Όλοι πλέον είμαστε εξοικειωμένοι με την Ευρωλίγκα, με τα φάιναλ φορ, με τις εντυπωσιακές τηλεοπτικές καλύψεις της διοργάνωσης που μπαίνει σε μια νέα εποχή από φέτος. Ελάχιστοι όμως πια μπορούν να ανακαλέσουν στη μνήμη τους μια άλλη εποχή όπου τα παιχνίδια γίνονταν σε ανοιχτά γήπεδα, χωρίς τηλεοπτική κάλυψη και η διοργάνωση που τότε λεγόταν Κύπελλο Πρωταθλητριών έκανε τα πρώτα της βήματα. Ας γυρίσουμε λοιπόν την κλεψύδρα ανάποδα πριν από έξι ακριβώς δεκαετίας όταν ξεκίνησαν όλα…
Εν αρχή υπήρχε μόνο το…ποδόσφαιρο! Μέχρι τη μέρα που ένας αρθρογράφος της Γαλλικής αθλητικής εφημερίδας Εκίπ εντυπωσιάστηκε από ένα φιλικό αγώνα μεταξύ της Χόνβεντ Βουδαπέστης και της Αγγλικής Γουλβερχάμπτον. Ήταν το σωτήριο έτος 1954. Ο δημοσιογράφος που λεγόταν Γκαμπριέλ Ανό ήξερε τον τρόπο να επηρεάσει το αφεντικό του στην Γαλλική εφημερίδα και η Εκίπ πρωτοστάτησε στην πρώτη κίνηση για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Κυπέλλου στο ποδόσφαιρο. Η εφημερίδα προσκάλεσε τους προέδρους των μεγαλύτερων Ευρωπαϊκών ποδοσφαιρικών κλαμπ σε μια συνάντηση στο Παριζιάνικο ξενοδοχείο Αμπάσαντορ και εκεί αποφασίστηκε όχι μόνο η διεξαγωγή ενός Κυπέλλου πρωταθλητριών αλλά και η θεσμοθέτηση του τροπαίου με χορηγία της Εκίπ! Μόνο που όλοι υπολόγιζαν χωρίς την…ΟΥΕΦΑ η οποία διαμαρτυρήθηκε για την εμπλοκή ενός ιδιωτικού φορέα στην υπόθεση, υιοθέτησε πάντως την ιδέα και έκανε στην άκρη την Εκίπ. Ένα χρόνο αργότερα, οι Γάλλοι της Εκίπ αποφάσισαν ότι αυτό που δεν πέτυχαν στο ποδόσφαιρο μπορούσαν να το πετύχουν στο μπάσκετ!
Και έριξαν την ιδέα στη συνεδρίαση του Κεντρικού Γραφείου της ΦΙΜΠΑ, η οποία ανέθεσε στις ομοσπονδίας της Ουγγαρίας και της (τότε ενιαίας) Τσεχοσλοβακίας να κάνουν μια έρευνα για την εφαρμογή και τη βιωσιμότητα της ιδέας.
Το καλοκαίρι του 1957, στη Σόφια και στη διάρκεια του Ευρωμπάσκετ έγινε το επόμενο βήμα. Ο γενικός γραμματέας της ΦΙΜΠΑ Γουίλιαμ Τζόουνς ανακοίνωσε τα αποτελέσματα της μελέτης των δύο ομοσπονδιών και δημιούργησε την επιτροπή διεθνών αναμετρήσεων με πρόεδρο τον Ισπανό παράγοντα-θρύλο, τον Ραϊμούντο Σαπόρτα, τον Γιουγκοσλάβο μετέπειτα γενικό γραμματέα της ΦΙΜΠΑ Μπόρισλαβ Στάνκοβιτς, τον Τσέχο Μίροσλαβ Κριζ και τον Γάλλο Ρομπέρ Μπισνέλ. Ο στόχος ήταν ξεκάθαρος αλλά έμοιαζε ουτοπικός! Να ξεκινήσει η διοργάνωση μέσα στον ίδιο χρόνο ή το αργότερο τους πρώτους μήνες του 1958!!!
Κι΄ όμως αυτό που φαινόταν ανεδαφικό έγινε πραγματικότητα όταν εκδηλώθηκε πολύ έντονο ενδιαφέρον από χώρες της Μεσογείου και των Βαλκανίων που διεύρυναν εντυπωσιακά τον αριθμό των υποψήφιων ομάδων. Η Εκίπ που συνέχισε να παίζει ενεργό ρόλο δώρισε το πρώτο Κύπελλο, ένα ασημένιο τρόπαιο που είχε στη βάση του μια μπασκέτα, το οποίο μερικά χρόνια αργότερα αντικαταστάθηκε από ένα λιγότερο καλαίσθητο τρόπαιο που απεικόνιζε (ή προσπαθούσε να απεικονίσει) ένα μπασκετμπολίστα…Όσο απίστευτο και αν φαίνεται η αλλαγή έγινε καθαρά για πρακτικούς λόγους: Το πρώτο Κύπελλο ήταν βαρύ και οι ομάδες που το….κέρδιζαν έκαναν παράπονα ότι δεν μπορούσαν να το κουβαλήσουν εύκολα! Χρειάστηκε να φτάσουμε στο 1996 για να επαναφέρει στο προσκήνιο η ΦΙΜΠΑ το παλιό ωραίο ασημένιο τρόπαιο με ένα πιο μοντέρνο ντιζάιν και προφανώς πιο ελαφρύ σε βάρος από ότι το αρχικό του 1958!
