Τα τελευταία χρόνια η περιοχή που αποκαλείται Βαλκάνια επανήλθε και πάλι στο προσκήνιο. Όχι όπως κατά την ταραχώδη δεκαετία του 1990 όταν, μέσα από μια σειρά από δραματικά γεγονότα (κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, αιματηρή διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, εθνικιστικές συγκρούσεις, εθνοκαθάρσεις και ειρηνευτικά σχέδια κλπ.) τα Βαλκάνια, ειδικά τα δυτικά και ο χώρος της πρώην Γιουγκοσλαβίας, έγιναν τα «αγαπημένα» των δελτίων ειδήσεων, προκαλώντας αρνητικά συναισθήματα στο ευρωπαϊκό κοινό. Η Βαλκανολογία έγινε τότε και πάλι επίκαιρη, όπως ήταν και στις αρχές του 20ου αιώνα, και ένα πλήθος αναλυτών αναδείχθηκαν σε αυτόκλητους «βαλκανολόγους», προκειμένου να πείσουν ένα ευρωπαϊκό κοινό, εθισμένο στα στερεότυπα, πώς ξαφνικά ξύπνησαν οι «παλιοί δαίμονες» των Βαλκανίων, αναπαράγοντας έτσι όλα τα γνωστά αρνητικά κλισέ σε βάρος των βαλκανικών λαών.
Από αυτή την άποψη τα Βαλκάνια είναι θύμα του παραμορφωτικού καθρέπτη των Δυτικών στερεοτύπων. Γι΄ αυτό και η εικόνα που έχουν οι Δυτικοί και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι (ακόμη και οι Έλληνες, που θεωρούν άστοχα πως δεν ανήκουν στα Βαλκάνια) για τα Βαλκάνια συνεχίζει να είναι στρεβλή, ελλιπής και σε ορισμένες περιπτώσεις τελείως λανθασμένη. Είναι μια εικόνα που δεν ανταποκρίνεται στη σύγχρονη βαλκανική πραγματικότητα.
Ενθαρρύνοντας τον εκδημοκρατισμό των Βαλκανίων
Οι εποχές ωστόσο αλλάζουν. Τα Βαλκάνια, αυτή η περιφρονημένη νοτιοανατολική γωνιά της Ευρώπης, εισέρχονται σε νέα εποχή και γίνονται σταδιακά μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το 2007 η Ρουμανία και η Βουλγαρία εισήλθαν στην Ε.Ε.. Το 2013 και η Κροατία. Ο εκσυγχρονισμός, ο εκδημοκρατισμός και ο εξευρωπαϊσμός σε αυτές τις τρεις χώρες προχώρησε με γοργά βήματα. Ωστόσο η απόσταση που τις χωρίζει από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο είναι ακόμη πολύ μεγάλη και πολλά ακόμη πρέπει να γίνουν, ειδικά στον τομέα του εκδημοκρατισμού, του Κράτους Δικαίου και της καταπολέμησης της διαφθοράς. Στη δε μάλιστα Κροατία το φάντασμα του εθνικισμού συνεχίζει να είναι παρόν, επιβάλλοντας την ατζέντα του στην επίσημη πολιτική της χώρας και εμποδίζοντας τη συμφιλίωση με τις
άλλες χώρες που προέκυψαν από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.
Έπειτα από πολλά χρόνια στασιμότητας και παλινωδιών τα δυτικά Βαλκάνια, έχουν επιταχύνει τον βηματισμό τους για ένταξη στο ευρωατλαντικό σύστημα. Η Αλβανία (2009), το Μαυροβούνιο (2017) και η Βόρεια Μακεδονία (2019) αποτελούν ήδη μέλη του ΝΑΤΟ κι έχουν εντείνει τις προσπάθειες τους για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία καθυστερεί, όχι πάντα για λόγους που ευθύνονται οι ίδιες οι βαλκανικές χώρες. Ωστόσο οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ αυτών των χωρών δεν είναι άμοιρες ευθυνών, ειδικά όταν χαϊδεύουν τα εθνικιστικά αντανακλαστικά των λαών τους. Αυτό δεν σημαίνει πως η διαδικασία του εξευρωπαϊσμού τους έχει αποτύχει. Αρκετές μεταρρυθμίσεις έχουν προχωρήσει σημαντικά. Απλά κάποιες χώρες χρειάζονται λίγο περισσότερο χρόνο για να προσαρμοστούν, ειδικά στα ζητήματα Κράτους Δικαίου. Γι’ αυτό και οι Βρυξέλλες θα πρέπει να ενθαρρύνουν συνεχώς και όχι να αποθαρρύνουν τις προσπάθειες των δυτικοβαλκανικών χωρών για ένταξη τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση -κάτι που είναι στρατηγικός στόχος και της Ελλάδας από τη Σύνοδο της Θεσσαλονίκης το 2003.
