστρέψουν ό,τι έχει απομείνει από τα ναυάγια.
Χρειάζεται λιγότερο από επτά λεπτά για να φτάσουν στα απομεινάρια της βάρκας. Μια γυναίκα επιπλέει μπρούμυτα σε μια μικρή σανίδα, το δέρμα έχει αρχίσει να φεύγει από τα χέρια της. Δίπλα στο κορμί της είναι αυτό ενός νεαρού αγοριού. Τα ρούχα του δεν υπάρχουν πια.
Λίγα μέτρα μακριά είναι μια άλλη γυναίκα, με το χέρι της τυλιγμένο γύρω από μια μικρή ξύλινη σανίδα Τα μάτια της είναι κλειστά, αλλά ανοίγουν σιγά – σιγά καθώς οι διασώστες κολυμπούν μέσα στα γεμάτα βενζίνη νερά και την πλησιάζουν.
Ένας από τους κολυμβητές παίρνει το παιδί και τον ανεβάζει γρήγορα στο ταχύπλοο του Open Arms. Αλλά καθώς βλέπουν τα πόδια και τα χέρια του να κρέμονται σαν κλαδιά δέντρων, καταλαβαίνουν ότι είναι νεκρό. Το ακουμπούν απαλά στην βάρκα – σύντομα δίπλα του θα βρεθεί και το σώμα της άλλης γυναίκας. Το πλήρωμα θα κρατήσει τα πτώματα μακριά από τα στοιχεία της φύσης μέχρι να φτάσουν σε λιμάνι.
Την ίδια στιγμή, η επιζήσασα γυναίκα μεταφέρεται στο σκάφος του Γκασόλ. Της τοποθετείται ζώνη και σιγά – σιγά την αποσύρουν από το νερό, φτάνει σχεδόν στα πόδια του Γκασόλ στην βάρκα. Ο Κουπερίνης την κρατά στα χέρια του – η μυρωδιά της είναι αυτή της βενζίνης.
Τα μάτια της γυναίκας είναι ανοιχτά αλλά όχι κενά. Ο Κουπερίνης της λέει να εστιάσει στο δάχτυλο του, το οποίο κινεί μπροστά στο πρόσωπο της. Έχει δει και άλλους να σώζονται από παγωμένα νερά και να πεθαίνουν στα χέρια του, όταν τα σώματα τους αντιδρούν το σοκ της δοκιμασίας. Ο στόχος του είναι να τους κρατήσει ξύπνιους, για αυτό τη χαστουκίζει ελαφρά στο πρόσωπο και κουνά το δάχτυλο.
«Καλωσήρθες στην Ευρωπη», της λέει. Της λέει ότι δεν θα ξαναπάει στην Λιβύη. Όταν θα πάνε στην Ιταλία. Η γυναίκα σηκώνει σιγά σιγά το δάχτυλό της και μιμείται την κίνηση του δικού του. Ο Γκασόλ στέκεται ακριβώς δίπλα τους και στο πρόσωπο του υπάρχει ένα μείγμα δέους και δυσπιστίας.
Ο Γκασόλ δεν λέει τίποτα, απλά χτυπά στην πλάτη τον Κουπερίνη, τον νέο του συμπαίκτη. Καθώς η βάρκα κατευθύνεται προς το Open Arms, ο Γκασόλ κοιτάζει τις ξύλινες σανίδες, τα άδεια μπουκάλια νερού, το σχεδόν άδειο βαρέλι με τη βενζίνη, το ένα σανδάλι και την πυξίδα που επιπλέει σε ένα κομμάτι ξύλο στην επιφάνεια του νερού.
Η ιατρική ομάδα περιμένει στο Open Arms. Η γυναίκα τυλίγεται σε μια κουβέρτα, και μετά σε μία άλλη. Μια στοίβα πορτοκαλί σωσιβίων γίνεται το αυτοσχέδιο κρεβάτι της. Της δίνουν ένα μικρό μπουκάλι με υγρά για να πιει με ένα καλαμάκι.