Φυσικά από την αρχή υπήρχαν διαφωνίες μεταξύ των ομάδων σχετικά με το σύστημα διεξαγωγής. Έξι δεκαετίες αργότερα, ακόμη δεν έχει βρεθεί το τέλειο σύστημα. Ο Σαπόρτα και ο Στάνκοβιτς ήταν υπέρ της άποψης ότι δεν ήταν αναγκαίο στους πρώτους προκριματικούς γύρους να γίνεται κλήρωση γιατί αυτό έκρυβε τον κίνδυνο οι καλύτερες ομάδες να αποκλειστούν νωρίς! Παρότι, υπήρξαν ισχυρές διαφωνίες από πολλές ομάδες κατάφεραν με ένα σύστημα που θύμιζε…κλήρωση αλλά δεν ήταν πάντοτε τέτοια να επιτρέπουν στις καλές ομάδες να προχωρούν στη διοργάνωση. Φυσικά, σε εκείνες τις πρώτες βερσιόν της διοργάνωσης η ΦΙΜΠΑ είχε να αντιμετωπίσει ένα πολύ σοβαρότερο πρόβλημα. Η Ευρώπη ζούσε πια σε ρυθμούς ψυχρού πολέμου και αρκετές κυβερνήσεις κρατών βρήκαν πρόσφορο έδαφος για τις αντιπαραθέσεις τους το μπάσκετ. Για πολλά χρόνια οι διαφορές μεταξύ Ισπανίας και πρώην Σοβιετικής Ένωσης ή αργότερα αρκετών κρατών της Ανατολικής Ευρώπης με το Ισραήλ δημιουργούσαν σοβαρά εμπόδια στη διοργάνωση. Πολλές φορές ομάδες αποκλείσθηκαν λόγω άρνησης να ταξιδέψουν σε μια χώρα ή απαγόρευσης της κυβέρνησης τους να κάνουν το ταξίδι. Αλλά η νεότευκτη διοργάνωση κατάφερε να επιβιώσει και σε λίγο μπαίνει στο 61ο έτος της ζωής της.
Το πρώτο παιχνίδι της νέας διοργάνωσης παίχθηκε στις 22 Φεβρουαρίου του 1958 σε ένα ανοιχτό γήπεδο των Βρυξελλών. Η Ρόαγιαλ Βρυξελλών, ομάδα που δεν υπάρχει σήμερα στον μπασκετικό χάρτη, νίκησε την Ετζέλα Ετελμπρίκ του Λουξεμβούργου με 82-40. Εκεί έγινε η αρχή…Πάντως, για την ιστορική σημειολογία του πράγματος η νέα διοργάνωση απέφυγε κάτι που θα καταγραφόταν στα χρονικά της ως μια ασύλληπτη ανακολουθία. Να γίνει το πρώτο παιχνίδι της ιστορίας επί Ασιατικού εδάφους και με αντιπάλους δύο Ασιατικές ομάδες!!! Η ΦΙΜΠΑ μέχρι και βαθιά μέσα στη δεκαετία του ’80 για να διευρύνει τον αριθμό των συμμετεχόντων επέτρεπε σε ομάδες από την Ασία ή την Βόρεια Αφρική να παίζουν στη διοργάνωση! Και κανονικά ο πρώτος αγώνας της ιστορίας ήταν να γίνει στη…Βηρυτό με αντιπάλους την τοπική Γιούνιον με την….Συριακή Ζενές Σπορτίβ Αλέπο! Οι γηπεδούχοι όμως δήλωσαν αδυναμία να αγωνιστούν, οι Σύριοι πέρασαν χωρίς αγώνα στον επόμενο γύρο και το γόητρο της διοργάνωσης που λεγόταν Κύπελλο Πρωταθλητριών Ευρώπης σώθηκε από μια…σύμπτωση.
Πρώτος πρωταθλητής Ευρώπης ένας σύλλογος από τη Ρίγα. Η ASK Ρίγα που κέρδισε δια περιπάτου το τρόπαιο. Σάρωσε όλους τους αντιπάλους της και στον διπλό τελικό νίκησε ισάριθμες φορές την πρωταθλήτρια Βουλγαρίας Ακαντέμικ Σόφιας. Τους δύο τελικούς σε Ρίγα και Σόφια παρακολούθησαν συνολικά 34.300 φίλαθλοι, παρότι έγιναν σε ανοιχτά γήπεδα! Ακόμη και για τα σημερινά ‘’πλούσια’’ δεδομένα φαντάζει απίστευτο ότι τους 39 (όλους κι΄ όλους) αγώνες της πρώτης διοργάνωσης παρακολούθησαν, σύμφωνα με τα επίσημα αρχεία της ΦΙΜΠΑ, συνολικά 125.000 θεατές! Οι λιγότεροι ήταν σε ένα αγώνα στην Πολωνία (400) και οι περισσότεροι στους δύο τελικούς (17.000 και 17.300) με μέσο όρο 3.200 θεατές ανά αγώνα! Διόλου άσχημα…
Η Ρίγα ήταν η πρώτη ομάδα-δυναστεία του θεσμού και ένα εκπληκτικό σύνολο που παρουσίασε ο προπονητής που έμελλε να γίνει θρύλος ο συνταγματάρχης Αλεξάντερ Γκομέλσκι, στον οποίο θα αναφερθούμε εκτενέστερα σε ένα από τα προσεχή μας ‘’μαθήματα ιστορίας’’. Φυσικά, τη διαφορά υπέρ των φοβερών και τρομερών Λετονών έκανε ένας παίκτης: Ο Γιάνις Κρούμινς, ένας γίγαντας ανεξακρίβωτου ύψους (άλλοι έλεγαν ότι είναι 2μ.30 και άλλοι ότι είναι 2μ.20) που τρομοκρατούσε τους αντίπαλους σέντερ. Αλλά και για αυτόν θα αναφερθούμε αναλυτικά σε ένα από τα προσεχή μας επετειακά αφιερώματα…