Μια από τις πιο «θερμές» ώρες του Ψυχρού Πολέμου, η κρίση των πυραύλων στην Κούβα, έμεινε βαθειά χαραγμένη στις μνήμες όλων ως η στιγμή πιο κοντά στο ξέσπασμα ενός Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ενός πολέμου που τεχνολογίας ένεκα θα ήταν ότι καταστροφικότερο θα γνώριζε ποτέ η υφήλιος. Όλα ξεκίνησαν τη νύχτα της 15ης Οκτωβρίου του 1962. Του Νίκου Μίχου
Θα μπορούσε να θεωρηθεί μια διπλωματική «παρεξήγηση» αλλά ταυτόχρονα και μια απροκάλυπτη επίδειξη (δύναμης και) ισχύος από τις δυο, τότε, παγκόσμιες υπερδυνάμεις. Μετά από την αποτυχία, από πλευράς των ΗΠΑ , στον Κόλπο των Χοίρων, η CIA με καθοδηγητή τον Υπουργό Εξωτερικών της κυβέρνησης Kennedy , Robert McNamara , οργάνωσαν την επιχείρηση Mongoose. Στόχος της επιχείρησης αυτής ήταν η αποστολή 2000 Κουβανών εξορίστων, τους οποίους στρατολόγησαν και εκπαίδευσαν σε στρατόπεδο στην Γουατεμάλα, με στόχο την πτώση του καθεστώτος Castro και την δολοφονία του Κουβανού ηγέτη. Πολυάριθμες απόπειρες έγιναν κατά του Fidel Castro, που απέτυχαν παρόλα αυτά.
Μέσα σ αυτό το πλαίσιο δράσης της αμερικανικής κατασκοπείας και των μυστικών υπηρεσιών, η σοβιετική πλευρά, με γενικό γραμματέα τον Nikita Khrushchev, έρχεται σε συνεννόηση με την Κουβανέζικη νεοσυσταθείσα κυβέρνηση των επαναστατών Castro και Guevara, και αρχίζει την εγκατάσταση μιας πυραυλικής βάσης στην Κούβα (πυρηνικοί πύραυλοι soviet R – 12, μεσαίου βεληνεκούς, αντίστοιχοι των Νατοϊκών SS – 4 . βλ. φωτ. κάτω) με αιτιολογία την προστασία του Κουβανού ηγέτη. Όμως μια τέτοια στρατιωτική βάση είχε τεράστια σημασία για την ΕΣΣΔ καθώς μπορούσαν να βλάψουν τις αμερικανικές μεγαλουπόλεις με όπλα μικρότερης χρηματικής αξίας από αυτά που θα ήταν διηπειρωτικού βεληνεκούς.
Ένας μέσου βεληνεκούς Soviet R-12 που φέρει πυρηνική κεφαλή στην Κόκκινη Πλατεία στην Μόσχα. Η φωτογραφία είναι της CIA
Οι κινήσεις αυτές βέβαια υπέπεσαν στην «φωτογραφική» αντίληψη των κατασκοπικών αεροπλάνων που εξέταζαν καθημερινά κάθε σπιθαμή του νησιού. Θεωρήθηκαν πρόκληση προς την διεθνή ειρήνη στην περιοχή αλλά και εξόφθαλμη απειλή κατά του αμερικανικού χώρου.
Οι δεκατρείς ημέρες που θα ακολουθούσαν θα ήταν γεμάτες άγχος, απειλές, επίδειξη δύναμης και στρατηγικής , και μιας ατμόσφαιρας τρομοκρατημένων κοινωνιών. Θα μπορούσε κανείς αν ήθελε να χαρακτηρίσει την έναρξη της κρίσης , με μια φράση του Noam Chomsky : “ you never need an argument against the use of violence, you need an argument for it.” .
Η ΚΡΙΣΗ : ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ, ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
Στις 16 Οκτωβρίου 1962 παρουσιάστηκαν στον Αμερικανό Πρόεδρο J.F.Kennedy , οι αεροφωτογραφίες από την Κούβα , που απεδείκνυαν την εγκατάσταση της συστοιχίας των σοβιετικών πυρηνικών πυραύλων. Σε δύο μόλις μέρες , ο Kennedy συγκαλεί το EXCOMM ( executive committee of the national security council) στο οποίο παρευρίσκονται πέντε μέλη της κυβέρνησης Kennedy μεταξύ των οποίων ήταν o Υπουργός Δικαιοσύνης Robert Kennedy , και ο Υπουργός Άμυνας Robert McNamara. Ακόμη παρευρίσκονταν εννέα μέλη του National Security Council. Ύστερα από πιέσεις των υπηρεσιών πληροφοριών το EXCOMM καταλήγει γρήγορα σε πέντε εναλλακτικές κινήσεις :
Οι αρχηγοί των ενόπλων δυνάμεων (από την άλλη όμως?) θεωρούσαν πως μια στρατιωτική εισβολή ήταν η μόνη λύση , και εκτός των άλλων δεν θα είχε πιθανότητες αποτυχίας καθώς οι Σοβιετικοί δεν θα αντιδρούσαν. Η απάντηση του Kennedy παρόλα αυτά δεν άφηνε περιθώρια :
“They, no more than we, can let these things go by without doing something. They can’t, after all their statements, permit us to take out their missiles, kill a lot of Russians, and then do nothing. If they don’t take action in Cuba, they certainly will in Berlin” [1]
Ο Kennedy φρονούσε πως οποιαδήποτε στρατιωτική επέμβαση στην Κούβα θα έδινε αμέσως την αφορμή και το πράσινο φως στους Σοβιετικούς να δράσουν στο Βερολίνο. Σε ένδειξη μάλιστα καλής θέλησης κάλεσε στις 18 Οκτωβρίου στο Οβάλ γραφείο τον πρέσβη της ΕΣΣΔ, χωρίς όμως να του αποκαλύψει ότι είχε επίγνωση της ύπαρξης των πυραύλων στην Κούβα. ( βλ. φωτ. κατω)
Ο Κένεντυ και ο ΜακΝαμάρα σε συνεδρίαση της EXCOMM
Ο Κένεντυ συναντάται με τον Σοβιετικό πρέσβη Andrei Gromyko στο Οβάλ Γραφείο
Παρόλα αυτά , στις 19 του μηνός έφτασαν στα χέρια του Προέδρου από την αντικατασκοπεία νέες αεροφωτογραφίες που εμφάνιζαν τέσσερα επιχειρησιακά μέρη στην Κούβα. Καθώς , λοιπόν , η κατάσταση είχε αρχίσει να κλιμακώνεται , ο Kennedy διέταξε στις 21 Οκτωβρίου ορισμένες μεραρχίες του Στρατού να βρίσκονται σε πλήρη ετοιμότητα και στις 22 εξήγγειλε την έναρξη της καραντίνας μέσω ταυτόχρονης ζωντανής εκπομπής σε τηλεόραση και ραδιόφωνο σε όλη την επικράτεια. Στον αποκλεισμό δέχτηκαν να συμμετάσχουν , εάν τους ζητηθεί, πολλές χώρες της νοτίου Αμερικής , τιμώντας έτσι την Συμφωνία του Ρίου.