Ένα μέλος του πληρώματος ζητά δύο εθελοντές για να τον βοηθήσουν να μεταφέρει τα δύο σώματα για να διασαφηνίσουν οι γιατροί την ώρα θανάτου. Ο Γκασόλ, με το δεξί του χέρι ματωμένο στιας αρθρώσεις, βοηθά να μεταφερθεί το πτώμα της άλλης γυναίκας.
Μέχρι τις 11:48 η γυναίκα έχει ψιθυρίσει το όνομα της στην ιατρική ομάδα. Ζοσεφά. Είναι από το Καμερούν, μιλάει γαλλικά.
Η απόφαση πάρθηκε, θα κατευθυνθούν βόρεια, στο ιταλικό νησί Lampedusa, όπου ο Καμπς ελπίζει πως θα μπορέσουν να μεταφέρουν με ασφάλεια την Ζοσεφά, αλλά και τους δύο μη επιζήσαντες.
Ο Γκασόλ και ο Καμπς επιστρέφουν στο Άστραλ. Από τη στιγμή που φτάνουν εκεί αντιλαμβάνονται ότι η διάσωση έχει γρήγορα διογκωθεί σε διεθνές συμβάν, με τον Καμπς να αναφέρει ότι τρεις άνθρωποι αφέθηκαν να πεθάνουν από την ακτοφυλακή της Λιβύης αφού αρνήθηκαν αν επιβιβαστούν στα σκάφη της. Ο Ιταλος Σαλβίνι αναφέρει πως οι κατηγορίες είναι «ψέμματα και συκοφαντίες». Τηλεοπτικές σταθμοί, εφημερίδες και ιστοσελίδες αναπαράγουν την είδηση σε όλο τον κόσμο.
«Αν η Proactiva δεν βρισκόταν εδώ για να δει τι συνέβη και να σώσει μια γυναίκα, κανείς δεν θα είχε δει ούτε ακούσει τίποτα για ό,τι συνέβη εδώ», λέει ο Γκασόλ. «Μερικές φορές νιώθεις οργή, θυμό, γιατί είναι το βλέπεις από τόσο κοντά…».
Ο Γκάτι έχει προειδοποιήσει πως οι δυνατοί άνεμοι θα κάνουν το ταξίδι δύσκολο. Μέχρι το βράδυ τα κύματα φτάνουν τα 2 μέτρα και τουλάχιστον ένας εθελοντής έχει αποχωριστεί το δείπνο του χωρίς τη θέληση του. Ο Γκασόλ φτάνει στην καμπίνα του καπετάνιου με τη ναυτία να τον ταλαιπωρεί, έχοντας φύγει από την καμπίνα του εξαιτίας της βρώμας από τις τουαλέτες.
Την ίδια στιγμή, ο καπετάνιος λέει ότι δεν έχουν πια την επιλογή της Ιταλίας. Θα πάνε είτε στην Πάλμα της Μαγιόρκας είτε στη Βαρκελώνη, αλλά σίγουρα στην Ισπανία. Σε αυτό τον ρυθμό, θα έχουμε φτάσει ώς το Σάββατο.
Τετάρτη, 18 Ιουλίου, 2:30 μ.μ.
Ο Γκασόλ επισκέπτεται το Open Arms ξανά. Συνομιλεί με έναν από τους διασώστες κολυμβητές, τον Χαβιέ Φιλγέιρα, ο οποίος όπως και ο Γκασόλ είναι στην πρώτη του αποστολή. Ο Φιλγέιρα ήταν αυτό που έβγαλε την Ζοσεφά από την σανίδα και βοήθησε να την ανεβάσουν στο φουσκωτό. Όταν τον ρώτησε τι θυμάται από αυτές τις στιγμές, η απάντηση ήταν «τα μάτια της».
Ο Φιλγέιρα θέλει μια χάρη: θα του κάνει ο Γκασόλ τη χάρη να βγάλουν μαζί μια φωτογραφία. Ο Γκασόλ τα κάνει με χαρά. Το χαμόγελό του είναι διαφορετικό με αυτό που είχε τέσσερις μέρες πριν στο αεροδρόμιο της Βαρκελώνης.
