Με αφορμή τα 200 χρόνια του Μαρξ, κυκλοφόρησε μόλις το βιβλίο του Νικολάι Μπουχάριν Η Διδασκαλία του Μαρξ (εκδόσεις Τόπος, σελ. 208, 12 €). Περιλαμβάνει δυο σημαντικά κείμενα του Μπουχάριν, την μπροσούρα του για τον Μαρξ «Η διδασκαλία του Μαρξ και η ιστορική της σημασία» (1933) και την εισήγησή του στο συνέδριο του Λονδίνου «Η Επιστήμη σε Σταυροδρόμι» (1931). Το κείμενο που ακολουθεί είναι ένα απόσπασμα στο εισαγωγικό δοκίμιο του Χρήστου Κεφαλή.
Ο Νικολάι Μπουχάριν γεννήθηκε στις 27 Σεπτέμβρη (9 Οκτώβρη με το νέο ημερολόγιο) του 1888 στη Μόσχα, σε μια μικροαστική οικογένεια. Οι γονείς του ήταν δάσκαλοι, γεγονός που του επέτρεψε να έχει μια σχετικά άνετη ζωή στα παιδικά του χρόνια και να λάβει μια αρκετά αξιόλογη μόρφωση. Διακρίθηκε ιδιαίτερα για τις επιδόσεις του στο γυμνάσιο και αργότερα, το 1907, γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας για να σπουδάσει οικονομικά, σπουδές που συνέχισε στην εξορία σε διάφορες χώρες.
Ο Μπουχάριν εντάχθηκε στο επαναστατικό κίνημα από την εφηβική του ηλικία μαζί με τον στενό φίλο του, μετέπειτα διάσημο Σοβιετικό λογοτέχνη Ιλία Έρενμπουργκ. Στη διάρκεια της Ρωσικής Επανάστασης του 1905 ο Μπουχάριν πήρε δραστήρια μέρος στις φοιτητικές διαμαρτυρίες στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας. Την επόμενη χρονιά έγινε μέλος στο Ρωσικό Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα, εντασσόμενος εξαρχής στην ομάδα των Μπολσεβίκων. Το 1907 συγκάλεσε, μαζί με τον Γκριγκόρι Σοκόλνικοφ, την Εθνική Συνδιάσκεψη της νεολαίας του κόμματος στη Μόσχα και έγινε μέλος της κομματικής Επιτροπής Πόλης της Μόσχας.
Η πολιτική δραστηριότητα του Μπουχάριν τράβηξε την προσοχή της Οχράνα, της τσαρικής ασφάλειας, και το 1911 φυλακίστηκε και εξορίστηκε στην Ονέγκα και τον Αρχάγγελο. Αργότερα δραπέτευσε στη Γερμανία, όπου έμεινε για ένα χρόνο, και το 1912 επισκέφτηκε την Κρακοβία, όπου συνάντησε για πρώτη φορά τον Λένιν. Στα 1913-14 ο Μπουχάριν έμεινε στη Βιέννη, όπου συνέχισε τις σπουδές του και ήρθε σε επαφή με τα έργα των εκπροσώπων του αυστρομαρξισμού, ιδιαίτερα του Ότο Μπάουερ και του Ρούντολφ Χίλφερντινγκ, ενώ παρακολούθησε τις διαλέξεις του Μπεμ Μπαβέρκ, ηγετικού αστού οικονομολόγου της εποχής.
Καρπός αυτής της περιόδου ήταν δυο σημαντικά βιβλία, Η Πολιτική Οικονομία του Εισοδηματία και Ιμπεριαλισμός και Παγκόσμια Οικονομία. Στο πρώτο, το οποίο αφιέρωσε στον Λένιν, ολοκληρωμένο το φθινόπωρο του 1914, λίγο μετά το ξέσπασμα του παγκοσμίου πολέμου, ο Μπουχάριν έδειξε τον απολογητικό ξεπεσμό των αστικών οικονομικών, συνδέοντάς τον με τον εντεινόμενο παρασιτισμό του καπιταλισμού. Στο δεύτερο, γραμμένο το 1915 και προλογισμένο από τον Λένιν, άντλησε στοιχεία από το Χρηματιστικό Κεφάλαιο του Χίλφερντινγκ για να αναλύσει το σύστημα της παγκόσμιας ιμπεριαλιστικής οικονομίας. Και τα δυο έργα δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Σοβιετική Ρωσία.
