Πολλές φορές σε περιπτώσεις που οι γονείς ενός παιδιού είναι διαζευγμένοι ή σε διάσταση, τίθενται ζητήματα όσον αφορά στην άσκηση της επιμέλειας ή ακόμη και της αρπαγής του ανηλίκου.
Ας δούμε όμως τι ισχύει στο νόμο:
1. Κατ’ αρχήν όσον αφορά στην επιμέλεια ανηλίκων ισχύουν τα εξής:
Για όσο χρονικό διάστημα, oι γονείς των ανηλίκων τέκνων είναι μαζί, η επιμέλεια ασκείται από κοινού. Αν όμως υπάρξει, διάσταση ή διαζύγιο, αποφασίζει το Δικαστήριο, οπότε μέχρι να εκδοθεί η απόφαση για την επιμέλεια, οι γονείς συνεχίζουν να ασκούν από κοινού την επιμέλεια.
Υπάρχει όμως και η περίπτωση που ακόμη δεν έχει κινηθεί η διαδικασία ή δεν έχει βγει η σχετική δικαστική απόφαση για την επιμέλεια των ανηλίκων, οπότε, σε αυτή την περίπτωση, αν ο ένας από τους συζύγους παίρνει το παιδί ή τα παιδιά και εξαφανίζεται, τότε, δεν διαπράττει αρπαγή, αλλά αυτοδικία, έγκλημα όμως που διώκεται κατ’ έγκληση, εντός 3μήνου.
Αυτοδικία για παράδειγμα διαπράττει η αλλοδαπή μητέρα που εγκαταστάθηκε με το παιδί της εν αγνοία του έλληνα συζύγου και πατέρα, στην χώρα καταγωγής της και αποκλείει από τον πατέρα κάθε επικοινωνία με το παιδί του.
Αν όμως έχει ανατεθεί η επιμέλεια του παιδιού ή των παιδιών με δικαστική απόφαση στον ένα σύζυγο, αλλά ο ανήλικος επιθυμεί να μείνει για τους δικούς τους λόγους με τον άλλο γονέα και φύγει, τότε ο γονέας που δεν έχει την επιμέλεια, δεν διαπράττει αρπαγή.
Υπάρχουν όμως και ακραίες καταστάσεις κατά τις οποίες μπορεί ένας ανήλικος να κακοποιείται, οπότε μπορεί ένας τρίτος, π.χ φίλος, συγγενής ή γείτονας να το πάρει από το σπίτι του προκειμένου το παιδί να μην είναι πια θύμα κακομεταχείρισης και κακοποίησης, οπότε αυτό δεν είναι αρπαγή ανηλίκου, αλλά «κατάσταση ανάγκης» κι ο δράστης αυτής της πράξης μπορεί να μείνει ατιμώρητος.
Η αρπαγή ανηλίκου μπορεί να πραγματωθεί και από τον γονέα του ανηλίκου, ο οποίος δεν έχει δικαίωμα ασκήσεως της επιμέλειας του παιδιού, όταν το αφαιρεί από τον γονέα, ο οποίος με δικαστική απόφαση ασκεί την επιμέλεια.
Ας δούμε όμως τί ορίζει ο ποινικός κώδικας για την αρπαγή ανηλίκων:
Άρθρο 324
«1.Όποιος αφαιρεί ανήλικο από τους γονείς, τους επιτρόπους ή από οποιονδήποτε δικαιούται να μεριμνήσει για το πρόσωπό του ή όποιος υποστηρίζει την εκούσια διαφυγή του ανηλίκου από την εξουσία των παραπάνω προσώπων τιμωρείται με φυλάκιση. Αν ο ανήλικος από τη στέρηση της επιμέλειας διέτρεξε σοβαρό κίνδυνο ζωής ή βαριάς βλάβης της υγείας του, ο δράστης τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους.
2.Αν ο ανήλικος δεν έχει συμπληρώσει τα δεκατέσσερα χρόνια του, επιβάλλεται Κάθειρξη μέχρι δέκα ετών, εκτός αν η πράξη τελέστηκε από ανιόντα. Σε κάθε
περίπτωση που ο υπαίτιος τέλεσε την πράξη από κερδοσκοπία ή με το σκοπό να μεταχειριστεί τον ανήλικο σε ανήθικες ασχολίες ή να επιτύχει τη μεταβολή της οικογενειακής τάξης του ανηλίκου τιμωρείται με Κάθειρξη μέχρι δέκα ετών.
3. Αν ο υπαίτιος των πράξεων των προηγούμενων παραγράφων είχε σκοπό να εισπράξει λύτρα ή να εξαναγκάσει σε πράξη ή παράλειψη, επιβάλλεται Κάθειρξη. Στην περίπτωση που ο δράστης με τη θέλησή του και προτού εκπληρωθεί οποιοσδήποτε όρος ή αξίωσή του απελευθέρωσε και απέδωσε, υγιή και σώο τον ανήλικο επιβάλλεται Φυλάκιση».
Στις περιπτώσεις που δεν έχει εκδοθεί δικαστική απόφαση που αναθέτει την επιμέλεια του ανήλικου παιδιού στο γονέα με τον οποίο διαμένει, η αφαίρεσή του από τον άλλο γονέα, δεν συνιστά αρπαγή ανηλίκου γιατί και αυτή είναι πράξη επιμελείας. Η αφαίρεση του ανηλίκου που γίνεται αυθαίρετα χωρίς να υπάρχει δικαστική απόφαση που να ρυθμίζει γενικά την επιμέλεια του παιδιού σύμφωνα με το συμφέρον του, με την γνώση από μέρους του γονέα ότι ενεργεί αυθαίρετα χωρίς να προσφύγει στα δικαστήρια για την αξίωση που έχει για δικαιολογημένη αφαίρεση του δικαιώματος επιμελείας, καθώς και με την πεποίθησή του γονέα ότι το δικαίωμα της επιμελείας του παιδιού πρέπει να ανήκει μόνο σ’ αυτόν, συνιστά το αδίκημα της αυτοδικίας που έχει μικρότερη ποινή.
Ο Ποινικός Κώδικας στο άρθρο 331 Π.Κ (Ποινικού Κώδικα) ορίζει τα εξής για το αδίκημα της αυτοδικίας:
“Όποιος ασκεί αυθαίρετα αξίωση σχετικά με δικαίωμα που ή το έχει πραγματικά ή από πεποίθηση το οικειοποιείται, τιμωρείται με κράτηση έως έξι (6) μήνες ή με πρόστιμο έως τρεις (3.000) ευρώ. Η ποινική δίωξη ασκείται μόνο ύστερα από έγκληση”.
Γενικά, συνιστάται σε περίπτωση διαφωνίας των γονέων ως προς την άσκηση της επιμέλειας των ανηλίκων τέκνων τους, να προσφεύγουν χωρίς καμία καθυστέρηση στη Δικαιοσύνη ώστε η επιμέλεια να ρυθμιστεί με την σχετική δικαστική απόφαση, την οποία πρέπει αμφότεροι οι γονείς, αλλά κι όλοι οι υπόλοιποι να σέβονται.
Χρύσα Τσιώτση
Νομικός
chryssa.tsiotsi@gmail.com