«Φυσικά αυτοί οι άνθρωποι είναι ήρωες για μένα», λέει ο Γκασόλ, ο οποίος επιστρέφει στο Άστραλ αργότερα την ίδια μέρα. «Βλέπουν κάποιο που κινδυνεύει και δεν το σκέφτονται δεύτερη φορά πριν πέσουν στο νερό».
Σύμφωνα με τον Καμπς, η Ζοσεφά κοιμάται καλά, ένα ενθαρρυντικό σημάδι. Θα χρειαστεί ιατρική φροντίδα και ψυχολογική υποστήριξη. Όταν επανήλθε στην πραγματικότητα, ρώτησε «που είναι οι άλλοι;».
————————————————
Πέμπτη, 19 Ιουλίου, 12:30 μ.μ
Η δρ. Τζιοβάνα Σκακαμπαρότσι φροντίζει την Ζοσεφά από την άφιξη της στο Open Arms. Η Σκακαμπαρότσι μπορεί μόνο να υποθέσει πόσο διάστημα ήταν στο νερό, αλλά λέει ότι η γυναίκα υπέφερε από «οριακή» υποθερμία.
«Την βρήκαμε στο όριο μεταξύ ζωής και θανάτου», λέει.
Σήμερα βλέπουμε την Ζοσεφά ξανά στο κατάστρωμα, με το ιατρικό τιμ να τρίβει απαλά λοσιόν στα χέρια και τα πόδια της. Πίνει από ένα μπουκάλι και μερικές φορές μιλάει λίγο σε μια νοσοκόμα ή ένα γιατρό.
Ένα μικρό πλήθος μαζεύεται δίπλα της, αλλά οι γιατροί μας λένε να της δώσουμε χώρο.
————————————————-
Παρασκευή, 20 Ιουλίου, 11:00 μ.μ.
Ο Γκασόλ και ο Καμπς πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας στο Open Arms. Ο Γκασόλ μάλιστα βοηθά στη μεταφορά της Ζοσεφά, της οποία τα πόδια είναι πολύ αδύναμα για να περπατήσει, από το δωμάτιο της ως τον φρέσκο αέρα του καταστρώματος. Λέει ότι η Ζοσεφά είναι «χαρούμενη, αλλά θα είναι δύσκολα για αυτήν από εδώ και πέρα. Θα πρέπει να της δώσουμε χρόνο γιατί δεν είναι εύκολο να περνάει κανείς ότι πέρασε – και πλέον να πρέπει να αντιμετωπίσει πολλά περισσότερα».
Εκείνη την ημέρα, ο Καμπς δίνει την Ζοσεφά το ροζάριο που του είχε χαριστεί σε μία από τις επισκέψεις του με τον Πάπα. Η Σκακαμπαρότσι του παρουσιάζει μια δήλωση της Ζοσεφά σε μία από τις νοσοκόμες.
«Ήμαστα στη θάλασσα με πολλούς ανθρώπους από την Αφρική. Όταν με εγκατέλειψαν, έφυγαν όλοι για μια άλλη βάρκα. Νόμιζαν ότι ήμουν ήδη νεκρή».
«Δεν φοβάμαι», λέει ένα άλλο κομμάτι της επιστολής. «Και μετά ξεκίνησα να τραγουδώ ένα τραγούδι. Όταν το τελείωσα αποκοιμήθηκα ως τη στιγμή που ξύπνησα σε αυτό το πλοίο. Εδώ βρίσκομαι ανάμεσα σε ανθρώπους με μεγάλη καρδιά».
Πίσω στο Άστραλ, ο Καμπς δείχνει κι άλλες φωτογραφίες και το πλήρωμα ξεκινά να μοιράζεται ιστορίες από άλλες διασώσεις με τον Γκασόλ. Του λένε για μία στην οποία τρεις Λίβυοι είχαν βρεθεί σε μια μικροσκοπική βάρκα. Είπαν στους διασώστες τους πως «Αν είναι να πεθάνουμε, θα πεθάνουμε ευτυχισμένοι».
Η τελική απόφαση είχε παρθεί: τα πλοία θα έδεναν στην Πάλμα.
