Σαν σήμερα έφυγε από τη ζωή ο κορυφαίος Τζίνο Μπάρταλι με τεράστια συνεισφορά στη δράση κατά του φασιστικού καθεστώτος της Ιταλίας.
Το Σάββατο (9/5) ξεκινάει η δεύτερη μεγαλύτερη ποδηλατική διοργάνωση. Το Giro d΄Italia έχει «γεννήσει» μυθικούς ποδηλάτες που ξεχώρισαν όχι μόνο για τις ικανότητές τους αλλά και την ανθρωπιά τους.
Ο Ιταλός Τζίνο Μπάρταλι ήταν ένας από τους κορυφαίους ποδηλάτες στα χρόνια πριν και μετά το B΄Παγκόσμιο Πόλεμο – αναδείχθηκε τρεις φορές νικητής του Γύρου της Ιταλίας και δύο φορές του Tour de France – αλλά ανεκτίμητη ήταν και η συνεισφορά του κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίον των Ιταλών και Γερμανών φασιστών.
Όσο ζούσε ο Μπάρταλι δε μίλησε καθόλου για εκείνο το παρελθόν. Τα στοιχεία για τη δράση του ήρθαν στο φως της δημοσιότητας μόλις το 2000 όταν ο Ιταλός έφυγε από τη ζωή μία ημέρα σαν σήμερα, στις 5 Μαΐου.
Ο Τζίνο γεννήθηκε στις 18 Ιουλίου 1914 και καταγόταν από φτωχή οικογένεια της Τοσκάνης. Στην εφηβική ηλικία δούλευε σε ένα συνεργείο ποδηλάτων. Η εργατικότητα και η προθυμία του ήταν τόσο μεγάλη που το αφεντικό του χάρισε ένα ποδήλατο προτρέποντάς τον να ξεκινήσει τις προπονήσεις.
Το αστέρι του Μπάρταλι άρχισε να λάμπει πριν τον πόλεμο. Νίκησε για πρώτη φορά στο Giro d΄Italia το 1936 και ακολούθησε άλλη μία νίκη το 1937, ενώ την επόμενη χρονιά τερμάτισε πρώτος στο Tour de France. Ήταν αυτό που έψαχνε ο Μπενίτο Μπουσολίνι. Έναν Ιταλό αθλητή πρότυπο που θα μαρτυρούσε πως η Ιταλία είναι ανώτερη από όλη την Ευρώπη.
«Ο Μουσολίνι πίστευε πως αν ένας Ιταλός αναβάτης θριάμβευε στο Tour θα έδειχνε στους Ιταλούς πως και εκείνοι ανήκαν στην ανώτερη φυλή», είχε δηλώσει ο γιος του Τζίνο Μπαρτάλι, Αντρέα.
«Ήταν θέμα εθνικής υπερηφάνειας και πρεστίζ του φασιστικού καθεστώτος το γεγονός πως ο πατέρας μου νίκησε το 1938. Βρισκόταν πραγματικά υπό πίεση».
Από τον Μπάρταλι ζητήθηκε να αφιερώσει τη νίκη του στον Μουσολίνι αλλά εκείνος αρνήθηκε. Ήταν τεράστια προσβολή προς τον «ντούτσε» και πολύ μεγάλο το ρίσκο. Το 1938 η Ιταλία εξέδωσε μανιφέστο σύμφωνα με το οποίο οι Εβραίοι έχαναν την υπηκοότητα ή οποιαδήποτε κυβερνητική ή θέση εξουσίας. Ωστόσο η χώρα μπορούσε ακόμα να δώσει άσυλο σε Εβραίους μέχρι το 1943 όταν παραδόθηκε στους συμμάχους της. Τότε η Γερμανία κατέλαβε βόρεια και κεντρικά τμήματα της χώρας και άρχισε να στέλνει τους Εβραίους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Εκείνη την περίοδο ο καρδινάλιος της Φλορεντίας, ζήτησε από τον Μπάρταλι ο οποίος ήταν αφοσιωμένος καθολικός, να ενταχθεί σε ένα μυστικό δίκτυο που προσφέρει προστασία και ασφαλείς διόδους διαφυγής σε Εβραίους και άλλους που κινδυνεύουν από το ναζιστικό καθεστώς.
