Στις 11 Νοεμβρίου 2018 θα εορταστεί στο Παρίσι, με πρωτοφανή μεγαλοπρέπεια και παρελάσεις, η 100η επέτειος από το τέλος του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου (γνωστός και ως «Μεγάλος Πόλεμος»), του πρώτου μαζικού, βιομηχανικού και τόσο δολοφονικού πολέμου της σύγχρονης ιστορίας, ο οποίος στόιχισε τη ζωή σε σχεδόν 20 εκατομμύρια ανθρώπους, αλλάζοντας για πάντα το χάρτη της Ευρώπης. Στις επετειακές εκδηλώσεις, στις οποίες ο οικοδεσπότης Γάλλος πρόεδρος Ε. Μακρόν θα υποδεχθεί δεκάδες ξένους ηγέτες, θα παρεβρεθούν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντ. Τράμπ αλλά και ο Ρώσος πρόεδρος Βλ. Πούτιν, ηγέτες δύο συμμαχικών δυνάμεων που και στους δύο Μεγάλους Πολέμους του 20ου αιώνα βρισκόντουσαν στο ίδιο στρατόπεδο, σε εκείνο των νικητών. Σήμερα ωστόσο παρουσιάζονται ως αντίπαλοι και εχθροί σε ένα νέο, υπο διαμόρφωση, Ψυχρό Πόλεμο, που έχει ωστόσο αρκετά «θερμά» σημεία επαφής, όπως π.χ. η Συρία, αλλά και η ανατολική Ουκρανία. Υπάρχει επίσης και η Κίνα, ο πρόεδρος της οποίας δε θα παραβρεθεί στις επετειακές εκδηλώσεις, και η οποία, ως ανερχόμενη παγκόσμια υπερδύναμη, διεκδικεί το δικό της «ζωτικό ρόλο», είτε πρόκειται για βραχονησίδες στη Νότια Κινεζική Θάλασσα, είτε πρόκειται για νέες αγορές σε Αφρική και Ευρώπη. Το γεγονός αυτό εκνευρίζει αφάνταστα τις ΗΠΑ, που ως δύναμη Status Quo, δε θέλει να παραιτηθεί ακόμη από το ρόλο του Πλανητάρχη, ειδικά με τον Τραμπ στην ηγεσία της. Δεν θέλει να περάσει από ένα μονοπολικό κόσμο (από το 1991 ως σήμερα) σε ένα τριπολικό ή, καλύτερα, πολυπολικό κόσμο. Οπότε δεν είναι υπερβολικό να πούμε πως ζούμε σε μια νέα «Εποχή των Τεράτων», όπου το απρόβλεπτο παραμονεύει στη γωνια και όλα μπορούν να συμβούν.
Μαύρος Κύκνος
Η αλήθεια είναι πως το απρόβλεπτο είναι αυτό που προκαλεί τη μεγαλύτερη αμηχανία και αναστάτωση στους ανθρώπους και όχι το αναμενόμενο. Το 1914 οι Ευρωπαίοι της λεγόμενης Βικτοριανής Εποχής είχαν να βιώσουν έναν πραγματικά μεγάλο και διαρκείας πόλεμο από την εποχή των τρομερών Ναπολεόντειων Πολέμων, σχεδόν έναν αιώνα πριν. Με ελάχιστες εξαιρέσεις και τοπικές συγκρούσεις που κρατούσαν το πολύ ένα με δύο χρόνια, όπως ο Κριμαϊκός Πόλεμος (Οκτώβριος 1853- Φεβρουάριος 1856) και ο Γαλλοπρωσικός Πόλεμος (Ιούλιος 1870- Μάιος 1871), οι λαοί της Ευρώπης βίωναν μια μακροχρόνια περίοδο ειρήνης και σχετικής οικονομικής ανάπτυξης, γνωστή και ως Μπέλ Επόκ, εκτονώνοντας την επιθετικότητά τους κυρίως στις αποικίες τους, όπου υποδούλωναν τους ιθαγενείς λαούς της Αφρικής και της Ασίας με μια σειρά εκστρατειών τις οποίες και παρουσίαζαν ως “εκπολιτιστικές”, όπως π.χ. η απόβαση των γαλλικών στρατευμάτων στο Αλγέρι το 1830. Στην Ευρώπη πάντως επικρατούσε μια σχετική ισορροπία δυνάμεων, που, παρά τους κατά τόπους ανταγωνισμούς, απέτρεπε την έκρηξη ενός γενικευμένου πολέμου. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι Ευρωπαίοι “κοιμούνταν ήσυχοι” πιστεύοντας πως η ειρήνη ήταν δεδομένη -αλλά και “βαρετή”- τρέφοντας μάλιστα μια “ρομαντική” άποψη για τις πολεμικές περιπέτειες, τις οποίες διάφοροι καλλιτέχνες συχνά εξυμνούσαν και εξωράϊζαν ως αντίδοτο στη μικροαστική πλήξη.
Τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα και ο ανταγωνισμός τους στα Βαλκάνια
Όμως τίποτε δεν ήταν αυτό που φαινόταν. Κάτω από την επιφανειακή γαλήνη υπέβοσκε ένας έντονος στρατιωτικός και οικονομικός ανταγωνισμός μεταξύ των αποικιακών δυνάμεων και κυρίως μεταξύ της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και της ανερχόμενης Γερμανικής Αυτοκρατορίας, που επιζητούσε ναυτική υπεροχή και αποικίες (δυστυχώς όμως τις περισσότερες τις είχαν ήδη κατακτήσει η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία). Υπήρχε και μια βαθιά σύγκρουση γεωπολιτικών συμφερόντων στην Ευρώπη: από τη μία ήταν οι Ναυτικές Δυνάμεις της Αντάντ (Εγκάρδια Συνεννόηση), δηλαδή η Αγγλία και η Γαλλία, που συνεπικουρούνταν από την τσαρική Ρωσία, κι από την άλλη ήταν οι Ηπειρωτικές Κεντρικές Δυνάμεις της παρακμάζουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, της ανασφαλούς Αυστροουγγαρίας και της φιλόδοξης Γερμανίας του Κάιζερ, η οποία και ταύτισε τις τύχες της μαζί τους. Υπήρχαν μια σειρά από περιφερειακές εντάσεις, που μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν το ευρωπαϊκό σύστημα και να οδηγήσουν σε σύγκρουση μεγάλης κλίμακας.