———————————————
Σάββατο, 20 Ιουλίου, 06:19 π.μ
Πάλμα, Μαγιόρκα – Καθώς ο ήλιος ανατέλλει μπορούμε να διακρίνουμε στο βάθος την πόλη της Μαγιόρκα. Ένα σκάφος της τοπικής ακτοφυλακής μας ακολουθεί, μαζί με δύο άλλα σκάφη με τηλεοπτικά δίκτυα.
Ο Γκασόλ φτάνει στο κατάστρωμα με μια κούπα καφέ, κράκερς και το κινητό του. «4G!» λέει δείχνοντας τις γεμάτες μπάρες του σήματος.
Άλλο ένα πλοιάριο της αστυνομίας εμφανίζεται καθώς πλησιάζουμε στο λιμάνι. Το Open Arms πλησιάζει σιγά προς τα αριστερά για να δέσει σε διαφορετικό σημείο από ότι το Astral.
Στις 09:22 ο Γκάτι κλείνει τις μηχανές και ασφαλίζει το πλοίο. Η αποστολή τελείωσε.
Τέσσερις αστυνομικοί κάνουν μια γρήγορη ερευνα και αποχωρούν. Μας λένε ότι η Ζοσεφά θα διακομιστεί σε τοπικό νοσοκομείο. Έχει 30 μέρες για να κάνει αίτηση για πολιτικό άσυλο. Ο Καμπς λέει ότι θα της δοθεί κάθε δυνατή βοήθεια από την Proactiva.
O Γκασόλ μαζεύει τα πράγματά του. Θα χρειαστεί να δώσει κατάθεση σύντομα μαζί με τον Καμπς, τον Γκάτι και τον καπετάνιο της Open Arms για την αποστολή διάσωση στις αρχές, σε ακρόαση που είναι προγραμματισμένη για το πρωί του Σαββάτου. Μια συνέντευξη τύπου είναι προγραμματισμένη για τις 12:30.
«Νομίζω πως τώρα έχουμε ευθύνη να εξηγήσουμε και να δείξουμε στον κόσμο σε τι υπήρξαμε μάρτυρες».
Ο Γκασόλ λέει ότι δεν χρειάζεται να επιστρέψει ακόμη στην οικογένεια του στη Βαρκελώνη.
«Δεν αφήνω το πλοίο». Φοράει ακόμα το t-shirt του Astral, το ίδιο που του έδωσαν όταν ανέβηκε στο σκάφος την περασμένη Δευτέρα.
« Το να είσαι μέλος αυτής της ομάδας, δεν έχει να κάνει με ένα μπλουζάκι που φοράς. Είναι κάτι βαθύτερο, συνδέεσαι με αυτήν. Είσαι ευάλωτος εκεί έξω: τα συναισθήματα σου, που βρίσκεσαι, όλα είναι τόσο αληθινά και γνήσια. Όλοι προσέχουν ο ένας τον άλλον».
«Έχω πάρει μέρος σε μία αποστολή. Σώσαμε έναν άνθρωπο. Αυτοί εδώ έχουν 47 αποστολές και έχουν σώσει περισσότερους από 60.000 ανθρώπους».
Νιώθει άβολα που είναι το κέντρο βάρους της ιστορίας, αλλά το έκανε για ένα σκοπό στον οποίο πιστεύει.
«Πολλές φορές άνθρωποι σου λένε τι να κάνεις. Εγώ προτιμώ να δείξω τι κάνω».
Ο Γκασόλ λέει ότι δεν θα πει στην 4χρονη κόρη του που ήταν ή τι είδε. Αλλά αν επέμενε, τι θα της έλεγε;
«Ο μπαμπάς βοηθούσε ανθρώπους», απαντά. «Ο μπαμπάς βοηθούσε ανθρώπους. Προσπάθησε να κάνει ότι μπορούσε για να βοηθήσει ανθρώπους».
Ρεπορτάζ:Gene Wojciechowski
Πηγή: ESPN
Πρωτότυπο κείμενο: http://www.espn.com/nba/story/_/id/24445525/memphis-grizzlies-center-marc-gasol-witnesses-immigrant-rescue-mediterranean-sea