Ο ρόλος του στο δίκτυο ταίριαζε ακριβώς στις ποδηλατικές τους ικανότητες – μετέφερε κρυμένα μηνύματα. Στη διάρκεια του πολέμου ο Μπάρταλι έκανε ατέλειωτες ώρες προπόνησης αν και είχαν σταματήσει να διεξάγονται αγώνες. Ωστόσο ο σκοπός του Ιταλού ήταν διαφορετικός. Οι ιταλικές και γερμανικές αρχές που του έτρεφαν ιδιαίτερη συμπάθεια, τον άφηναν να κάνει ποδήλατο απερίσπαστα. Ο Μπάρταλι στην ουσία δεν έκανε προπόνηση για την προπόνηση. Αντιθέτως μετέφερε φωτογραφίες και έγγραφα των εχθρών για πληροφορίες σχετικά με επιδρομές των αρχών σε κρησφύγετα Εβραίων. Τα πάντα ήταν κρυμμένα μέσα στο σκελετό και το τιμόνι του ποδηλάτου. Ο Μπάρταλι ποδηλατούσε κατά μήκος όλης της Ιταλίας μεταφέροντας αυτά τα μηνύματα για να σώσει όσους βρίσκονταν σε κίνδυνο.
Γνώριζε πως εξέθετε τον εαυτό του σε μεγάλο κίνδυνο. Μάλιστα συνελήφθη και ανακρίθηκε από τις μυστικές υπηρεσίες της φασιστικής Ιταλίας στη Φλορεντία όπου ζούσε.
Για μια μικρή περίοδο της ζωής του ο Μπάρταλι ζούσε κρυφά στη Σίτα ντι Κασέλο στην Ούμπρια προσφέροντας παράλληλα καταφύγιο στον Εβραίο φίλο του Τζιάκομο Γκόλντεμπεργκ και την οικογένειά του.
«Μας έκρυψε παρ΄όλο που γνώριζε πως οι Γερμανοί σκοτώνουν όποιους δίνουν άσυλο σε Εβραίους», είχε δηλώσει χρόνια αργότερα ο γιος του Τζιάκομο Γκόλντενμπεργκ, Τζόρτζιο.
«Δε ρίσκαρε μόνο τη ζωή του αλλά και αυτή της οικογένειάς του. Ο Μπάρταλι μας έσωσε τη ζωή. Είναι ξεκάθαρο. Αν δε το είχε κάνει δε θα είχαμε πού να κρυφτούμε».
Χρειάστηκε πολύς κόπος για να έρθει στο φως η σημαντική συνεισφορά του Μπαρτάλι. Ο Αντρέα Μπαρτάλι είχε αναφέρει πως λίγο λίγο ο πατέρας του του αποκάλυπτε τη δράση του αλλά τον έκανε να υποσχεθεί πως δε θα έλεγε σε κανέναν τίποτα.
«Όταν τον ρώτησα γιατί να μην πω σε κανέναν το παραμικρό εκείνος μου απάντησε πως πρέπει να κάνεις το καλό αλλά δεν πρέπει να μιλάς για αυτό».
Ο Μπαρτάλι ποτέ δεν ήθελε να μαθευτεί τι έκανε στον πόλεμο. Ελάχιστοι από αυτούς που βοήθησε ήξεραν το μικρό του όνομα ή τι ρόλο είχε στο δίκτυο και ποτέ δεν είδε τον εαυτό σαν ήρωα. «Όχι όχι! Θέλω να με θυμούνται για τα κατορθώματά μου στην ποδηλασία. Οι πραγματικοί ήρωες είναι άλλοι: αυτοί που έχουν υποφέρει στην ψυχή, την καρδιά τους, το πνεύμα τους το μυαλό τους ή που έχουν υποφέρει για αγαπημένα τους πρόσωπα. Αυτοί είναι οι πραγματικοί ήρωες. Εγώ είμαι απλά ποδηλάτης», ήταν τα λόγια του.
Ο Μπάρταλι ήταν εξαιρετικός ποδηλάτης. Εκτός από τις νίκες του στα Giro d΄Italia (1936, 1937, 1946) και Tour de France (1938, 1948), κατέλαβε επτά φορές την πρώτη θέση στη γενική κατάταξη των βουνών στην Ιταλία (1935, 1936, 1937, 1939, 1940, 1946, 1947) επίτευγμα μοναδικό μέχρι σήμερα και τερμάτισε πρώτος σε 17 ετάπ του Giro.
Στο Tour νίκησε σε 12 ετάπ και κατέκτησε δύο φορές τη νίκη σε κατάταξη βουνών (1938, 1948).
Μεταξύ άλλων έχει νικήσει στο Tour of the Basque Country (1935) και το Giro di Lombardia (1936, 1939, 1940).
Το Σεπτέμβριο του 2013 το Εβραϊκό ίδρυμα για την Μνήμη των Μαρτύρων και των Ηρώων του Ολοκαυτώματος «Γιαντ Βασέμ» του απένειμε τον τίτλο του «Δίκαιου των Εθνών» για τις πράξεις του κατά την περίοδο του πολέμου.