Σαν σήμερα, πριν 75 χρόνια, και συγκεκριμένα στις 29 Νοεμβρίου 1943 γεννήθηκε μια χώρα που επί μισό αιώνα διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στα Βαλκάνια και στον ψυχροπολεμικό κόσμο, ήταν ηγέτιδα δύναμη του κινήματος των Αδεσμεύτων, αλλά τελικά διαλύθηκε με τον πλέον επώδυνο τρόπο: η Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας (SFRJ) ή απλώς Γιουγκοσλαβία (Νοτιοσλαβία ελληνιστί).
Συγκεκριμένα στις 29 Νοεμβρίου του 1943 το αντιφασιστικό Συμβούλιο Εθνικής Απελευθέρωσης της Γιουγκοσλαβίας (Antifašističko Vijeće Narodnog Oslobođenja Jugoslavije) συνεδρίασε στην πόλη Jajce της Βοσνίας, με επικεφαλείς τους παρτιζάνους του Τίτο. Εκεί θεσπίστηκε ένα πολιτικό πρόγραμμα που ανάμεσα στ’ άλλα προέβλεπε και τη συγκρότηση ενός γιουγκοσλαβικού κράτους, που θα έπαιρνε τελικά τη μορφή μιας σοσιαλιστικής ομοσπονδιακής ένωσης με αρχηγό της τον Στρατάρχη Τίτο (1892-1980)…
Γιουγκοσλαβία: Μια “χώρα-γέφυρα”
Εβδομήντα πέντε χρόνια αργότερα το όνομα “Γιουγκοσλαβία” (jugoslavija) είναι ένα όνομα που σε κάποιους προκαλεί θλίψη, θυμίζοντας τους τον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο της δεκαετίας του 1990, ενώ σε κάποιους άλλους προκαλεί μια αφόρητη νοσταλγία για μια ανύπαρκτη πλέον χώρα στην οποία έζησαν τα καλύτερά τους χρόνια. Έζησαν “ενωμένοι κι αδελφωμένοι” ένα όνειρο που εξελίχθηκε τελικά σε εφιάλτη. Με πρωτεύουσα το Βελιγράδι η Γιουγκοσλαβία ήταν μια σοσιαλιστική ομοσπονδία που αποτελούνταν από έξι ομόσπονδες δημοκρατίες, με τέσσερις επίσημες γλώσσες, τρεις κύριες θρησκείες και δεκάδες επίσημα καταγεγραμμένες μειονότητες. Σ’ αυτή την πολυεθνικότερη χώρα της Ευρώπης ζούσαν 22 εκατομμύρια άνθρωποι σε συνθήκες ασφάλειας, σχετικής ελευθερίας και ευημερίας που οφείλονταν στην επιδέξια πολιτική του Στρατάρχη Τίτο, ο οποίος ήξερε να κρατά καλά τις ισορροπίες ανάμεσα στον καπιταλιστικό και στον κομμουνιστικό κόσμο.
Πλέον η Γιουγκοσλαβία υπάρχει μόνο στα βιβλία της Ιστορίας, καθώς διαλύθηκε αιματηρά, και στη θέση της δημιουργήθηκαν επτά ανεξάρτητα εθνικά κράτη. Για έναν αγεωγράφητο κι ακόμη χειρότερα για έναν μαθητή σχολείου η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας ήταν ένα σκληρό κτύπημα: Αντί για μία χώρα με μία πρωτεύουσα, τώρα πρέπει να μάθει για επτά χώρες με επτά πρωτεύουσες. Έχοντας μεγαλώσει στην απλότητα της παλιάς γεωγραφίας χάνουμε την υπομονή μας με την πολυπλοκότητα της καινούργιας. Η “Βαλκανοποίηση” μας κυνηγά συνεχώς: Στη θέση ενός μωσαϊκού από έθνη που υπήρχαν στα Βαλκάνια τα τέλη του 19ου αιώνα, δημιουργήθηκε ως τις αρχές του 21ου αιώνα ένα μωσαϊκό από εθνικά κράτη. Ο κατακερματισμός και η πολυπλοκότητα συνεχίζει να ζει και να βασιλεύει στα Βαλκάνια.
